Ахсынньы 4 күнэ Саха сиригэр Олоҥхо дэкээдэтин түмүктүүр күммүтүгэр оскуолабыт иһигэр олоҥхо тойуга, хоһооно, үҥкүүтэ дьиэрэйдэ, дьоро күнэ тэрилиннэ. Олоҥхо күнэ оскуолабыт үөрэнээччилэрин – алын кылаастан уон биирис кылааска диэри – бииргэ түмтэ. Тэрээһин саҕаланыыта музыка үөрэҕин учуутала Валентина Борисовна иэйиилээх, кылыһахтаах куолаһынан Олоҥхо тойугун дьиэрэтэн, хас биирдиибит сүрэҕин долгутта.
Олоҥхо дириҥ ис хоһоонун саха тылын учуутала Любовь Михайловна умсугутуулаахтык кэпсээтэ. Ахсынньы ый Билгэ Хаан ыйа буоларын туһунан саха тылын учуутала Сардаана Михайловна иэйиилээхтик арыйда. Хомус күнүн бэлиэтээн төрдүс кылаастар бары тахсан хомус тыаһынан Олоҥхо күнүн уруйдаатылар. Ахсынньы ый кырдьык даҕаны саамай дьикти ый эбит. Олоҥхо күнүгэр ахсынньы ый бэлиэ тылын «лох-лох-лох» диэн этэн сахалыы арчыланныбыт. Нуучча тылын учуутала Наталья Афанасьевна «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхоттон эбээннии толорон иһитиннэрдэ. Эбээннии тыл олус интэриэһинэйин олоҥхо нөҥүө иҥэриннибит. Бу курдук учууталларбыт Олоҥхо сүрүн тыынын, күүһүн арыйдылар.
Ол кэнниттэн хас биирдии кылаас Олоҥхоттон быһа тардыыны туруоран, айар дьоҕурун, уус-уран сатабылын көрдөрдө. Икки остуоруйа көрдүбүт: 1 кылаастар «Таал-Таал эмээхсин» остуоруйаны туруордулар. Оттон, мин санаабар, 7-с кылаастар үчүгэй остуоруйаны туруорбуттара, кинилэр «Күтэр уонна чыычаах» остуоруйаларын сөбүлээтим. Биһиги, 5-с кылаас үөрэнээччилэрэ, Сергей Степанович Васильев-Борогонскай «Модун Мөҥүрүүр Бөҕө» диэн олоҥхотуттан быһа тардыыны көрдөрдүбүт. Алтыстар Афанасий Томскай Эриэдэ Бэргэн олоҥхотуттан толордулар уонна туойан иһитиннэрдилэр. Өссө биһиги бу күн оҕолор толорууларыгар Модун Эр Соҕотох, Дьулуруйар Ньургун Боотур курдук аатырбыт олоҥхолортон быһа тардан иһиттибит, көрдүбүт. Тэрээһин түмүгэр бары оһуохайга түмүстүбүт. Оһуохай – түмсүү бэлиэтэ. Оһуокайдаан үөрэн Олоҥхобут күнүн бэлиэтээтибит. Салгыы бииргэ үөрэнэр доҕотторум олоҥхотэрээһинигэр кыттыбыт тус санааларын суруйдулар.
Алгыстаана Горохова: Мин ордук оҕолор илиилэринэн араас оҥоһугу оҥорбуттарын уонна уруһуй быыстапкатын сэҥээрдим. Оҕолор олоҥхо уобарастарын араас ньымаларынан арыйарга дьулустулар. Хас биирдии оҕо, бэйэтин чугас дьоруойун талан, хорсун санаалаах бухатыырдары, намчы кэрэ куолары, куһаҕан санаалаах абааһылары оҥорон, Олоҥхо умсугутуулаах эйгэтин арыйда.
Мин быраатым Кэскил Горохов » Абааһы удаҕана » диэн олус интэриэһинэй оҥоһугу бэлэмнээтэ. Кини сымнаҕас пластилинынан куһаҕан санаалаах, кыһыл харахтаах, айахтаах охсор дүҥүрдээх абааһыны оҥорон, Аллараа дойду тыыннаах уобараһын көрдөрдө. Бу оҥоһугу көрбүт дьон сорохтор куттаннылар да быһыылаах. Онтон Будищева Василиса эбэтин кытта сылгы кылынан аттаах бухатыыры уонна Кэрэ куону оҥорон Орто дойду дьолун-соргутун бэлиэтээтэ. Колесов Костя олоҥхолуу олорор киһини оҥорбута, кини олоҥхоһут уобараһын итэҕэтиилээхтик арыйбыт. Өссө кини бухатыыр атын туһунан олоҥхону ыллаан-хоһуйан тиэрпитэ уонна кыыстаах уол тапталын туһунан тойуктаабыта. Оҥоһугун таҥаһынан оҥорбута, ити үлэҕэ ийэтиттэн көмө-тирэх ылбыта.
Андреева Күннэй, 9-с кылаас үөрэнээччитэ, Өлүөнэ остуолбаларын олус кэрэтик уруһуйдаабыт. Уруһуйун ортотугар дьөһөгөй оҕолоро – сылгылар тураллар, айылҕаны кытта биир ситимнээҕин көрдөрөр курдуктар. Өссө элбэх оҕо араас ураты сюжеттары талан уруһуйдаабыта. Сорох оҕолор Олоҥхо сүрүн символын – Аал Луук Маһы – уруһуйдаабыттара. Атын уруһуйдарга Дьөһөгөй оҕолоро, үөһээ сэттэ кыталык, үрдүк Айыылар алгыстарын тиэрдэр курдуктара.
Сорохтор бухатыыр Аллараа дойдуттан кыыһы хорсуннук быыһыырын ойуулаабыттара, атын үөрэнээччилэр бухатыырдар абааһыны өлөрөллөрүн көрдөрбүттэр. Оттон уол уонна кыыс тапталларын элбэх оҕо уруһуйдаабыт этэ. Ити курдук оскуолабыт оҕолоро Олоҥхону ааҕан, үөрэтэн, айар үлэ быыстапкатыгар кыһаллан кытынныбыт.
Петя Заборовскай: Биһиги кылааспытынан сахабыт улуу суруйааччыта Сергей Степанович Васильев-Борогонскай «Мөҥүрүүр Бөҕө» диэн олоҥхотун сценкалаан көрдөрбүппүт. Бу тэрээһиҥҥэ мин бэйэм, орто дойду оҕото, Күлүмүрдүүр үс кырыылаах Мөҥүрүүр Бөҕө бухатыыр оруолун толордум.
Олоҥхону туруорарга бэлэмнэниибит күһүҥҥү уһун өрөбүллэртэн саҕаламмыта. Учууталбыт Акулина Трофимовна хас биирдиибитигэр этэр тылбытын үллэрбитэ. Миэхэ 50-тан тахса строкалаах тыл тиксибитэ. Мөҥүрүүр Бөҕө уобараһа миигин умсугутта. Олоҥхонон дьарыктаныы кэмигэр араас умнуллубат түгэннэр бааллара. Бухатыырбыт оҕус буолара олус да киһини умсугутар, дьикти эйгэни арыйар. Оҕус — сахаҕа күүс символа.
Олоҥхо түмүгэр Мөҥүрүүр Бөҕө уонна кэрэ куо Туллуктаан Куо дьоллорун холбоон уруу тэрийэн, үс дойду уйгутун түстээбиттэр. Олоҥхо саҕаланыытыгар мин олоҥхоһут буолан, Мөҥүрүүр Бөҕө балаҕанын хоһуйбутум. Саамай сөхпүтүм диэн кини балаҕанын киэҥин. Уҥа олоро киһи улар саҕа буолан көстөр, хаҥас олорор дьахтар хабдьы саҕа эбит. Мин үөрэтэр тылбар Аан Ийэ дойду иччитигэр Аан Алахчын Хотунтан алгыс көрдөһүүм ордук өйдөнөн хаалла. Бу Аан Алахчын уобараһын Вика Заборовская толордо. Алгыстаана Горохова бухатыыр аҕаһын Кыталык удаҕан уобараһын оонньоон көрдөрдө. Кини бухатыыры тилиннэрэр.Ити курдук биһиги бастакыбытын олоҥхону туруордубут. Аныгыскы сырыыга өссө дириҥник хатылаан, бэлэмнэниибитин тупсарыахпыт.
Олоҥхо кэрэтэ уонна күүһэ үйэлэртэн үйэлэргэ салҕана турдун!
Вика Заборовская, Үөһээ Дьааҥы улууһа, Боронук орто оскуолата, 5 кылаас