Н.М. Заболоцкай аатынан Томтор орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ буойун суруйааччы Тимофей Сметанин уонна суруйааччы, үтүөлээх учуутал Яков Стручков суруйбут «Мэхээлэчээн булчут кэпсээннэрэ» айымньыны ааҕаннар санааларын үллэһиннилэр.
Кристина Неустроева, 11 кылаас
Саха литературатын классига Тимофей Егорович Сметанин айымньыта ааҕааччылар сүрэхтэригэр ураты миэстэни ылар. Кини айымньылара төрөөбүт дойдуга таптал, үгэстэргэ ытыктабыл уонна саха норуотун олоҕун дириҥ өйдөбүлүнэн иҥэриллибит. Ол биир саамай чаҕылхай холобурунан «Мэхээлэчээн булчут кэппсээннэрэ» диэн булт кэпсээннэрин хомуурунньуга буолар.
Бу кинигэ – булт туһунан тэттик кэпсээннэр эрэ буолбатах, саха тайҕатын эйгэтигэр дьиҥнээх киирии.
Сүрүн герой, Мэхээлэчээн – сатабыллаах саха булчутун уобараһын ойулуур. Кини кыыллар үгэстэрин барытын билэр эрэ буолбатах, айылҕаны кытта дьүөрэлэһэн олорор. Мэхээлэчээн кэпсээннэрэ – табыллыбыт булт туһунан кэпсээннэр эрэ буолбатах, олох, киһи бу аан дойдуга миэстэтин туһунан толкуйдааһын. Суруйааччы кэпсээннэригэр тиэкискэ ураты өҥөнү биэрэр норуот этиилэрэ үгүс элбэх. Ааҕааччы саха тылын билбэт да буоллаҕына, син биир бу хатыламмат эйгэни өйдүүр. «Мэхэлэчээн булчут кэпсээннэрэ» кинигэ бултуур, айылҕаны таптааччыларыгар эрэ буолбакка, саха культуратын, литературатын интэриэһиргиир дьоҥҥо барытыгар интэриэһинэй буолуоҕа.
Булт туһунан судургу историялар нөҥүө Тимофей Сметанин олох дириҥ ис хоһоонун арыйар, саха норуотун кэрэтин көрдөрөр.
Малика Зияева, 10 кылаас
Саха биллиилээх буойун суруйааччыта Тимофей Егорович Сметанин 1919 сыллаахха сэтинньи 25 күнүгэр Кэбээйи улууһун Тыайа диэн кыра бөһүөлэккэ боростуой ыалга күн сирин көрбүтэ. 10 сааһыгар Кэбээйигэ бэйэтигэр үөрэнэ киирэр. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан суруйарын ааҕарын ордук ордорор этэ. Бүтэрэн баран куораттааҕы техникумна үөрэнэ киирэр.
Кини айымньыларын аахпатах, үөрэппэтэх, сэҥээрбэтэх ааҕааччы суоҕа буолуо. Суруйааччы элбэх хоһооннорун дьоруойдара – араас кыыллар-көтөрдөр. Көтөрү-сүүрэри киһилии саҥардан Тимофей Сметанин оҕо болҕомтотун тардар, интэриэһиргэтэр. Ону таһынан төрөөбүт тылы үөрэтиигэ, оҕону иитиигэ олус суолталаахтар, айымньылара олоҕу кытта ыкса сибээстээхтэр.
«Мэхэлэчээн Булчут» диэн кини бастакы тэттик кэпсээннэрин хомуурунньугунан буолар. 1943 сыллаахха күүскэ үлэлэһэн бу кинигэ бэчээттэнэн тахсыбыта. Кылгастык быһа тардан кэпсээтэххэ бу кэпсээҥҥэ кыракый, олус хорсун санаалаах Мэхэлэчээн диэн уол наһаа бултуурун-алтыырын сөбүлүүр оҕо эбит. Биир үтүө күн от тиэйэ бараары тэринэ сырыттаҕына балта сайыспытыгар, балтытыгар аҕатын улахан этэрбэһин кэтэрдэн баран илдьэ барар. Дьэ ол курдук от тиэйэн истэхтэринэ уол тохтуу түһэн баран чугастыы хабдьы тутаары туһах ииппит эбит, ол онтун өйдөөн көрбүтэ арай кырынаас иҥнэн баран күрээн истэҕинэ балта эккирэтээри охтон түһэн били этэрбэһэ аһары улахан буолан көтөн хаалар, ол этэрбэскэ быыһаммыттыы кырынаас барахсан киирэн хаалар. Дьэ ити курдук дьиктитик бултаан дьиэлэригэр үөрэ-көтө тиийэллэр. Иккис күнүгэр табаларын тута барар, ол баран истэҕинэ кэнниттэн бөрө обургу үрдүтүгэр ыстанаары оҥостон истэҕинэ, Мэхэлэчээн уол саатар да быһаҕа да суох буолан, атаҕынан куотарыгар тиийэр. Ол куотан истэҕинэ бөрө ситэн ылан лап гыннарда. Уол илии сыгынньах охсуһан таба баайарыгар диэн маамыкта быатынан сүнньүн эрийдэ, айаҕын баайда. Сити курдук дьиэтигэр соһон илдьэ барар. Үһүс күнүгэр сиэгэни бултаан ылар. Төрдүс күнүгэр эмиэ бултуу куттас доҕорун илдьэ барар. Арай көрдөхтөрүнэ сэксэ диэн уйа курдук сиргэ эһэ арҕаҕын оҥостон сытан барбыт сирин көрөллөр, доҕоро дэлби куттанар, Мэхээлэчээн куттаммат. Сэксэҕэ чугаһаан истэхтэринэ улахан да эһэ тахсан кэлэн доҕоругар ыстанаары гыммытын уол охтон түһэр. Мэхээлэчээн ыксаата уонна эһэ үрдүгэр ыстанан үҥүүтүнэн ойоҕоско аста, сити курдук хаста да анньан баран, эһэлэрэ утуйбуттуу охтон тустэ.
Дьэ хайдах курдук маладьыас хорсун санаалаах күүстээх, туохтан да куттаммат Мэхэлэчээн булчут уол туһунан ынырыктаах күүстээх кэпсээни суруйан таһаарбытын көрүҥ. Бу кэпсээн биһигини туохха үөрэтэрий диир буоллахха, Мэхээлэчээн уол курдук үрдүк хорсун, хоһуун санаалаах, улэһит, уус, сатыырдаах оҕо буолуохха наада диэн этэн турардаахпын. Уол оҕоҕо олус наадалаах кэпсээннэр, дэлби ааҕыҥ, сэҥээриҥ.