Улуу Кыайыы 80 сылын көрсө Чурапчы нэһилиэгин баһылыгын Владимир Дмитриевич Сивцевы көрсөн кэпсэттибит.
– Владимир Дмитриевич, үтүө күнүнэн! Бүгүҥҥү көрсүһүүбүтүн нэһилиэк бюджетын туһунан кэпсэтииттэн саҕалыаххайыҥ.
– Чурапчы муниципальнай тэриллии буолан, туһунан бюджеттаах. Ол эбэтэр оросхуодун дьокутааттар быһаараллар. Онон кинилэр улахан оруолу ылаллар.
Биһиги улууспут – дотационнай. Нолуок быһыынан киллэрэр харчыбыт кыра. Кыра тэрилтэлэр подоходнай нолуоктарыттан кыра бырыһыана бюджекка киирэр. Бюджетпыт 30% нолуок хааччыйар, 70% судаарыстыбаттан дотация быһыытынан ылабыт. Инньэ гынан бэйэбит бэйэбитин хааччыйбаппыт. Сыллааҕы сууммабыт 170 мөлүйүөн солкуобай. Бу суумманы бары эйгэбитигэр барытыгар көрөн тыырабыт.
Маны таһынан араас куонкурустарга, бырагыраамаларга кыттабыт. Онтон биирдэстэрэ олохтоох көҕүлээһини өйүүр бырагыраама (Программа поддержки местных инициатив) буолар. Онно кыттан кыайдахха, өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан эбии харчы көрүллэр. Уулуссалар өрөмүөннэрин, В.И. Ленин аатынан болуоссаппытын саҥардыытын бу бырагыраамаҕа кыттан, онно кыайаммыт оҥорбуппут.
– Кырдьык, Чурапчыбыт күнтэн күн сайдан, тупсан иһэр. Улуу Кыайыы 80 сылыгар анаан туох оҥоһулунна?
– Улуу Кыайыыны көрсө пааматынньыктары саҥардыы үлэтэ ыытылынна. Тротуарнай плиткаларын оҥордубут, суругун-бичигин көннөрөн, саҥардан биэрдибит. Олус үчүгэйдик реставрацияланнылар.
Дьокуускай куоракка Кыайыы скверигэр сэрии кыттыылааҕа, артиллерист, старший сержант Гавриил Дмитриевич Протодьяконовка аналлаах пааматынньык оҥоһулунна. Ыам ыйын 7 күнүгэр үөрүүлээх арыллыыта буолбута. Бу пааматынньык норуот өйөбүлүнэн оҥоһулунна.
Чурапчыбыт нэһилиэгин Кыайыы скверин реконструкциялыахпытын баҕарабыт. Улахан бырайыак оҥоһулла сылдьар. Инникитин санаабыт сатанан, бырайыакпыт олоххо киириэ диэн эрэнэбит.
–Кыайыы үбүлүөйдээх 80 сылын Чурапчы нэһилиэгэ хайдах көрсөн эрэрий?
– Биһиги нэһилиэкпитигэр 13 тыыл бэтэрээнэ, 58 сэрии оҕото бааллар. Ытык кырдьаҕастарбытыгар улахан болҕомто ууруохтаахпыт. Кыайыы 80 сылыгар өйдөбүнньүк бэлиэ оҥоттордубут. Ыам ыйын 6 күнүгэр «Айыллаан» култуура киинигэр улахан тэрээһин ыытылынна. Кэнсиэр, киинэ көрүүтүн былаанныыбыт. Бу курдук, үөрүүлээх быһыыга-майгыга бэлиэбитин туттаран бэтэрээннэрбитин эҕэрдэлиибит.
Ыам ыйын 9 күнүгэр «Боотур Уус» стадиоҥҥа буолар парадка улуус тэрилтэлэрэ барыта 20-тэн тахсан колонна буолан сэлэлээн хаамыахтаахтар. Билигин тэрилтэлэр күүскэ бэлэмнэнэ сылдьаллар. Аҕыйах хонугунан репетициялар буолуохтара.
Ыам ыйын 8 күнүгэр Кыайыы Знамятын көрсүөхтээхпит. Олохтоох дьаһалтабыт дьиэтин үрдүгэр туруохтаах. Эмиэ улахан тэрээһин буолара күүтүллэр. С.А. Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолатын улахан хора ыллыахтаах. Онон Киин болуоссакка дьоммутун-сэргэбитин күүтэбит.
– Оҕолор ханнык тэрээһиннэргэ кытталларый?
– Оҕолору үлэнэн иитии чэрчитинэн оскуолаларга пааматынньыктары, сквердэри сыһыарбыппыт Улахан кылаас оҕолоро нэдиэлэҕэ 4 чаас үлэлииллэр. Сааскыттан хаарын ыраастаан, көрөн-истэн сүрдээх үчүгэй көрүҥнээх оҥордулар. Инньэ гынан оҕолор Чурапчыбыт сайдыытыгар тус кылааттарын киллэрэллэр.
Биллэн туран, оҕолор эһэлэрин, аймахтарын хаартыскаларын тутан «Өлбөт үйэлээх полк» акцияҕа кыттыахтара. Ону таһынан парадка оскуолалар холбоһуктаах хордарыгар улахан кылаас оҕолоро ыллыахтаахтар.
– Дьоҥҥор-сэргэҕэр туһаайан Кыайыы 80 сылынан тугу этиэххин сөбүй?
– Кыайыы 80 сыла үйэҕэ биирдэ буолан ааһар улахан суолталаах тэрээһин. Ону өйдөөн тураммыт, биһиги дьоммут-сэргэбит хайдахтаах курдук ыараханы көрсөн Кыайыыны уһансыбыттарын умнуо суохтаахпыт. Уйгулаах олоҕу бэлэхтээбит аҕа көлүөнэ дьоммутун мэлдьи өйдүү-саныы сылдьыахтаахпыт. Уоттаах сэрии толоонугар кыргыспыт, тыылга үлэлээбит-хамсаабыт, Чурапчы көһөрүллүүтүгэр кыттыбыт дьоммут-сэргэбит сырдык ааттарыгар сүгүрүйүөхтээхпит.
– Владимир Дмитриевич, сэһэргэһииҥ иһин улахан махтал! Чурапчыбыт салгыы сайда турдун, дьоно-сэргэтэ этэҥҥэ буоллун!
София ГОГОЛЕВА, Валерия СТЕПАНОВА,
«Тумус кыһа» медиа киин, С.К. Макаров аатынан Чурапчы гимназията