Мин хос-хос эһэм Александр Васильевич Аммосов кэпсиэхпин баҕарабын. Кини 1910 сыллаахха Курбуһах нэһилиэгэр Быһыттаахха төрөөбүт. 1930 сыллаахха Курбуһах Бүтэйдээҕиттэн Мотрена Петровна Пестрякованы кэргэн ылбыт. Онтон 1931 сыллаахха бастакы кыыстара Маруся төрөөбүт, онтон уол оҕо төрөөн өлбүт. Ол кэннэ 1934 сыллаахха мин хос эбэм Анна төрөөбүт. Хос эбэм Анна икки саастааҕар ийэтэ Мотрена ыалдьан өлбүт.
Хос-хос эһэм Александр Васильевич 1941 сыллаахха оройуоҥҥа сберкассаҕа сэбиэдиссэйинэн үлэлии олорон, балаҕан ыйын 4 күнүгэр Сэбиэскэй Аармыйаҕа ыҥырыллыбыт.
Калуга уобалаһыгар 110-с дивизияҕа 300-кэ байыас эбии тиийбититтэн үксэ сахаларэбит. Олор истэригэр мин эһэм Александр Васильевич Аммосов баара. Эһэм сэриилэспит чааһа 1287-с стрелковай полка, 110-с стрелковай дивизия. 1942 сыл кулун тутар 22 күнүгэр сэрии толоонугар хорсуннук охтубут. Көмүллүбүт сирэ: Смоленскай уобалас, Износкинскай оройуон, Беспутино дэриэбинэтэ.
Хос эбэм Анна Александровна аҕатын туһунан ахтыытыттан:
«Аҕабыт: «Мин сэриигэ барар буоллум», диэн хоно, оройуонтан кэлбитэ. Биһиги аҕабытын кытта утуйан турбуппут. Эбэбитигэр: «Кыргыттаргын таҥастарын тиктэрэн үөрэттэрээр, ынаххын колхуос иитиэ, муускун-маскын колхуос булуо, кыһын дьукаах булан биэриэхтэрэ, кэпсэттим»,—диэбит. Онно эбэбит: «Ол соҕуруу дойду сэриитигэр тоҕо бардыҥ, биһигини хаалларан?» Онуоха: «Cуох ийээ, итинник диэмэ, Ийэ дойдубун өстөөхтөн көмүскүү барабын, этэҥҥэ сырыттахпына, эргиллэн кэлиэм буоллаҕа»,—диэн баран, барыбытын сыллаан ылбыта уонна атын сиэтэн арҕаа бара турбута. Онтон ыла аҕабытын көрбөтөхпүт. Биһигини көрүөхтээх эбэбит куруук ытыыр этэ, ол кыһын өлбүтэ. 1942 сыллаахха кулун тутарга аҕабыт өлбүтүн туһунан биллэриитэ кэлбитин биһиэхэ эппэтэхтэрэ. Кэнники оҕоттон истэн ытаспыппыт, тулаайах хаалбыппыт».
Хос эбэм Анна Александровна Пухова (Аммосова) туһунан.
Кини 1934 сыллаахха ыам ыйын 1 күнүгэр төрөөбүт. Ийэтэ Мотрена Петровна Пестрякова эбэм икки саастааҕар ыалдьан өлбүт. Аҕата Александр Васильевич Аммосов 1941 сыллаахха сэриигэ барар, ол кыһын эбэлэрэ өлөр. 1942 сыллаахха кулун тутар ыйга аҕалара өлөн, 10 уонна 7 саастаах кыргыттар тулаайах хаалбыттар. Аҕалара сулууспалаах буолан, пособие харчы, аһылык карточка систиэмэтинэн кэлэр эбит. Колхуос көмө пуондатыттан кыралаан сиэмэ, эт, балык, тоҥ үүт, арыы биэрэллэрэ үһү. Эбэбин уонна кини эдьиийин Марусяны көрө диэн, Тандаттан аймахтара көһөн кэлбиттэр. Икки киһи нуорматыгар 4 киһи буолбуттар. Аччыктаан барбыттар. Аймахтара эбэм эдьиийин эрэ үөрэттэрбиттэр. Баар таҥаһы бэйэлэрэ таҥныбыттар. Сут-кураан дьыллар буолан, ас олох кырыымчык буолбут. Бары аччыктаабыттар, ордук хос эбэм Анна иэдэйбит. Маны ыаллара билэн Сэбиэккэ тыллаабыттар, Онно Сэбиэт бэрэссэдээтэлэ кэлэн, дьыала быһыытынан, оҕолору араарбыт. Онон нуормаларын бэйэлэригэр ылан аһыыр буолбуттар. Онно бэриллэр бурдуктара хааһыга да тиийбэт үһү. Хаар ууллубутун кэннэ, өтөҕү кэрийэн этэрбэс уллуҥун, аан тирии бүрүөһүнүн эмиэ сиэбиттэр, сайын үөрэ отун хомуйан, хааһыларын хойуннаран сииллэр үһү. Эбэм эдьиийэ ыарыһах буолан, уһуннук сатаан хаампат эбит, сороҕор эдьиийин эһэлэрин сонугар олордон соһо сылдьар эбит. Онтон кэнники эдьиийэ ыалдьан өлбүт, мин хос эбэм Анна соҕотоҕун хаалар.
Баара буоллар, 91 сааһын туолуо этэ
Онтон хос эбэбин Маайа Тарабукина диэн эмээхсин аһынан ылан иитэн, тоҕус кылааһы бүтэттэрбит. Онтон колхуоска үлэлии сылдьан, Быччылыкка дьааһыла арыллан сиэстэрэнэн, сепараторнай пууҥҥа лаборанынан үлэлээбит. Ол сылдьан хос эһэбэр Семен Васильевич Пуховка кэргэн тахсан биэс оҕоломмуттар: Наталья, Марфа, мин эбэм Роза (ийэм ийэтэ), Василий, Марина. Оҕолоро саҥа улаатан эрдэхтэринэ, кэргэнэ Семен Васильевич ыалдьан өлбүт. Ол кэннэ 1971 сыллаахха оҕолорун үөрэттэрээри Уус Күөлүгэр көһөн барбыттар. Онно кэргэнин дьоно Василий Пухов уонна Марина дьиэ атыылаһаннар бары бииргэ олорбуттар. Оҕолоро бары оскуоланы бүтэрэн, идэ ылан, үлэһит буолаллар. Бары ыал буолан, оҕолонон-урууланан, улахан аймах буолбуттар. Хос эбэм бара буоллар, 91сааһын туолуо, 15 сиэннээх, 23 хос сиэннээх буолуо этэ. Кини 2008 сыллаахха балаҕан ыйыгар ыалдьан өлбүт.
Сэрии диэн тылы иһиттибит эрэ, охсуһууну, ытыалаһыыны саныытүһэбит. Үгүс өттө оннук. Оттон тыылга хаалбыт дьоҥҥо эмиэ өлүү-тиллии икки ардынан эбит. Мин маны ийэм Анна уонна эбэм Роза кэпсээннэриттэн истэммин биллим, суруйдум.
Кыайыыны уһансыбыт, хорсун санаалаах хос эһэм Александр Васильевич Аммосовынан киэн туттабын. Сэрии кэмин оҕото, мин хос эбэм Анна Александровна Пухова-Аммосова олоххо тардыһыытын, күүстээх санаатын куруутун саныы сылдьыам. Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат.
Тимофей Тимофеев,
Мүрү 2 №-дээх орто оскуолатын
II «А» кылааһын үөрэнээччитэ, Уус Алдан.