Ыам ыйын 14 күнүгэр Дьокуускай куоракка “Саха медиа” өрөспүүбүлүкэтээҕи пресс кииҥҥэ “Артековец өрүү артековец” диэн араас кэм артековецтарын кытта көрсүһүү буолан ааста.
Бүтүн дойду олоҕун кытта ситимнээх көрсүһүү Пионерия күнүн көрсө “Бэлэм буол”-“Кэскил” хаһыаппыт 89, Аю Даг хайа тэллэҕэр, Хара муора кытылыгар турар “Артек” лааҕыр 100 сылларыгар ананна.
1925 сыллаахха төрүттэммит Норуоттар икки ардыларынааҕы “Артек” киин уонна 1936 сыллаахтан тахсар “Бэлэм буол”-”Кэскил” хаһыат ситимнэһэр өрүттээхтэр. “Бэлэм буол” хаһыат редакцията араас сылларга мэктиэлээн, Саха сирин пионердара “Артекка”сылдьар, сынньанар дьолго тиксибиттэрэ. Манна саамай актыбыыс, көхтөөх, пионерскай дружина лидердэрэ, юнкордар, үөрэхтэринэн холобур буолар оҕолор бараллара. Араас кэмҥэ “Артек” лааҕырга сылдьан, сынньанан кэлбит үөрүүлэрин, сонуннарын биир бастакынан “Бэлэм буол” хаһыат нөҥүө үллэстэллэрэ.
Буолан ааспыт көрсүһүү 1985 сыллааҕы артековецтар көҕүлээһиннэринэн ыытылынна. “Бэлэм буол” оччотооҕу юнкордара Марина Сергеевна Яковлева, Матрена Ивановна Парфенова 40 сыл анараа өттүгэр, 1985 сыллаахха, оскуолатааҕы юнкорпост аатыттан Бүтүн Сойуустааҕы “Артек” лааҕырга сынньанан кэлбиттэрэ. 1985 сыллаахха Саха сирин араас улуустарыттан 20-чэ оҕо мустан ыам ыйын 14 күнүгэр «Артекка» айаннаабыттара. Кинилэр сменалара Улуу Кыайыы 40 сылыгар, “Пионерская правда” хаһыат “Артек” лааҕыр төрүттэммитэ 60 сылыгар анаммыта.
Улахан айаҥҥа турунуох иннинэ, 40 сыл аннараа өттүгэр оруобуна бу күн, ыам ыйын 14 күнүгэр, “Бэлэм буол” хаһыат редакциятыгар ыалдьыттаабыттар. Хаһыат оччотооҕу редактора Нина Иннокентьевна Протопопова тыаттан кэлбит оҕолору уһун айаҥҥа алҕаан, хас биирдиилэрин кытта истиҥник сэһэргэспитэ.
Үөһээ Бүлүү улууһун Мэйик VIII кылаастаах оскуолатын “Мэйик кыымнара” юнкорпост аатыттан 1985 сыллааҕы артековец, билигин Саха Өрөспүүбүлүкэтин туйгуна, саха тылын уонна литературатын учуутала Марина Сергеевна Яковлева, Горнай улууһун Маҥырас орто оскуолатын “Кэнчээри» юнкорпост аатыттан 1985 сыллааҕы артековец, Хаҥалас улууһун Ой орто оскуолатын нуучча тылын учуутала, Саха өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна Матрена Ивановна Парфенова “Артекка” айаннарын, 1985 сыллаахха “Артекка” путевканы тутан, онно сылдьан кэлбит оҕолор тустарынан олус истиҥник ахтан-санаан аастылар.
***
“Бэлэм буол” хаһыат 1985 сыл ыам ыйын 5 күнүнээҕи нүөмэригэр кыһыл өҥнөөх буукубаларынан “Артекка барар путевкалар” диэн кыракый эрээри оччотооҕу 20 юнкору дьоллообут, үөрдүбүт-көтүппүт ыстатыйа бэчээттэммит.
Бүгүн – советскай бэчээт күнэ
“Артекка барар путевкалар”
Бу үөрүүлээх бырааһынньыгынан, штаты таһынан бары корреспонденнарбытын, хаһыакка суруйар юнкордары, постарбыт салайааччыларын итиитик эҕэрдэлиибит, истиҥ махталбытын тиэрдэбит.
Биһиги республикабыт 30 оройуоннарыгар эдэр корреспонденнар постара 200 оскуолаҕа тэриллибитэ. Юнкордар – биһиги көрөр харахпыт, истэр кулгаахпыт буолаллар. Кинилэр оскуолаларын олоҕун сырдатан, ЭК республикатааҕы штабын бирикээһинэн бэриллэр сорудахтары уонна редакция ыытар кэпсэтиилэрин, бары мероприятиеларын кэмигэр толорон (ол иһигэр эркин хаһыаттарын көрүүгэ эмиэ) активнай кыттыыны ылаллар.
Итилэри барытын учуоттаан туран, ЫБСЛКС обкома уонна “Бэлэм буол” редакцията бастыҥ үлэлээх маннык постары Артекка барар биирдии босхо путевканан наҕараадалаатылар:
165 №-дээх “МЭЙИК КЫЫМНАРА” (Үөһээ Бүлүү);
98 №-дээх “КЫҺЫЛ САРДАҤА” (Уус-Алдан, Найахы);
38 №-дээх “СЫНДЫЫС” (Томпо, Кириэс-Халдьаайы);
196 №-дээх “КЭСКИЛ” (Чурапчы, Дириҥ);
18 №-дээх “САРДАҤА” (Амма орто оскуолата);
4 №-дээх “МААЛЫКАЙ” (Ленинскэй);
107 №-дээх “БҮТЭЙДЭЭХ КЭНЧЭЭРИЛЭРЭ” (Мэҥэ-Хаҥалас);
111 №-дээх “ТЫҤ ХАТЫЫТА” (Уус-Алдан, Лөгөй оскуолата);
200 №-дээх “КЫРАҺА” (Алексеевскай, Ытык-Күөл орто оскуолата);
Аны поһа суох саамай активнай юнкор Люба Васильева (Үөһээ Бүлүү, Хоро).
***
Эмиэ Артекка барар чэпчэтиилээх путевкаларынан уонна маннык постар наҕараадаланаллар:
11 №-дээх “САРДАҤА” (Мэҥэ-Хаҥалас, Балыктаах);
22 №-дээх “МИЧИЛ” (Алексеевскай, Чөркөөх);
195 №-дээх “ТУМАРА” (Кэбээйи, Сиэгэн-Күөл);
60 №-дээх “ДЬЭРГЭЛГЭН” (Орто Халыма, Сылгы-Ыытар);
199 №-дээх “КЭНЧЭЭРИ” (Горнай, Маҥырас);
3 №-дээх “САҺАРҔА” (Кэбээйи, Куокуй);
74 №-дээх “ЫЛЛЫК” (Сунтаар, Бордоҥ);
97 №-дээх “АРГЫС” (Орто Халыма, Өлөөкө-Күөл);
63 №-дээх “ТӨЛӨЙ” (Орджоникидзевскай, Хачыкаат);
2 №-дээх “КЭСКИЛ” (Уус-Маайа, Күп).
Ити ааттаммыт постар биир саамай активнай, үөрэҕэр үчүгэй, хаһыакка мэлдьи бэчээттэтэр юнкору талан ыытыахтаахтар. Ол оҕо VI-VII кылааска үөрэнэр пионер буолуохтаах. Кини бэчээттэппит заметкатын (“Бэлэм буол” уонна оройуон хаһыата) илдьэ барыахтаах.
Бу юнкоровскай смена Улуу Кыайыы 40 сылыгар, “Пионерская правда” хаһыат уонна Артек лааҕыр 60 сылларыгар ананар. Онтон юнкордар бэйэлэрин оскуолаларыттан араас кэмҥэ Артекка сынньаммыт дьоннор, оҕолор тустарынан матырыйааллары илдьэ барыахтаахтар.
Путевка болдьоҕо 1985 с. ыам ыйын 16 күнүттэн бэс ыйын 23 күнүгэр диэри.
Наҕараадаламмыт постарбытын, кинилэри салайар күндү учууталлары эҕэрдэлиибит.
***
1985 сыллааҕы артековецтар, “Бэлэм буол” юнкордара көҕүлээбит көрсүһүүлэрэ араас кэм артековецтарын түмтэ: Галина Алексеевна Гоголева (1965 с.), Галина Лукинична Колесова (1971 с.), Марианна Григорьевна Попова (1976 с.), Афанасий Васильевич Мигалкин (1974 с.), Аркадий Аркадьевич Пудов (1975 с.), Галина Вениаминовна Иванова (1978 с.), Людмила Семеновна Охлопкова-Захарова (1979 с.), Евдокия Даниловна Ефимова (1981 с.), Светлана Николаевна Ефремова (1985 с.), Ульяна Анатольевна Лугинова (1991 с.).
Кинилэр оҕо саастара олорор сирдэринэн, үөрэнэр оскуолаларынан, интэриэстэринэн төһө да уратылаахтарын иһин, кинилэри «Артек” ситимниир. Үтүө, үлэһит, дойдуларыгар туһалаах, дойдуларын таптыыр, эппиэтинэстэх дьон буолан тахсалларыгар “Артек” бөҕө тирэҕинэн буолбута.
“Артек” оҕо ыра санаалаах буоларыгар, оҕо киэҥ сир киинигэр туран, мин кимминий, мин аналым тугуй диэн бэйэтин бэйэтэ иһиллэнэн көрөрүгэр, олох тутуллан турар сыаннастарын иҥэрэр. Артековецтар бэлиэтээн эппиттэрин курдук, “Артек” иитэр суолтата сүрдээх улахан. “Артековец өрүү артековец” диэн аҥардас этиллэр тыл эрэ буолбакка, бу кинилэргэ сүктэриллибит сүдү улахан эппиэтинэс.
Буолан ааспыт көрсүһүүгэ араас көлүөнэ дьон атах тэпсэн олорон, бэйэ-бэйэни истиһэн, билиҥҥини уонна уруккуну ситимниир үлэ-хамнас, өй-санаа туһунан санааларын атастастылар.
Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан “Кэскил” оҕо бэчээтин кыһатын дириэктэрэ О.И. Семенова: «Төһө да саастаах дьон буолларгыт оҕо саас баҕа санаатын уонна бу олоххо кэлэр дьоллоох түгэннэри үйэтитэн хаалларбыт бэйэҕит өйдөбүллэргитин биһигини кытта үллэстибиккитигэр истиҥ махталбытын тиэрдэбит. 1985 сыллааҕы артековецтар эдэр коллегаларбытыгар көрсүһүү тэрийэр туһунан этиилээх тахсыбыттарыгар сүрдээҕин диэн үөрбүппүт. Бу аата “Кэскил” хаһыат 1936 сыллаахтан үөскэтэн хаалларбыт олоххо дьулуура уонна инники кирбиигэ сылдьыахтаах оҕолору иитэн таһаарар саамай улахан баайа үлэлии сытар эбит. Онон эһиэхэ “Кэскил” хаһыат араас көлүөнэ юнкордарын ааттарыттан, бу хаһыакка үлэлээбит, үлэлии сылдьар дьон аатыттан сүрдээх улахан махталбын тиэрдиэхпин баҕарабын”, – диэн көлүөнэ ситимин суолтатын бүгүҥҥү көрсүһүү холобуругар туһаайан эттэ.
– Эһиил 90 сааспытын туолар күммүтүгэр-дьылбытыгар чугаһаан истэхпит аайы бу үөрүүлээх, өргөйдөөх кэми хайдах атаарабыт, бары кэм оҕолоругар хайдах тиэрдэбит диэн толкуйдуу сылдьабыт. Бу көрсүһүүнү биһиги хаһыат урукку үгэстэрин баччааҥҥа диэри аҕалар суолталаах быһыытынан, уһуннук, киэҥник дьиппинитэн олорон ыытарга быһаарбыппыт. Оҕолору кытта үлэлии сылдьар дьон, эбээ, эһээ буоларгыт быһыытынан оҕолор уһуннук тулуйан олороллорун син саарбаҕалыыр буолуохтааххыт. Ол гынан баран эһиги көмөҕүтүнэн, эһиги өйгүтүгэр-санааҕытыгар хаалбыт чаҕылхай түгэннэргитин үллэстэҥҥит бу оҕолор үчүгэй баҕайытык истэ, суруна олороллор.
Суруйар, бичийэр, ааҕар ньыманы батыһар дьон буоларбыт быһыытынан, кинилэргэ ити ньыманы сүтэрбэттэригэр кыһаллан үлэлии сатыыбыт. Билиҥҥи олох түргэн баҕайы, киһи эмоциятын түргэн баҕайытык аһарынан кэбиһэр кэмэ. Оннук кэмҥэ олоххут тухары илдьэ сылдьыбыт уонна илдьэ сылдьар түгэннэргитин, чаҕылхай түгэннэри өйүгэр-санаатыгар хатаан хаалар киһи ураты дьоҕурун, үөрүйэҕин бу оҕолорго иҥэриэхпитин баҕарабыт.
Бүгүҥҥү көрсүһүүгэ коллегаларбыт, оскуола дириэктэрдэрин иитэр үлэҕэ сүбэһиттэрин кииннээн үлэлэтэр “Навигаторы детства” диэн Росдетцентр федеральнай киин региональнай салаатыттан кэлэн олороллор. Биһиги кинилэри кытта урукку пионер баһаатайдары кытта үлэлиир курдук сүрдээх дириҥник, хабааммытын, далааһыммытын кэҥэтэн үлэлии сылдьабыт.
Үс сыл устата бу структураны Уһук Илиҥҥи Федеральнай уокурук, Россия таһымнаах үөрэх систиэмэтигэр киллэрэн, оруобуна пионерияҕа баһаатайдары хайдах үөрэтэллэр этэ даҕаны оннук үөрэтэллэр: ырыалары ыллыыллар, оонньуудары оонньотоллор, араас билиҥҥи ньыма бэлиэлэрин туттаран ааттарыттан саҕалаан тугу сөбүлээн дьарыктаналларыгар тиийэ бэйэ-бэйэлэрин кытта алтыһыннараллар. Онтон “Юнармия” диэн регионнааҕы сааланы кытта эмиэ ыкса ситимнээхтик үлэлэһэбит. Билигин “Зарница 2.0” версиятынан ылсан үлэлии сылдьабыт, военкор түһүмэҕин ыытабыт. Биһиги коллективпытыттан армияҕа сылдьыбыт эдэр коллегабыт, уолаттарбыт ити куонкуруһу ыытыһаллар.
Бүгүн эһиги иннигитигэр Дьокуускай куорат оскуолаларын юнкордара кэлэн олороллор. Республика 41 оскуолатын кытта ыкса алтыһан үлэлиибит. Нэдиэлэҕэ биэс күн биһигини кытта тиһиктэрин быспакка үлэлэһэллэр. Ону таһынан общественнай үлэҕэ олоҕурбут юнкоровскай постар, билиҥҥинэн медиа кииннэр ис хоһоонноохтук уонна айымньылаахтык үлэлииллэр.
“Бэлэм буол” хаһыат саамай сайдан турар кэмигэр 300-тэн тахса юнкоровскай пост баар эбит. Ол иһин үөрэх, ыччат уонна бэйэбит сыстан үлэлиир инновация министиэристибэлэрин кытта ити далааһыннаах үлэни хайдах гынан сөргүппүт уонна билиҥҥи олох тэтимигэр билиҥҥи оҕо өйүгэр-санаатыгар иитэр, батыһыннарар ньымаларынан сайыннарбыт киһи диэн сыалланан-соруктанан үлэлии сылдьабыт.
Ол чэрчитинэн, бастатан туран “Кэскил” хаһыаппытын уонна түөрт сурунаалбытын, ол иһигэр “Бэлэм буол” сурунаалбытын, “кэскиллээх олоххо бэлэм буол” диэн слоганынан ситимнээн биэрбиппит. Бу ааты бэйэтин оннунан хаалларар туруорсууну бастаан ылынарбытыгар хайдах эрэ былыргы баҕайы диэх курдук санаалар иһиллибиттэрэ эрээри биһиги кэммитигэр барсарын билигин билинэллэр. Онон ситим быстыбатаҕыттан киэн туттабыт. Кумааҕы хаһыаты, суруналлары ааҕыы, информацияны дьолоҕойго хатааһын үөрүйэҕин хайдах да хаалларыахтаахтар диэн туруорсан илдьэ сылдьабыт. Гаджеттарга аналлаах бырайыактарбыт эмиэ бааллар https://t.me/keskil_media2020/16777
Ыам ыйын бүтүүтэ инновация фондун үбүлээһининэн сахалыы, нууччалыы тылларынан саҥарар видеохостинг, ол эбэтэр рутуб ханаалы оҥорон биэрээри бэлэмнии сылдьаллар. Онно биһиги инженердэрбит үлэлэһэллэр. Ити курдук кыра кыралаан сайдан, билиҥҥи оҕоҕо тиийимтиэ буоларга кыһаллабыт, – диэн билиҥҥи үлэ-хамнас хайдах хайысхалаахтык ыытылла турарын туһунан билиһиннэрдэ.
– “Бэлэм буол” оччотооҕу юнкордара көрсүһүү саҕаланыыта юнкор удостоверениетын туһунан кэпсээбиккит. Онно “юнкор холобур буолуохтаах” диэн биир сүрүн уонна күөн туттар өйдөбүл баар. Икки сыллааҕыта чинчийии оҥорон көрбүппүтүгэр, биир оҕо социальнай ситимҥэ ортотунан 70-ча группалаах. Онно 62 бырыһыан нууччалыы эттэххэ, негативнай информация кэлэр диэн таһаарбыппыт. Ол иһин биһигини кытта дьарыктанар оҕолор олох үтүө өрүттэрин уонна үтүө холобурдарын дьоҥҥо тарҕатар сыаллаах-соруктаах үлэлииллэр. Хас биирдии олорор нэһилиэктэригэр, үөрэнэр оскуолаларыгар холобур буолуохтаахтар, олорор сирдэригэр общественнай мнение лидердэрэ буолан үүнэн тахсыахтаахтар. Юнкордарбытын Дьокуускайга сылга иккитэ аҕалан дьарыктыыбыт. Ол дьарыктыырбытыгар психологы, публикаҕа сатаан үлэлиир туһунан артыыстары кытта көрсүһүннэрэбит. Оҕо элбэх киһи болҕомтотун тартаҕына, социальнай араҥаҕа кини психологията хайдах адаптацияланарыгар тиийэ үөрэтэбит. “Кэскил” оҕо бэчээтин кыһатыгар бэйэлэрин кэмнэригэр юнкордаабыт оҕолор үлэлии сылдьаллар. Бу редакцияҕа үлэлээбит көлүөнэ бэйэлэрин кэннилэриттэн үлэлиир уонна үлэлиир кыахтаах ыччаты үүннэрэн таһаарбыттарын дьоһун бэлиэтэ буолар, – диэн О.И. Семенова эттэ.
– Инники өттүгэр “Артегынан” эрэ буолбакка, биһиги дойдубутугар элбэх оҕону түмпүт “Океан”, “Орленок” лааҕырдары кытта ситимнээх көрсүһүүлэр буолуохтарын сөп эбит диэн санааҕа кэллим. Бу бүгүҥҥү обществоҕа бөлөҕүнэн сатаан алтыһан үлэлиир үөрүйэхтэри тэрийэргэ холобур буолуон сөп эбит. Коллективка элбэх буолан бииргэ үлэлээн, туох эрэ суолталааҕы, тыыппалааҕы тиэрдэргэ ол суолталаах, дьоҥҥо туһалаах буоларыгар кыһаллан үлэлиэхтээхпит. Холобур, медиа кииннэргэ учууталлары эрэ кытта буолбакка, аныгы технологияларынан хас да буолан бэйэ-бэйэни истиһэн, бэйэ-бэйэни ситэрсэн үлэлиир сорук турар. Бүгүн кэлэ сылдьыбыккытыгар өссө төгүл истиҥник махтанабын. Оҕолор сүрэхтэрин кылын таарыйан, үйэлээҕи хаалларбыккыт буолуо диэн эрэнэбит уонна испитигэр үөрэбит. Көҕүлүүр дьоҕургутун хаһан да сүтэримэҥ, бу үтүө дьоҕургутун бэйэҕит сиэннэргитигэр, эһигини тулалыыр дьиэ кэргэҥҥитигэр тиэрдэ туруҥ, – диэн баҕа санаатын эттэ.
Ветеран пионер, аҕа саастаах сүбэһиппит Ектерина Петровна Чехордуна бүгүн наһаа дьикти эйгэҕэ кэлэн олорорун туһунан санаатын үллэһиннэ: «Эдэр оҕолору кытта эдэр сааспар эрэ буолбакка, оҕо сааспар түһэммин, 70 сыллааҕыны санаатым. Мин 1954 сыллаахха бастакы кылааска үһүс кылаастары кытта пионерга киирбитим. Оччолорго пионер кэккэтигэр оҕолору мээнэ ылбаттар. Сылга хаста эмит түһүмэхтээн ылаллар. Мин Өктөөп ыйга киирбитим. Ити аата туйгун үөрэнээччи буоламмын, наҕараада курдук бастакы кылааска пионерга ылбыттара. Онно эппит андаҕар тылбын кытта билигин өйдүүбүн: “Я, юный пионер Советского Союза, перед лицом своих товарищей торжественно клянусь жить, учиться и бороться, как завещали великие Ленин и Сталин, как учит Коммунистическая партия Советского Союза”. Ити кэнниттэн аҕыйах сыл буолбута дуу, суоҕа дуу, андаҕартан “Сталин” диэн тылы ылан кэбиспиттэрэ. Пионерга киириигэ андаҕар тылын этэргэ Сталины ахтыбыт бүтэһик көлүөнэ буолуохпутун сөп, биһиги. Онон бу бүгүҥҥү эйгэ олохпут араас кэрчик кэмин хабар: Сталин олохтообут үтүө дьыалаларыгар бүтэһик андаҕар эппит киһититтэн саҕалаан, Сэбиэскэй Сойуус сууллан, 1991 сылтан “бүтэһик артековецпын” диир киһиэхэ тиийэ дойдубут историятыгар киирэн олоробут. Ол иһин наһаа дьикти эйгэ үөскээтэ. “Кэскил” оҕо бэчээтин кыһатыгар, оҕо аймах саамай бастыҥ уонна инники кэккэҕэ илдьэ иһэр тэрилтэҕэ дириҥник махтанабын”.
– Мин “Артекка” сылдьыбатаҕым. Биһиги, сэрии кэннинээҕи оҕолорго, «Артек» диэн тыл хартыынаҕа да улаханнык көрбөт дойдубут этэ. Оччолорго телевизор диэн суох. Мин оҕо эрдэхпинэ электричество суох этэ, олорор сирбэр 1957 сыллаахха киирбитэ. Радионы аан бастаан 1956 сыллаахха истибиппит. Сэбиэскэй Сойуус сэрии кэннинээҕи олох бастакы хардыыларын хараҥаччылара биһиги олорбут, ол кэмҥэ үлэлээбит, үөрэммит көлүөнэ буолабыт. Бэһис кылааска Чөркөөххө үөрэнэ тиийэн баран киэһэ иккис смена кэнниттэн уонча буолан балтараа көстөөх сиргэ дьиэбитигэр баран истэхпитинэ, арай мастар быыстарыттан уот сандаарда уонна тыас иһилиннэ. Улахан оҕолор “массыына иһэр, массыына иһэр” диэн хаһыытаатылар. Ол саҥаны истээт да, бары аллараа ыстанан кэбистибит. Массыынабыт үөһэнэн айаннаан иһэр эбит. Хабыс-хараҥа түҥ-таҥ түһэммит тыыннаах хаалар туһугар массыына уотуттан куоттубут. Куоппут сирбит бүтүннүү уу, бадараан. Массыынабыт ааспытын кэнниттэн уоскуйан, уубутуттан оронон таҕыстыбыт. Хата, утары иһэр массыына эбит. Кэннибититтэн кэлбитэ буоллар, хайдах буолуохпут биллибэт. Ол курдук сайдыылаах оҕолор этибит. Аан бастаан самолету, массыынаны, тыраахтары көрбүттэр маннык этилэр диэн күлсэллэр гынан баран, биһиги ол массыынаны 1958 сыллаахха киэһэ хараҥаҕа көрөн баран, тыыннаах хаалбыппытыттан тус бэйэм наһаа үөрбүтүм, ким да биһигини кэлэн эккирэппэтэҕиттэн, ким да биһигини сонордооботоҕуттан. Онон хайдахтаах курдук улахан сайдыы, балысхан буола турарын оҕолорго өйдөтөөрү ити түгэни аҕынным, – диэн Екатерина Петровна сайдыы балысханын туһунан эдэр көлүөнэни кытта санаатын үллэһиннэ.
Кини оҕо сааһын кэрдиис кэмэ пионерскай горн, барабаан ньиргийэр тыаһын ортотугар ааспытын олус истиҥник ахтар.
– Эһиги, артековецтар, дьоллоох дьоҥҥут. Ахсыс кылаас кэнниттэн училищеҕа барбытым. Онуоха диэри миигин кытта үөрэммит биир да кылааска биир да оҕо «Артекка» барбатаҕа. Арай учууталлыы кэлэ сырыттахпына, бэһис кылаас үөрэнээччитэ «Артекка» барар буолбутугар оройуонум киинигэр Ытык Күөлгэ сатыы киирэн илдьэн туттарбытым. Эһиги 100 да оҕоттон буолбатах, тыһыынча оҕоттон талыллан «Артекка» сылдьыбыт дьоллоох оҕолоргут.
1958 сыллаахха эдьиийим чымадааныгар Сталин кыыһа Светлана Аллилуева пионерскай хаалтыстаах «Артекка» турар хартыынатын көрдүм. Ону көрбүппүн наһаа өйдүүбүн уонна наһаа сөхпүтүм – «Артекка» сылдьар хайдахтаах курдук дьоллоох оҕонуй диэн. 5-6 кылааска Мамлакат Нахангова диэн Узбекистан кыыһа 30-с сылларга элбэх-элбэх хлопогы хомуйан, «Артекка» сылдьыбыта диэни эмиэ сөҕө-махтайа истэр этибит. Ити курдук биһиэхэ бу хантан эрэ ыраах-ыраах атын дойдуттан, атын сиртэн кэлэр өйдөбүллэргэ эһиги оҕо сааскыт саамай умнуллубат түгэнэ ааспыта. Бүгүн биир кэккэҕэ туран, кэмнэр кэпсэтиилэригэр, бириэмэлэр сипсиһиилэригэр киирэн олороҕут. Ити курдук биһиги олохпут салгыы бара турдун, – диэн Екатерина Петровна үтүө санаатын үллэһиннэ.
«Бэлэм буол» — «Кэскил» хаһыат 89 сыл устата кэм, көлүөнэ ситимин олохтуур үрдүк аналлааҕын туһунан бүгүн үгүс киһи ахтан ааста. Аныгы кэм үөрэнээччилэрэ, Татьяна уонна Христофор Саввиновтар салайааччылаах «Голос» оҕо вокальнай ансаамбыла «С чего начинается Родина» үгүс көлүөнэ дьонун ситимниир ырыаны олус иэйиилээхтик толордулар. Дьокуускай куорат 2 №-дээх оскуолатын үөрэнээччилэрэ хоһоон аахтылар. Чирээйэптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназиятын оҕолоро алын кылаас үөрэнээччилэрин түмэр «Орлята России!» — «Өксөкү сиэннэрэ» хамсааһын туһунан билиһиннэрдилэр.
Национальнай гимназия үөрэнээччитэ Эрхан Габышев бу көрсүһүүттэн «Артекка» барар ыра санаалаах төнүннэ. Онуоха 1981 сыллааҕы артековец, “Бэлэм буол” 1982-1986 сыллардааҕы юнкора, Орто Халыма 2 Хаҥалас нэһилиэгин Эбээх бөһүөлэгиттэн төрүттээх, саха тылын, литературатын учуутала, СӨ учууталларын учууталлара, СӨ үөрэҕин уонна култууратын туйгуна, “Артек” лааҕырга араас кэмҥэ сылдьыбыт туйгун үөрэнээччилэр анал граннарын салҕааччы Евдокия Даниловна Ефимова Эрхан Габышевка: «Эн хайаан да «Артекка» тиийээр уонна ол туһунан «Кэскил» хаһыакка суруйаар», – диэн үтүө санаатын кытта накааһын эттэ.
«Бэлэм буол», көлүөнэ, «Артек» ситимэ салҕанар.
Сардаана МАТВЕЕВА, “Кэскил” (“Бэлэм буол”) хаһыат,
“Бэлэм буол” сурунаал кылаабынай редактора
keskil14.ru