1941 сыллаахха Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланар. Туруктаах, кыанар дьоммут сэриигэ барбыттар, фашисткай халабырдьыттары утары геройдуу охсуспуттар. Онтон тыылга дьахталлар, кырдьаҕастар, оҕо дьон Кыайыы туһугар күүстээх үлэнэн көмөлөспүттэр.
Промышленноска, балыктааһыҥҥа тыа сирин дьоно көхтөөхтүк кыттыбыттар. Кадровай булчуттар Саха сирин тыйыс тымныытыгар, халыҥ хаары кэһэн, иннэ-кэннэ биллибэт, киэн нэлэмэн сис тыалары уһаты-туора хааман, хара тыа күндү түүлээҕин сонордоһон, элбэх түүлээҕи судаарыстыбаҕа туттарбыттар. Ол булчуттар ортолоругар биһиги хос хос эһэбит Кузьма Иванович Протодьяконов эмиэ баара. Кини 12-лээх уолун Кузьматын бултууругар илдьэ сылдьара. Кини аҕатыттан булт албастарын, айылҕаны кытта сөпкө алтыһан, сиэри-туому тутуһан, мындыр буоларга үөрэммитэ. Аҕата үөрэтэн, такайан өрөспүүбүбүкэ биир чулуу булчута буолан аатырбыта.
1946-1950 сс. өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиилэргэ күндү түүлээҕи бултааһыҥҥа үрдүк көрдөрүүнү ситиспитин иһин «Саха сирин чулуу булчута» диэн аат иҥэриллибитэ уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи Бочуот дуоскатыгар тахсыбыта. 1948 с. Дальнай Восток уонна Сибиир булчуттарын сүлүөттэригэр Новосибирскай куораттарыгар сылдьыбыта. Булчуттар сүлүөттэрин ытыыга бириистээх миэстэҕэ тиксэн, оччолорго армия генерала Еременкоттан Бочуотунай грамотанан, именной малокалибернай бинтиэпкэнэн уонна «Лучший стрелок» лиэнтэнэн наҕараадаламмыт.
Биһиги туспутугар бары кыһамньытын уурбут хос эһэбитигэр үйэттэн үйэҕэ, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ тиийэр сирдээҕи махталбытын тиэрдэбин.
Алгыстаана ПРОТОДЬЯКОНОВА, II кылаас,
Модут орто оскуолата, Нам