Коррупция диэн тылы иһиттэхпитинэ, бу барыта ханна эрэ ыраах-ыраах, былаас, салалта улахан кабинеттарыгар эрэ буола турар, биһиги күннээҕи олохпутугар туох да сыһыана суох курдук саныыбыт. Ол эрээри коррупция биһиги олохпутугар ыар дьайыылары оҥорор. Оччотугар коррупцияны утары охсуһууга биһиги, оҕолор, суолтабыт тугуй? Бу туһунан Дьокуускай куорат оскуолаларын үрдүкү кылааһын үөрэнээччилэригэр сырдатар, өйдөтөр сыаллаах тэрээһин ахсынньы 3 күнүгэр «Россия – мин историям» музейнай комплекска буолан ааста. Бу тэрээһин ахсынньы 9 күнүгэр бэлиэтэнэр коррупцияны утары охсуһар Аан дойдутааҕы күнү көрсө ыытылынна.
Бу күн оҕолор виртуальнай быыстапканы көрдүлэр, лекция иһиттилэр, «Что? Где? Когда?» интеллектуальнай оонньууга хамаанданан кыттыыны ылыллар.
Коррупция аныгы кэм көстүүтэ буолбатах. Коррупция буортутун туһунан өйдөбүл өссө былыргы кэмтэн саҕалаан олохсуйбут эбит. Ол туһунан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай бибилэтиэкэтин култуурунай-үөрэтэр бырайыактарын уонна бырагырааммаларын отделын кылаабынай бибилэтиэкэрэ Туяра Васильевна Сокорутова «Будущее без коррупции» диэн виртуальнай быыстапканы билиһиннэриитигэр сиһилии кэпсээтэ.
Бу быыстапка 2024 сылтан үлэлиир. Национальнай бибилэтиэкэ уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын иһинэн коррупция хабааннаах уонна да атын быраабы кэһиилэри сэрэтэр управление бииргэ үлэлээн оҥорбуттар. Коррупция туһунан өйдөбүллэри оскуола үөрэнээччилэригэр, устудьуоннарга билиһиннэрэргэ, коррупция боппуруоһунан дьарыктанар, бу хайысханы үөрэтэр экспердэргэ туһалаах уонна көмөлөөх буолбут.
Туяра Васильевна эппитин курдук, виртуальнай быыстапканы билиҥҥи кэмҥэ 2 тыһыынча 386 киһи көрбүт. Эн эмиэ бу сигэнэн киирэн быыстапканы көрүөххүн сөп: https://nlrs.ru/news/15967
Виртуальнай быыстапка ис хоһооно олус киэҥ. Ыраахтааҕылаах Арассыыйа кэмиттэн коррупцияны утары охсуһуу хайдах ыытыллыбытын туһунан интэриэһинэй чахчылар бааллар. Холобур, IX үйэ саҕана Ярослав Мудрый «Русская Правда» нуучча бастакы конституциятыгар судаарыстыбаннай сулууспалаахтары хааччыйыыга боростуой дьон эппиэтинэһин олохтообут.
Виртуальнай быыстапка матырыйаалларыгар көрдөххө, коррупцияны утары үлэни саҕалаабыт бастакы киһи Иван Грознай эбит. Кини 1550 сыллаахха бэрик ылыы иһин «смертная казнь» диэн кытаанах бириигэбэри киллэрбит.
Онтон Петр 1 ыраахтааҕы бэрик ылар дьону «уоруйахтар» диэн аһаҕастык этэр эбит. 1714 сыллаахха коррупцияны утары бастакы укааһы Арассыыйаҕа кини таһаарбыт.
Мин виртуальнай быыстапкаҕа чиэс, суобас, албыннааһын туһунан араас дойдулар өс хоһооннорун түмэн киллэрбиттэрин сэргээтим. Холобур, «дурак дает, умный берет» (Еврей норуота), «алчностью ничего не добьешься» (Индия), «чистая совесть – хорошая совесть» (Германия), «нет подушки мягче, чем чистая совесть» (Франция), «богатство и знатность, полученное нечестным путем, исчезают, как облако» (Япония).
Нуучча улуу суруйаачылара бэйэлэрин айымньыларыгар коррупция тиэмэтин киэҥник арыйан көрдөрбүттэр. Ол туһунан Национальнай бибилэтиэкэ виртуальнай, ону таһынан кинигэ быыстапкаларыгар эмиэ кэпсээтилэр. Холобур, Николай Гоголь «Мёртвые души», «Ревизор», Александр Пушкин «Дубровский», Александр Грибоедов «Горе от ума» айымньыларыгар коррупция туһунан киһини толкуйдатар түгэннэр бааллар.
Быыстапкаҕа Арассыыйаҕа коррупцияны утары охсуһар сокуоннары, нормативнай-правовой акталары билиһиннэрэр кинигэлэри көрдөрүүгэ туруордулар.
Виртуальнай быыстапканы билиһиннэрии кэнниттэн М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи Федеральнай универиситет филологическай факультетын деканын солбуйааччыта, «Патриот» Национальнай бириэмийэ лауреата, «Знание. Лектор» Бүтүн Арассыйатааҕы куонкурус кыайыылааҕа, Росмолодежь бырайыактарын амбассадора Дмитрий Дмитриевич Жирков Николай Гоголь”Ревизор” комедиятынан “К нам едет ревизор…” диэн лекциятын ыытта.
Ол кэнниттэн интеллектуальнай оонньуулар кулууптарын салайааччыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын сүбэһитэ Татьяна Владимировна Тарасова “Что Где? Когда?” хамаанданан оонньууну ыытта.
Куорат 15 оскуолатыттан 150-ча үрдүкү кылаас үөрэнээччитэ, 21 хамаанда кыттыыны ылла.
Оонньуу сүрүн сыала-соруга коррупция туһунан билиини хаҥатыы, хас биирдии киһи коррупцияны утары охсуһар гражданскай эппиэтинэһин туһунан өйдөтүү буолар.
Мин Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын иһинэн коррупция хабааннаах уонна да атын быраабы кэһиилэри сэрэтэр управление профилактика отделын сүбэһитэ, тэрээһин координаторын Евдокия Марковна Неустроеваны кытта көрсөн кэпсэттим.
– Бүгүн куорат оскуолаларын үөрэнээччилэрин коррупцияны утарар Аан дойдутааҕы күнү көрсө түмтүбүт. Коррупция алдьархайын, иэдээнин, бу туохха тиэрдэрин оҕолор кыра саастарыттан билиэхтээхтэр диэн биһиги үлэлиибит. Тоҕо диэтэххэ, коррупция диэн биһиги дойдубут иһигэр баар алдьархай буолар. Кыраттан саҕалаан, таммалаан-таммалаан, сиигирдэн-сиигирдээн, уу тимири сиэн дьэбиҥҥэ кубулутарыгар тэҥнээх диэн оҕолорбутугар быһааран өйдөтөн биэрэр тустаахпыт, – диэн Евдокия Марковна санаатын үллэһиннэ.
Государственнай-правовой боппуруостарга Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын уонна Бырабыыталыстыбатын дьаһалтатын Департаменын салайааччыта Ольга Валерьевна Романова: «Правовой, социальнай өттүнэн бэрээдэктээх буолуу киһи олоҕун ситиһиитэ буолар», – диэн этэр.
– Оҕо ситиһии сыаннаһын кыра эрдэҕиттэн билэ улаатыахтаах. Обществоҕа бииргэ алтыһан олорор дьонун интэриэстэрин тэҥҥэ тутан үлэлиирэ-хамсыыра бу кини карьератын ситиһиитэ буолар. Ол иһин коррупцияны утары сокуоннар, коррупцияны утары киһи оҥорор дьайыылара дойду сайдыытыгар олус улахан суолталаахтар, – диэн этэр Ольга Валерьевна.
Онтон оҕолор бүгүҥҥү тэрээһин туһунан санааларын маннык үллэстэллэр.
Валерия Малышева, Светлана Бочкарева, IX кылаас, 30 №-дээх оскуола, Дьокуускай:
– Бу тэрээһинтэн биһиги коррупция диэн бэрик ылааһын, бэйэни уонна дьону албыннааһын диэн өйдөөтүбүт. Ол барыта дойду олоҕор куһаҕаннык дьайарын биллибит. Сокуону тутуһан, дьону албыннаабакка, суобастаахтык олоруохтаахпыт, үлэлиэхтээхпит.
Семен Тумусов, IX кылаас, 7 №-дээх оскуола, Дьокуускай:
– Мин санаабар, коррупция диэн уоруйаҕы кытта биир сыһыаннаах, биир санаалаах буолуу. Ол куһаҕан. Бу тэрээһиҥҥэ сылдьан, лекция истэн элбэҕи биллим, өйдөөтүм.
«Что? Где? Когда?» хамаанданан оонньуу түмүгүнэн бастакы миэстэҕэ Н.О. Кривошапкин аатынан 5 №-дээх оскуола «Против коррупции» хамаандата таҕыста.
Иккис миэстэни В.П. Ларионов аатынан физика-техническэй лиссиэй «Антикоррупционеры» хамаандата ылла.
Онтон 8 №дээх куорат классическай гимназиятын «Анклав» хамаандата үһүс миэстэ буолла.
Мин санаабар, бу тэрээһин оҕолорго элбэх билиини биэрдэ. Бу күн биһиги коррупцияны утары охсуһуу оҕо чиэһинэй, суобастаах буола улаатарыттан улахан тутулуктааҕын биллибит. Коррупцияны утары охсуһуу бэйэбититтэн саҕаланар – суобаспытыттан, чиэһинэй буолуубутуттан.
Биир сомоҕо буолан, дойдубут ыраас, сырдык буоларын туһугар биир сомоҕо буолуоххайыҥ диэн ыҥырабын. Биһиги чиэһинэй, ыраас дойдуну тутар кыахтаахпыт.
Нелли ШАРИНА, А.Д. Макарова аатынан
култуура уонна искусство колледжын I куурсун устудьуона, Дьокуускай
А.Д. Макарова аатынан култуура уонна искусство
колледжын I куурсун устудьуона Гаврил Прокопьев,
И.С. Гаврильев аатынан 1 №-дээх Нам орто оскуолатын
IX кылааһын үөрэнээччитэ Святослав Барабанов хаартыскаҕа түһэриилэрэ