Ыам ыйын 9 күнүгэр Москва куоракка Кыһыл болуоссакка буолбут Улуу Кыайыы 80 сылын уруйдуур байыаннай парады телевизорынан көрбүппүн туһунан эһиэхэ кэпсиэхпин баҕарабын.
Аҕа дойду Улуу сэриитигэр сэбиэскэй норуот оҥорбут хорсун быһыытын сыаналаан, 30-тан тахса судаарыстыба салайааччылара кэлбиттэр: Абхазия президенэ Бадра Гунба, Армения премьер-миниистирэ Никол Пашинян, Белоруссия президенэ Александр Лукашенко, Бразилия президенэ Луис Инасиу Лула да Силва, Буркина-Фасо президенэ Ибрагим Траоре, Венесуэла президенэ Николас Мадуро, Вьетнам Компартиятын Киин кэмитиэтин генеральнай сэкэрэтээрэ То Лам, Гвинеи президенэ Бисау Умару Сисоку Эмбало, Египта президенэ Абдель Фаттах Ас-Сиси, Зимбабве президенэ Эммерсон Мнангагва, Израиль посола Симона Гальперин, Казахстана президенэ Касым-Жомарт Токаев, Киргизия президенэ Садыр Жапаров, Кытай Народнай Республикатын бэрэссэдээтэлэ Си Цзиньпин, Корея Народнай-Демократическай Республикатын Арассыыйаҕа посола Син Хон Чхоль, Конго Республикатын президенэ Дени Сассу-Нгессо, Куба президенэ Мигель Диас-Канель, Малайзия премьер-миниистирэ Анвар Ибрагим, Монголии президенэ Ухнаагийн Хурэлсух, Мьянмы премьер-миниистирэ Мин Аун Хлайн, Никарагуа президенин Арассыыйаны кытта сыһыан боппуруостарыгар анал бэрэстэбиитэлэ Лауреано Ортега Мурильо, Палестина президенэ Махмуд Аббас, Сербской Республика президенэ Милорад Додик, Сербия президенэ Александр Вучич, Словакия премьер-миниистирэ Роберт Фицо, Таджикистан президенэ Эмомали Рахмон, Туркменистан президенэ Сердар Бердымухамедов, Узбекистана президенэ Шавкат Мирзиёев, Эфиопия президенэ Тайе Ацке-Селассие, Соҕуруу Осетия президенэ Алан Эдуардович Гаглоев.
Кыайыы парадыгар 11 тыһыынчаттан тахса Россия уонна урукку ССРС састаабыгар баар, Аҕа дойду Улуу сэриитигэр немецкэй фашизмы утары саа-саадах тутан турууласпыт Азербайджан, Белоруссия, Казахстан, Кыргызтан, Таджикистан, Туркменистан, Узбекистан, ону таһынан тас дойдулар Вьетнам, Египет, Кытай, Лаос, Мьянмы, Монголия байыаннайдара, билигин буола турар анал байыаннай дьайыылар байыастара кыттыыны ыллылар.
Парады Арассыыйа сухопутнай сэриилэрин кылаабынай командующайа, армия генерала Олег Салюков салайда. Кыайыы парадын Оброна миниистирэ Андрей Белоусов тутан, парад бэлэмин туһунан Россия Президенигэр Владимир Владимирович Путиҥҥа дакылааттаата.
Россия Президенэ, Российскай Федерация Сэбилэниилээх күүстэрин Үрдүкү Главнокомандующайа Владимир Путин Улуу Кыайыы күнүн эҕэрдэ тылын болҕойон иһиттим.
– Бүгүн биһиэхэ барыбытыгар үөрүү-көтүү, киэн туттуу, бүтүн киһи туһугар эйэ-дэмнээхтик олорууга махтал, баһыыба күнэ, – диэн бэлиэтээн эттэ.
Россия Президенэ этэринэн, биһиги ити историческай, өрөгөйдөөх дьайыылары сөпкө тутуһабыт.
– Оччоҕо кыайыылаахтары бас билээччилэр ыам ыйын 9 күнүгэр дойдубутугар, бүтүн норуокка, хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ, хас биирдиибитигэр анаан төрөөбүт курдук бэлиэтиибит. Биһиги аҕаларбыт, эһэлэрбит Аҕа дойдуларын быыһаабыттара. Биһиги дойдубутун көмүскүүр, сомоҕолоһор, национальнай интэриэстэрбитин бигэтик туруулаһар, тыһыынчанан сыллаах историябытын, культурабытын, үгэс буолбут сыаннастарбытын бигэтик туруулаһар соруктаахпыт. Биһиэхэ сибэтиэй диэн туох барыта күндү, – диэн эттэ Россия Президенэ.
Биһиги иккис аан дойду сэриитин уруоктарын өйдүүбүт уонна кини событиеларын токурутууну кытта хаһан да сөбүлэһиэхпит суоҕа, – диэн Владимир Путин тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.
Кыһыл Армия байыастарын уонна командирдарын чиэһин көмүскүүр – биһиги иэспит. Араас национальностар бэрэстэбиитэллэрин улуу хорсун быһыылара Аан дойду историятыгар букатыннаахтык хаалыахтара. Россия нацизмы, русофобияны, антисемитизмы, ити кырыктаах, алдьатыылаах идеялары оҥорооччулары утары охсуһууга халыҥ хахха, мэһэй буолан турбута уонна туруо даҕаны. Кырдьык биһиги өттүбүтүгэр
– диэн эттэ дойдубут Президена В.В. Путин.
Владимир Владимирович Сэбиэскэй Сойуус саамай суостаах охсууну ылыммытын санатта.
– Эйэлээх үлэни эрэ билэр мөлүйүөнүнэн дьон илиилэригэр сэрии сэбин-сэбиргэлин тутан, Москва, Сталинград, Курскай Тоҕой, Днепр кыргыһыыларыгар, өстөөҕү аан бастаан көрсүбүт Белоруссия көмүскээччилэрин хорсун быһыылара, Бретскэй кириэппэс, Могилев, Одесса, Севастополь, Мурманск, Тула, Смоленскай, Ленинград блокадатын олохтоохторун тулуурдара, хорсун быһыылара, олохторун кэрэйбэккэ фроҥҥа сэриилэспиттэр, күүстэрин харыстаабакка тыылга үлэлээбиттэр бары өстөөҕү утары кыайыылаах тахсан, Иккис Аан дойду сэриитин хаамыытын барытын уларыппыттара, – диэн эттэ Владимир Владимирович.
– Нацистар Сэбиэскэй Сойууһу баһылыыр былааннара биһиги дойдубут тимир курдук күүстээх сомоҕолоһуута ыспыта. Норуот героизма маассабай этэ. Сэбиэскэй Сойуус республикалара сэрии ыар сүгэһэрин бары бииргэ сүкпүттэрэ, – диэн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ дойдубут баһылыга.
Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Орто Азия уонна Закавказья олохтоохторо улахан кылааттарын киллэрбиттэрин туһунан бэлиэтээн эттэ: “Мантан фронт туохха наадыйарын барытын эшелоннар быыстала суох тиэрдэ турбуттара. Манна госпиталлар баар буолбуттара уонна сүүһүнэн тыһыынча ахсааннаах эвакуацияламмыт дьон иккис дьиэлэрин булбуттара. Кинилэри кытта манна олорор сиринэн, килиэбинэн, сүрэх сылааһынан үллэстэллэрэ”.
– Аҕа дойду Улуу сэриитин ветераннарын хас биирдиилэрин өйдүүбүт, Кыайыы туһугар олохторун толук уурбуттарыгар төбөбүтүн хоҥкутабыт, – диэн туран саҥата суох сөҥүйэн турар мүнүүтэни биллэрдэ.
– Иккис Аҕа дойду сэриитин уоттаах орбитатыгар планета нэһилиэнньэтин 80 бырыһыана тардыллыбыта. Нацистскай Германияны, милитаристскай Японияны үлтүрүтүү холбоһуктаах нациялар уопсай күүстэринэн урусхалламмыта. Сэбиэскэй Сойуус территориятыгар быһаарыылаах кыргыһыылар кэннилэриттэн Европаҕа иккис фронт аһыллыыта кыайыыны чугаһаппытын мэлдьи өйдүөхпүт. Союзнай армиялар саллааттарын, утарылаһааччылары утары кыттыбыттары, эр санаалаах Кытай норуотун, эйэлээх олох инники кэскилин туһугар сэриилэспиттэри биһиги уопсай кылааппыт быһыытынан үрдүктүк сыаналыыбыт, – диэн бэлиэтээн эттэ Россия Президенэ Владимир Владимирович Путин.
Кыайыы парадыгар Аҕа дойду Улуу сэриитин 183 ветерана уонна Россия Армиятын сэбилэниитигэр баар аныгы образецтар механизированнай колонналара кыттыыны ыллылар.
Кыайыы парадын «Русские витязи» уонна «Стрижи» пилотажнай бөлөхтөр түмүктээтилэр.
Дойдубут киин куоратын күөх халлаанын урсунан Россия былааҕа ойууланан тахсыбытын көрөр миэхэ киэн туттуу санаатын үөскэттэ.
Кыһыл болуоссакка Кыайыы парадыгар биһиги биир дойдулаахпыт, анал байыаннай дьайыыларга хорсун санааны көрдөрбүт Россия Геройа Андрей Григорьев бочуоттаах миэстэҕэ олорорун киэн тутта көрдүбүт.
Кыайыы парадын кэнниттэн саамай долгутуулаах түгэнинэн биллибэт саллаат уҥуоҕар сибэкки дьөрбөтүн ууруу буолла. 30-тан тахса судаарыстыба салайааччылара төбөлөрүн төҥкөтөн, Улуу Кыайыыга сүгүрүйэллэрин биллэрдилэр.
Күндүүнэ ЕГОРОВА, VII кылаас,
М.Н. Готовцев аатынан Танда орто оскуолата, Уус Алдан