Артек уонна Афоня Мигалкин ыра санаата

Афанасий Васильевич Мигалкин биллэр общественнай-политическай деятель, кыраайы үөрэтээччи. Кини 1974 сыллаахха атырдьах ыйын 22 күнүттэн “Артек” лааҕырга сынньаммыт.

Ыам ыйын 14 күнүгэр Дьокуускайга “Саха медиа” өрөспүүбүлүкэтээҕи медиа кииҥҥэ буолан ааспыт “Артековец өрүү артековец” диэн көрсүһүүгэ А.В. Мигалкин кэпсээбитин истэ олороммун, оччолорго Уус Алдан оройуонун Мүрү орто оскуолатын VIII “Б” үөрэнээччитэ олус да болҕомтолоох эбит диэн сөҕө санаатым. Барытын блокнотугар сурунан, бэлиэтэнэн испит.

Афоня Мигалкин “Артекка” барар путевканы черчение олимпиадатыгар кыттан ылбыт. Учууталыгар, уһулуччу учууталга, быйыл төрөөбүтэ 100 сылын туолбут Дмитрий Гаврильевич Павловка махтанар. “Артекка” сылдьан кэлэн баран учууталыгар, оскуолатыгар махтанан оройуонун хаһыатыгар “Күннээх Артекка” диэн ыстатыйа таһааттарбытын уура сылдьар.

Киһи махтала ааспат эбит. Сааһыран истэҕин аайы өссө ордук күүһүрэн иһэр курдук

– диэн этэр Афанасий Васильевич.

Черчение олимпиадатыгар кыайыылаах буолан, кини дьиҥинэн “Орленок” лааҕырга барыахтаах эбит. Дьокуускайга кырдьаҕас эдьиийэ киллэрбит, обком дьиэтигэр школьнай отдел кабинетын аттыгар хаалларбыт уонна бэйэтэ атын наадатынан барбыт. Ол кабинет таһыгар син өр кэтэспит.

– Туохха кэллин диэн тахсан ыйыппыттарыгар син быһаардым быһыылаах, киллэрдилэр. Элбэх боппуруос биэрбиттэрэ. Онно эппиэттэстим. “Көрүдүөргэ тахсан кэтэс”, – диэтилэр. Барбат киһи буоллум быһыылаах диэн куттаммытын. Ол турдахпына, кумааҕы туттардылар уонна: “Эйигин “Артекка” ыытабыт”, – диэбиттэрэ. “Артекка” биһиги элбэх буолан сылдьыбыппыт. “С чего начинается Родина?” диэбит курдук “Артекка” баран Ийэ дойдуну билэн кэлэр эбиккин – модун дойдубутун, киэҥ дойдубутун, Москва куораппытын уонна Крымы, – диэн кэпсиир Афанасий Васильевич Мигалкин.

“Артекка” сылдьан блокнотугар барытын күнүнэн суруммут. Холобур, “Артекка” тиийбит бастакы күнүн маннык суруйбут:

“22. Артекка 22-кэ кэллибит. Суолу быһа ыллаа да ыллаа. Оттон медосмотр буолла. Мин 2 этэрээккэ “Хрустальнай” дружинаҕа түбэстим. Этэрээккэ 41 оҕо баар. 21 уол, 20 кыыс. Дружинаҕа бүтүннүүтэ 11 этэрээттээх. Биһигини Саха сирин оҕолорун барытын манна анаабыттара. Мин хоспор 10 оҕо баар, таджик, тувинец, украинец уонна белорус уолаттара, 2 нуучча уонна мин”.

Афанасий Васильевич блокнотугар “артек” диэн бу тюрк тыла буоларын туһунан бэлиэтэммит уонна салгыы “Артек” лааҕыр туһунан суруйбут: “Основатель Артека Зиновий Соловьев  – врач, 16 июня 1925 г. Площадь “Артек” 300 кв км, ширина – 7 км по морю. В 1925 году в Артеке было 4 палатки, в 1945 году награжден орденом Трудового Красного Знамени. В 1957 году Артеку было присвоено имя В.И. Ленина. Во время Отечественной войны Артек эвакуирован на Алтае. В Артеке работает 2000 работников. Вожатых 320. Государство дает в год Артеку 26 тысяч рублей”.

Афанасий Васильевич бу көрсүһүүгэ Артек расписаниетын блокнотугар суруммутун араас кэм артековецтарыгар ааҕан иһитиннэрбитин бары астына иһиттилэр, “Артекка” атаарбыт оҕо саастарын дьоллоох кэмнэрин санаан ыллылар: «7 – подъем. 7.05-7.25 – зарядка. 7.25 – 7.40 – утренний туалет и уборка. 7.40-8.00 – прослушивание пионерской зорьки. 8.00-8.20 – отрядные и дружинные линейки. 8.20-8.50 – завтрак. 8.50-12.00 – пляж. 12.30-13 – свободное время, подготовка к отрядным делам. 13-147 – обед. 14-15.30 — абсолют. 15.45-16 – полдник. 16-18.30 – отрядные дела 18.30-19 — свободные дела, подготовка к отрядным делам. 19-19.30 – ужин».

– Муораҕа диэри стройунан өр баҕайы хааман тиийэрбитин өйдөөн хаалбыппын. Дьэ ууга киирэн саҥа чалбааттанан эрдэхпитинэ, горн тыаһыыр – бүттэ, төттөрү тахсабыт. Артекка мин урут билбэтэхпин билбитим. Оннооҕор сыр диэни аан бастаан онно сиэбитим. Наар экскурсияҕа сылдьар этибит. Киһи наһаа элбэҕи билэр эбит. Артекка тиийбит тыа оҕото Воронцовскай дыбарыаһы көрбүтүн хаһан да умнубат гына өйдүүр, – диэн ахтар Афанасий Васильевич.

1974 сыллаахха атырдьах ыйын 24 күнүгэр буолбут экскурсия туһунан блокнотугар маннык бэлиэтэммит: “25. Экскурсия буолла. Морской лааҕырга сырыттыбыт. Манна маҥнайгы Артек тэриллибит. Миигинэн тута Дружиннай таблица оҥотторо оҕустулар. Мин билигин үгүстэрин билэбин. Син кэпсэтэбин. Бүгүн киинэ буолла. “Морозко” көрбүт киинэм”.

Афоня Мигалкин биир суолталаах түгэн туһунан маннык бэлиэтэммит: “1. Концерт буолла. Бүтүн Артектааҕы концерга Пахмутова, Добронравов уонна да атын артистар бааллар. Мин кинилэр аттыларыгар олорбутум. Оҕо бөҕө автограф ылла. Мин тугум да суох буолан ылбатым. Кыһыылаах баҕайы, чэ, туох буолуой. Ваня Тимофеев диэн биир саха уола лауреат аатын ылла. Пахмутова киниэхэ медаль кэтэртэ”.

Артековецтарга саамай долгутуулаах түгэн – арахсыы. Афанасий Васильевич ол арахсыы курус түгэннэрин эмиэ билбит, блокнотугар суруммут:

“18. Сууннубут-тараанныбыт. Тувинецтар бүгүн бардылар. Хайдах эрэ дьиибэ баҕайы. Оҕолорбутун кытта арахсыахпытын баҕарбаппыт. Ольга Оскаровнабытын кытта арахсарбыт чугаһаата”.

“20. Биһиги бүгүн барабыт. Маҕаһыыҥҥа бара сырыттыбыт. Муораҕа сырыттыбыт. Рязанецтар бардылар. Ольга Оскаровна бары үчүгэйи кытта. Быраһаай. Бардыбыт”.

Ольга Оскаровна Афанасий Васильевич сылдьыбыт этэрээтин баһаатайа. Ити кэмҥэ кини Челябинскайдааҕы пединститут төрдүс куурсун бүтэрэн, «Артекка» практикаҕа кэлбит.

Ольга Оскаровна Афоня Мигалкиҥҥа бэйэтин баҕа санаатын маннык суруйбут:

Афоня!
Хочу, чтобы ты всегда и везде был таким же уважаемым человеком, каким был у нас во 2 отряде. Желаю тебе в изучении текущих политических событий и в черчении, пусть тебе сопутствует успех и удачи во всем. Советую тебе заниматься не только политикой и черчением. Современный человек должен быть всесторонне развитым. Нельзя, Афоня, не любить сказки, именно в сказках человек впервые заговорил о ракетах. А сейчас это стало явью. Желаю тебе большого личного счастья, успехов. Желаю тебе любить музыку, танцы, сказки, спорт и еще гордиться званием АРТЕКОВЕЦ и стать дипломатом, и конечно не забывать свою вожатую.
С пионерским приветом Ольга Оскаровна.

– Бүтэһик күммүтүгэр кыһыл хаалтыска бэйэ-бэйэбитигэр баҕа санааларбытын суруйуу буолла. Биһигини Бороҕоҥҥо пионерскай хаалтыһы марайдаабаккыт диэн үөрэппиттэрэ.Ол иһин хаалтыһы марайдыырым сатамньыта суох курдук. Оҕолор бары суруйаллар, онон кинилэртэн хаалсыбатым. Ол кэмтэн ыла 50 сыл ааста. Артековец доҕотторум кыһыл хаалтыска суруйбут баҕа санаалара миигин кытта куруук бааллар, – диэн этэр Афанасий Васильевич.

Ол кыһыл хаалтыска маннык элбэх баҕа санаалар суруллубуттар:  “Не забывай друзей-артековцев”; “Я Афоне желаю, чтоб он был посол Советского Союза”; “Будь честным всю жизнь. И не осрами звание Артековца”; “Желаю тебе быть отличным президентом, а меня взять в министры. Павлов Сергей”; “Стань хорошим политиком”.

Ольга Оскаровна уонна артековец-доҕотторо эппит баҕа санаалара Афоня Мигалкин киһи буолан тахсарыгар көмөлөөх буолбута: Афанасий Васильевич Мигалкин билигин биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр биллэр-көстөр улахан киһи.

Афоня Мигалкин аан бастаан “Артекка” салюту көрбүт. Маннык үчүгэйи чугас дьоно көрбөттөрүттэн наһаа хомойбут уонна кинилэргэ хайаан да салюту көрдөрбүт киһи диэн ыра санаалаах буолбут. Кэлин Уус Алдан улууһун баһылыгынан үлэлии сылдьан, биир улахан тэрээһиҥҥэ салют ыттарар туһунан этии киллэрэн, төрөөбүт дойдутун дьонун кытта тэҥҥэ салют көрбүт – “Артек” умаппыт ыра санаатын олоххо киллэрбит.

Сандаара СЕМЕНОВА, VIII «Г» 17 №-дээх оскуола,

Сардаана МАТВЕЕВА, Дьокуускай