Эргэ өтөххө
(Икки көстүүлээх оонньуу)
(Бүтүүтэ.
Иннин «Кэскил» хаһыат 50 №-гэ көр).
Оруолларга:
Байбал – саастаах киһи;
Ваня, Света, Аня – оскуола оҕолоро;
Куһаҕан тыын.
Иккис көстүү
Ардах күүскэ түһэн барар. Хараҥарар, этиҥ этэр, чаҕылҕан чаҕылыйар. Оҕолор куттаналлар, биир сиргэ бөлүөхсэн олороллор. Байбал сирэйэ-хараҕа турбут. Эмискэ ойон туран, оһоҕун эбэр, ас ылан, ботугуруу-ботугуруу, аһатар.
Байбал: Аал уотум иччитэ, биһигини, кыраларгын, аһын, араҥаччылаа, көмөлөс… Бу оҕолору, сыыһа туттубуттарын, баалаама дуу… Көрдөһөбүн-ааттаһабын, араҥаччылаа…
Эмискэ күүстээх этиҥ этэр тыаһа лүһүгүрүүр, аан тэлэллэ түһэр, чаҕылҕан чаҕылыйар. Ол кэннэ, чочумча буолаат, чуумпуран хаалар. Таһырдьаттан дьиэҕэ үрүҥ туман кутуллан киирэр. Ону кытта тэҥҥэ былыргылыы илдьирийбит таҥастаах, ыар сыттаах, дьардьама сирэйдээх Куһаҕан тыын барыйан кэлэр… Уһаат иһигэр саҥарар курдук лоҥкунатан, хардьыгынаан саҥарар (оҕолор муннуларын саба тутталлар).
Куһаҕан тыын: (ыйар) Бу чолоҕордор, түргэнник дьиэм кириэһин илдьэн, хантан ылбыт сиргитигэр ууруҥ! Уурбатаххытына кэлин иэстэбиллээх буолуо. Уурдаххытына ыалдьыбыты да үтүөрдүөм, барытын үчүгэй оҥоруом…
Эмиэ этиҥ этэр тыаһа иһиллэр, чаҕылҕан чаҕылыйар, ол кэмҥэ дьардьама эмискэ сүтэн хаалар. Оһох иннигэр олорбут Байбал олоппоһуттан сууллан түһэр, тугу эрэ саҥара сатыыр… Кыргыттар сарылаһа түһэллэр. Ваня, куттана-куттана, Байбалга чугаһыыр.
Ваня: Байбал, Байбал, хайдах буоллуҥ? Ыарыйдыҥ дуо?
Байбал хардьыгыныыр эрэ. Аан сабыллар.
Ваня хатыыр.
Ваня: Кыргыттаар, куттанымаҥ. Кэлиҥ түргэнник. Байбал улаханнык ыарыйда. Света, Света, эн үөрэххэр үчүгэйгин дии?.. Кэл эрэ, көр… Арааһа инсульт быһыылаах…
Кыргыттар, куттана-куттана, чугаһыыллар.
Света: Эһээ, эһээ Байбал, хайдах буоллуҥ? Тугуҥ ыалдьар? (Оҕолор диэки эргиллэр) Сирэйэ ханньары барбыт.
Аня: Сааһын, сааһын ыйыт.
Света: Байбал, Байбал, сааһыҥ хаһыҥ буолла? (Байбал сатаан саҥарбат). Байбал, бу мин илиибин тут эрэ.
Уҥатынан тутар, хаҥас илиитэ намылыйан түһэ турар. Оҕолор бэйэ- бэйэлэрин көрсөллөр.
Ваня: Света, өссө Ирина Афанасьевна туох эрэ диир этэ дии, өйдүүгүн? Хайа?
Света: (толкуйдуур) Бээ, ыксаама, бу инсульт. Сатаан саҥарбат, хаҥас илиитэ намылыйан түһэ турар, кыайан көтөхпөт.
Аня: Бу иэдээни, хайдах буолабыт? Ваня, бу барыта эйигиттэн… Эн отой акаары уолгун быһыылаах. Киһи уҥуоҕуттан кириэһи ылбатаҕыҥ буоллар, маннык буолуо суоҕа этэ…
Света: Чэ, Аня, түксү, бүт. Хайдах буолабыт? Бээ, бастаан сэрэнэн ити ороҥҥо сытыарыаҕыҥ (бары көмөлөөн сытыараллар).
Аня: (ытыыр) Ити дьардьама туох диэбитэй? Кириэһи илдьэн ууруҥ диэбэтэҕэ дуо?
Ваня: Мин, мин буруйдаахпын (кириэһи көрдөрөр). Хайыыбыный?
Света: Илдьэн уурар буоллахпыт дии.
Аня: Оттон Байбал? Аны өлүө дии…
Ваня: Мин… мин соҕотоҕун барабын. Үргүлдьү дэриэбинэҕэ барыам. Онтон быһалыыр суолу билэбин. Эһиги манна хаалыҥ…
Аня: Суох, суох, мин хаалбаппын, эйигин кытта барсыам.
Света: Тыый, Аня, хайдах буоллуҥ? Мин соҕотоҕун хаалабын дуо?
Аня: Бары барыаҕыҥ. Байбал бэйэтэ сытыа буоллаҕа дии, манна бырааһы ыытыахпыт…
Ваня: Суох! Улаханнык ыалдьыбыт киһини хайдах соҕотохтуу хаалларыахпытый? Мин барабын, эһиги манна хаалаҕыт. Оһоҕу үчүгэйдик оттуҥ. Байбалы көрө сылдьаарыҥ. Буруйу мин оҥорбутум. Туох барыта миигиттэн таҕыста, онон соҕотоҕун барабын. Оо, хараҥаран эрэр эбит. Чэ, ойдум.
Света: Ваня, кытаат! Чэ, бар. Сөпкө этэҕин, биһиги хаалыахпыт.
Ваня тахсан барар. Уу чуумпу, кыргыттар оһоххо мас эбэллэр уонна кэлэн остуолу тула олороллор.
Сөп буола-буола, Байбалы көрөллөр.
Аня: Света, аа, Света… Ваня хорсун баҕайы уол дии? Барытын улахан киһи курдук быһааран кэбистэ.
Света: Ваня кыра киһиргэс эрэ, дьиҥинэн, хорсун буолан көстөөрү, ити кириэһи ыллаҕа. Эн биһиккигэ киһиргээри…
Аня: Оо, миэхэ баҕас тоҕо киһиргээтэҕэй, эйиэхэ киһиргээбитэ буолуо?
Света: Пахай, бу да кыыс. Ваня, дьиҥинэн, үчүгэй уол. Аламаҕай, куруук киһиэхэ көмөлөһө сатыыр, боростуой.
Аня: Уонна хорсун диэ.
Света: Хорсун. Кириэһи уурдаххына, ити дьардьама үчүгэй буолуо диэбитэ дии…
Уот хараҥарар. Быыс сабыллар. Сыана иннигэр Ваня баран иһэрэ көстөр. Киһи уҥуохтара көстөллөр, этиҥ этэр, чаҕылҕан чаҕылыйар. Ваня, куттана-куттана, ампаардаах киһи уҥуоҕар илдьэн кириэһи уурар. Муннун анныгар ботугуруур, бэйэтэ тугу билэринэн көрдөһөр. Төннөр. Ыраах ыттар үрэллэрэ иһиллэр. Массыына тыаһыыр, сырдык уот чаҕылыйар.
Ваня: Бу дьолбу-ун! (хаһыытыы-хаһыытыы, тахсар сүүрэн).
Бүттэ.
В.В. БУРНАШЕВ,
Москватааҕы
М.С. Щепкин аатынан Үрдүкү театральнай училище 1974 с. выпускнига.
Хомустаах,
Уус Алдан.