Биһиги оскуолабытыгар Улуу Кыайыы 80 сылын үйэтитиигэ элбэх үлэ ыытыллар. Онно оҕолор бэйэбит көхтөөх кыттыыны ылабыт. Хос эһэлэрбит, хос эбэлэрбит күүстэринэн, кыахтарынан, модун санааларын ситиспит Улуу Кыайыыларын умнуо суохтаахпыт диэн сүрүн санааны тутуһабыт.
«Сэрии тыыннаах куоластара» диэн ааттаах бырайыакпыт быйылгы үбүлүөйдээх сылга култуурунай көҕүлээһиннэргэ Арассыыйа Президенын фондатын Гранын ылла. Билигин салайааччыларбытын кытта бу бырайыагы олоххо киллэрэн, 45 мүнүүтэ уһуннаах документальнай киинэ тула үлэлии сылдьабыт. Онон сайыҥҥы сынньалаҥмытын туһалаахтык атаарабыт.
Бастакы саҕалааһыммытыгар Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһата улахан көмөнү оҥорор. Биһиги «Кэскил» медиа оскуолаҕа үһүс сылбытын дьарыктанабыт. Онон үс сыл устата иҥэриммит билиибитин-көрүүбүтүн, үөрүйэхтэрбитин документальнай киинэбитин оҥорорго туһанабыт. Бу киинэҕэ история чахчыларыгар олоҕуран, Улуу Кыайыы туһугар биһиги Хадаарбыт киллэрбит кылаатын туһунан кэпсээн, көрдөрөн дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдиэхтээхпит.
Бэс ыйын 30 күнүттэн от ыйын 4 күнүгэр диэри Дьокуускай куоракка салайааччыбытын В.С. Яковлеваны кытта «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатыгар кэлэн үөрэннибит. Бастакы күн киинэбит сценарийын уопсай тутулун бары көмөлөөн суруйдубут. Салгыы бу сценарий тула «Кэскил» куратордара, видеографтара үөрэттилэр. Бу сценарийга олоҕуран, ханнык кэрчиккэ тугу киллэриэхпитин, ханнык технологиялары, ньымалары туһунарбытын, монтаж үлэтин, камераҕа сөпкө уһулар, искусственнай интеллегы хайдах туһанарбыт туһунан – барытын көрдөрөн, кэпсээн биэрдилэр.
Литератураны кытта сатаан үлэлииргэ туспа анаан үөрэттилэр. Саха өрөспүүбүлүкэтин Национальнай бибилэтиэкэтигэр сылдьан, электроннай бибилэтиэкэни хайдах туһанарга үөрэннибит, регистрацияланныбыт. Сценарийбытыгар туһанар кинигэлэрбитин сайт нөҥүө хайдах буларга үөрэннибит. Бу көрсүһүү биһиэхэ олус туһалаах буолла.
Документальнай киинэбитигэр 1941-1945 сс. көрдөрөр кинохроника кадрдары хайаан да наадалар. Ол иһин салайааччыбытын Владислава Семеновнаны кытта И.С. Жараев аатынан Саха өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын аудиовизуальнай нэһилиэстибэлэрин киинигэр сырыттыбыт Биһигини олус үчүгэйдик көрүстүлэр. Хайдах үлэлииллэрин көрдүбүт. Саха өрөспүүбүлүкэтин историятын, олорон, үлэлээн ааспыт дьон туһунан видеолар – барыта манна олус кичэллик хараллан тураллар эбит. Онон «бу маннык тиэмэҕэ, маннык каадрдар наадалар» диэн сайаапкабытын эрдэ биэрэммит, бэлэм буоллаҕына кэлиэхпит диэн буолла. И.С. Жараев аатынан Саха өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын аудиовизуальнай нэһилиэстибэлэрин киинигэр хараллан сытар кадрдары биһиги хайаан да туһаныахпыт.
Ити курдук биэс күннээх үөрэхпит олус интэриэһинэйдик ааста. «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатын үлэһиттэригэр махтанабыт. Сценарийбытын өссө байытан, кэҥэтэн, тупсаран, сотору кэминэн киинэбитин уһулар үлэбитин саҕалыахпыт.
Алена КСЕНОФОНТОВА, VIII кылаас,
С.Д. Флегонтов аатынан Хадаар орто оскуолата, Чурапчы