“Red Bull” окрыляет!” эбэтэр “Tiger”: тигровая сила” диэн рекламалары көрөн баран, киһи бу утахтары иһиэн олус баҕарар. Кынаттаах курдук көтө-дайа сылдьаары, баабыр курдук күүстээх-уохтаах буолаары.
Чахчы оннук буолуо дуо? “Кырдьык. Биир бааҥка “Burn” истэхпинэ, утуктуу сылдьыбыт бэйэм биирдэ дьэргэйэ, сэргэхсийэ түһэбин. Биир-икки чаас нуктаабакка көмпүүтэрбэр “таҥкалыыбын”. Онтон утуу-субуу иккини хантаттахха, букатын эрчимирэҕин”, — диир 18-таах устудьуон уол.
Ол эрээри, ол күүһүлээн күүрүүҥ доруобуйаҕар хайдах дьайара эбитэ буолла?
Non-stop
Баскыһыанньа сарсыарда Баанньа, хоһуттан сирэйэ, таҥаһа барыта хаан буолан тахсан кэлэн, дьонун куттаата. Муннутуттан барбыт. Баата уган, хантатан сытыаран, тымныыны тутан тохтоттулар. Онтон аны хотуолаата, сап-салыбырас буолла. Ийэлээҕэ аах суһал көмөнү ыҥырдылар.
Быраастар хаанын баттааһынын тэҥнээбиттэрэ, доҕоор, уолбут киэнэ 170 буолбут эбит! Сүрэҕин тэбиитэ 120 диэри түргэтээбит!
—Манныкка тымыр быстааччы. Гипертонический криз диэн буолааччы. Эн эдэриҥ бэрт буолан тулуйбуккун, — дии-дии, эмчиттэр укуол туруордулар, эмп биэрдилэр.
Дьэ, туохтан Баанньа бу суорума суоллана сыыста? Барыта энерготониктартан!!!
Бөлүүн кини доҕотторун кытта “нон-стопка” барбыт. Хас да киинэни субуруччу көрөөрү. Утуйумаары, эрчимирдэр утахтары ылан испит. Кураанах куртаҕар. Сарсыарда төбөтө ыалдьа-ыалдьа, нэһиилэ дьиэтигэр кэлэн сытаат, бу айылаах дьүһүлэммит. Саатар, ол иннинээҕи күн эмиэ аанньа утуйбатах. Түүннэри көмпүүтэргэ оонньообут.
Хата, Баанньа дьоллоох буолан быыһаммыт. Хаһан эрэ киин телевидениенэн итинник утахтартан сылтаан инсуллаабыт эдэр дьону көрдөрбүттэрэ. Ким эрэ көрбөт, чуолкайдык саҥарбат, ким эрэ аҥаар өттө үлэлээбэт, хаампат буолбут этэ…
Хаарыан доруобуйаларын ханнык эрэ сүлүһүннээх сурадаһынтан сылтаан айгыраттахтара, биирдэ бэриллэр олохторун аны ыарыы аргыстаах атаарар хобдох дьылҕаланнахтара…
Угаайылаах утах
Туох дьиктилээх-дьиибэлээх буолан, ити утахтар киһини эрчимирдэллэрэ буолуой? Састаабын ырытан көрүөххэ эрэ. Дьиҥэр, оннук айылаах суохха дылы ээ: кофеин, таурин, женьшень, левокарнитин, глюкуронолактон, В битэмиин, саахар, араас үүнээйилэр, краситель.
Дьэ, бу углеводунан баай булкаас организмҥар киирээт да, глюкозалаах буолан, начаас үлүгэрдик үллэһиллэн, хаааҥҥар иҥэр. Оччоҕо туох баар уорганнарыҥ үлэтэ түргэтии түһэр. Хамсаныыҥ сыыдамсыйар, толкуйуҥ кылгас кэмҥэ сытыырхайар.
Ол эрээри, күүһүлээн күүрүү ньиэрбэҕин алларытар, ис күүскүн супту оборон ылар, чөл бэйэҕин кэбирэтэр. Ол түмүгэр сатаан утуйбат, кыраттан кыйаханар, депрессиялыыр буолаҕын, тымырдарыҥ кыарыыллар, дабылыанньаҥ үрдүүр, сүрэҕиҥ тэбиитэ түргэтиир. Аны красителэ наһаа хойуу буолан, ол химиялаах кырааската куртаххын бааһырдан, язва буолаҕын.
Тоҕо боппоттор?
Энерготониктар түҥ былыр XII үйэттэн бааллар дииллэр. Ол эрээри билиҥҥи курдук састааптаах утахтары 60-70-с сылларга американецтар Вьетнам сэриитигэр сылдьар саллааттарыгар анаан айбыттар. Оччолорго чып кистэлэҥинэн байыаннай эрэ чаастарга түҥэтэллэрэ.
ХХ үйэ 80-с сылларын ортолоругар “Red Bull”, “Josta” курдук энергетическэй утахтар атыыга тахсаллар. Бу утахтарга кэлин араас психостимулятордары эбэр буоланнар, нуорманы таһынан иһэр содуллаах, кутталлаах.
Оччоҕо тоҕо боппоттор? Өр сылларга РФ Роспотребнадзорун салайбыт Геннадий Онищенко туруорсан, ГосДумаҕа 2013-2014 сылларга энергетическэй утахтары атыылыыры хааччахтыыр туһунан сокуон бырайыага оҥоһуллан баран, тоҕо эрэ, федеральнай таһымҥа ылыныллыбата. Хата, регионнар баһылыктара бэйэлэрэ уураах тааһаран, дойдуларыгар буойа сатыыллара хайҕаллаах.
Бэйэҕин харыстан
Бу матырыйаалы ааҕа олорон, баҕар эн: “Наһаа омуннаах. Аан дойду дьоно иһэр да, биир эмэ киһи өлөр. Сок курдук дии,” — диэҕиҥ.
Кырдьык, үчүгэй доруобуйалаах киһи биирдэ эмэ истэҕинэ туох да буолбат. Ол гынан баран, мөлтөх сүрэхтээх, быардаах, бүөрдээх оҕолор бааллар ээ. Олорго сэрэхтээх.
Аны бу утаҕыҥ наркотик курдук. Ылан истиҥ да, наар амсайыаххын баҕараҕын. Онтон оннук тутулуктанныҥ да, мэлдьи сымыйанан эрчимирэн, айылҕаттан бэриллибит ис уоххун бараан кэбиһэҕин. Кэнникинэн сэниэтэ суох буолан хаалаҕын.
Миллиардынан харчыны эргитэр энерготониктары суох гымматтара чахчы. Судаарыстыба хааччахтыыра саарбах, атыыһыт бобууну ылыммакка атыылаабытын курдук атыылыа, хампаанньа рекламалаабытын курдук рекламалыы туруо. Ким да эйигин харыстыырга кыһаллыа суоҕа. Арай бэйэҕин бэйэҥ эрэ өрөһүйэр кыахтааххын. Доруобуйаҕа буортулааҕы боруобалаабакка…
Анисия Иевлева