Бүгүн биһиэхэ “Энергетик” лааҕырга Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай архыыбын дириэктэрин солбуйааччыта Наталия Степановна Степанова ыалдьыттаата. Төрүччү тиэмэтин тула түмсүбүт оҕолорго төрүччүнү үөрэтиигэ архыыбы кытта хайдах үлэлиир туһунан кэпсээтэ.
– Төрүччүтүн үөрэтэргэ санаммыт киһи аан бастаан нэһилиэгин историятын билиэхтээх. Оччоҕо кини архыыпка үлэлиир бэлэм киһи кэлиэхтээх, – диэн эттэ Наталия Степановна.
Төрүччүнү үөрэтиигэ архыыпка хас да фонда баар эбит.
Р-70 фонда 38-с опись. Манна 1928 сыллаах “Посемейные списки” диэн докумуон хараллан сытар.
И-343 фонда. Статкомитет. 1917 сыллаах “Посемейные списки” уонна 1896-1897 сс. ыытыллыбыт Бастакы Бүтүн Арассыыйатааҕы биэрэпис матырыйааллара бааллар.
И-349 фонда 1-кы опись уонна 4-с опись. “Ревизские сказки”. Ревизские диэн ревизия түмүгүнэн оҥоһуллубут докумуону этэллэр эбит. Манна 1795, 1796, 1811 с., 1816, 1850, 1851, 1858 сыллардааҕы дааннайдары булуохха сөп.
Маны таһынан архыыпка “Миэтэрэкэ кинигэлэрэ” бааллар. Таҥара дьиэтигэр сүрэхтэммит, бэргэһэлэммит, ол аата сыбаайбалаабыт дьон ааттарын булуохха сөп. Тоҕо диэтэххэ, былыр ким төрөөбүтүн, ким сыбаайбалаабытын Таҥара дьиэтигэр докумуоннаан суруйаллар эбит.
Мин төрүччүм маһын оҥорон электроннай программаҕа киллэрбитим. Биһиги төрдүбүт Хайахсыт оҕонньортон тарҕанан барбыт. Хайахсыт оҕонньор туһунан архыыпка ханнык докумуонтан билиэххэ сөбүн туһунан Наталия Степановнаттан ыйыттым. Хайахсыт оҕонньор олорон ааспыт 17-с үйэтээҕи кэмин туһунан сурук-бичик архыыпка суох эбит. Тоҕо диэтэххэ, саха дьоно бэйэтин сурукка киллэриитэ саҥа 18-с эрэ үйэттэн саҕаламмыт.
Маны таһынан Наталия Степановна араспаанньалар туһунан кэпсээтэ. Араспаанньаларынан сирдэтэн туспа чинчийэо үлэ оҥоруохха сөп эбит. Национальнай архыып саайтыгар киирэн докумуоннары хайдах көрдүүргэ үөрэттэ, сүбэ-ама биэрдэ. Дьиэҕиттэн да олорон бэйэҥ төрүччүгэр сөптөөх докумуоннары электронно булуохха сөп эбит.
Бу күн биһиги Виктория Викторовна Ильинаны кытта эмиэ көрүстүбүт. Кини Саха өрөспүүбүлүкэтин Национальнай бибилэтиэкэтин кыраайы үөрэтэр фонда сүрүннүүр специалиһа. Төрүччүнү үөрэтиигэ туһанарга сөптөөх сүрдээх элбэх кинигэ баар эбит. Кинигэҕэ суруллубуту архыып докумуоннарынан бигэргэтэн биэрэр хайаан да наада диэтилэр.
Эдуард МОНАСТЫРЕВ, IX кылаас,
А.П. Илларионов аатынан Хайахсыт орто оскуолата, Чурапчы