Бэйэтин уруккутун сыаналыыр, ытыктыыр нэһилиэк кэскиллээх. Харбалаахтааҕы үөрэхтээһин холбоһугар быйыл кыһын оскуола түмэлин архыып матырыйаалын барытын сааһылаан-бэрээдэктээн, нүөмэрдээтилэр, шифр туруоран, инвентардаатылар. Бу үлэҕэ араас кылаастартан барыта 22 үөрэнээччи уруок таһынан эбии дьарык быһыытынан сыстан үлэлээтилэр.
Оскуоланы 50 сыллааҕыта бүтэрбит выпускниктар стендэ, ыскаап суруктарын бэлэхтээтилэр. Ол үлэлэрин түмүктүүр үөрүүлээх тэрээһин буолла.
Түмэл салайааччыта СӨ үтүөлээх учуутала Валентина Викторовна Блахирова бу үтүмэннээх үлэни оҥорбут үөрэнээччилэригэр махтанан «Хайҕал сурук» туттартаата. Ыҥырыылаах ыалдьыппыт, урут оскуола докумуонун бэрийээччитэ Августина Дмитриевна Ючюгяева бу матырыйааллар хараллыыларыгар үгүстүк үлэлэспит киһибит буолар. Кини түмэл сааһыланан, сүнньүн булбутуттан үөрэн туран эҕэрдэлээтэ, түмэлгэ олус наадалаах туттар матырыйааллары бэлэх уунна. Кини бачыымын өйөөн, онус кылаас кэлэктиибэ сэмэй бэлэхтэрин туттардылар. Холбоһук кэлэктиибэ Валентина Викторовна илиитин араарбат, дьоһун үлэтин сыаналаан, эҕэрдэ сурук, сибэкки дьөрбөтө туттарда.
Түмэл матырыйаалын уруккуттан мунньубут дьоммутун бу күҥҥэ улахан махталынан ахтан-санаан аастыбыт.
Түмэли төрүттээччилэр:
• Бочонина М.М. — 1970 сыллаахха Ленинскэй хоһу тэрийбитэ. «Оскуолаҕа бэйэҥ суолгун хааллар» оскуола летопиһа, оскуоланы бүтэрээччилэр отчуот альбомнара.
• Кириллина Т.А., Татаринова К.В. — «Оскуолабыт учууталлара», «Үөрэтии методиката».
• Егорова Г.Н., Егоров Д.Е. — «Оскуола иитэр үлэтэ».
• Блахирова В.В. — «Нэһилиэк устуоруйата».
• Борисов А.З, Михайлов В.С. — «Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии кыттыылаахтара».
• Сорова Г.Г. — «Аҕа дойду сэриитигэр тыыл үлэһиттэрэ, сэрии оҕолоро».
• Оготоева А.С. — түмэл олохтоммут үгэстэрин үйэтитээччи.
Валентина Викторовна Харбалаах оскуолатыгар үлэлии кэлиэҕиттэн саҕалаабыт үлэтин дьоһун музейнай архив оҥорбута, бу үлэҕэ коллективы, үөрэнээччилэри түмпүтэ улахан ситиһии! Бу түмэл Харбалаахха олорор, олоро сылдьыбыт дьон барыларын үөрүүлэрэ, киэн туттуулара. Киһи хараҕар быраҕыллыбат дьаныар үлэ салҕаныа. Улахан үлэ сүрүннэммит күнүнэн Валентина Викторовнаны эҕэрдэлиибит! Үөрэнээччилэриҥ үөрүүлэринэн арыалланан өссө айымньылаах үлэни баҕарабыт!
Валентина Кривошапкина, Харбалаах.