Усуйаана улууһун Хаһааччыйа нэһилиэгэр Улуу Кыайыы 75 сылыгар аналлаах араас тэрээһиннэр буола тураллар. 9 кылаас үөрэнээччитэ, “Дьааҥы кыымнара” эдкорпост чилиэнэ Ксения Дмитриева суруйар.
Биһиги Хаһааччыйа орто оскуолатын кыраайы үөрэтэр музейыгар баар матырыйаалы үөрэтэбит, араас Улуу Кыайыыга аналлаах араас акциялары, кылаас чаастарын, күрэхтэһиилэри ыытабыт. Мин быйылгы үөрэх дьылыгар “Пульс” оҕо тэрилтэтин лидерынан талыллан үлэлии сылдьабын. Онон оскуолабыт бары үлэтигэр көхтөөхтүк кыттабын. Улуу Кыайыы 75 сылыгар аналлаах акцияларга кыттан, биһиги дойдубут историятын үөрэтэбит, ытык кырдьаҕастар ахтыыларын билсэбит, кинилэр күүстээх санаалара, олоххо дьулуурдара биһиэхэ үтүө холобур буолар.
Мин санаабар, төһө да элбэх сыл аастын, Улуу Кыайыы суолтата хаһан да умнуллуо суоҕа. Тоҕо диэтэххэ сэрии алдьархайа киһи олоҕор хаһан да ааспат ыар өйдөбүлү хаалларар. Биһиги Ийэ дойду көҥүлүн иһин түүннэри-күнүстэри, бэйэлэрин харыстаабакка охсуспут, үлэлээбит дьоммут ааттарыгар сүгүрүйэр ытык аналлаахпыт. Ол иһин оскуолаҕа сылын аайы үйэ-саас тухары албан аат уонна кэриэстэбил күннэрин ыытабыт. Аҕа дойду Улуу сэриитин толоонугар геройдуу охтубут буойуннарга, кыайан-хотон эргиллэн кэлбит билинни сайдыылаах олоҕу тутууга күүстэрин-уохтарын харыстаабакка үлэлээбит сэрии кыттыылаахтарыгар, кыайыыны уһансыбыт тыыл бэтэрээннэригэр мэлдьи махтанабыт, сүгүрүйэбит.
Мин ийэм Дмитриева Екатерина Петровна эһэтэ Прокопьев Филипп Афансьевич – сэрии кэмин оҕото. Кини Сунтаар Күүкэйиттэн төрүттээх. Аҕа дойду сэриитин кэмигэр хос эһэм Филипп уон түөрт саастаах эбит. Бииргэ төрөөбүттэр үһүөлэр: балта Дуся уонна быраата Карл. Сэрии ыар кэмнэригэр соҕотох ийэ Домна Алексеевна үс оҕотунаан бэрт эрэйдээхтик, кыһалҕалаахтык олорбут. Түүннэри-күнүстэри күүстээх үлэҕэ сылдьыбыт, мэлдьи аччыктыыллар, тоҥоллор эбит. Ол эрээри кыайыыга, дьолго эрэл киниэхэ күүһүгэр күүс эбэр курдуга. Оччолорго улахан уол Филипп уон түөрт саастаах оҕо колхозка үлэҕэ киирбит. Ыал улахан оҕото буолан, кыра балтын, быраатын көрөр уонна өссө ийэтигэр көмөлөһөн, колхозка үлэҕэ киирбит. Наар аччык, тымныы тыыннаах сэрии кэмин оҕото оонньуур да, үөрэнэр да кыаҕа суох, ол иһин Филипп оскуолаҕа үһүс кылааска эрэ диэри үөрэммит. Онон сэрии кэмин оҕолоро дьоллоох оҕо саас кэрэ кэмнэрин билбэккэ да хаалбыттар. Ол курдук кинилэр эйэлээх, дьоллоох олох туһугар күүстэрин харыстаабакка үлэлээбиттэр.
Улуу Кыайыыны уһансыбыт мин күндү дьоммунан мэлдьи киэн туттабын, тус олохпор холобур оҥостуом. Хос эһэм Прокопьев Филипп Афанасьевич сэрии кэмигэр хорсуннук үлэлээбит тыыл бэтэрээнэ буолан, “Үлэҕэ килбиэнин иһин” мэтээлинэн наҕараадаламмыт. Күн- түүн аайы сэрии, тыыл бэтэрээннэрэ аҕыйаан иһэллэр. Билигин мин хос эһэм Прокопьев Филипп Афанасьевич бу орто дойдуга суох. Ол эрээри төһө да сыл, кэм аастар биһиги эһэбит Улуу Кыайыы туһугар харса суох, күүстээхтик үлэлээбитинэн киэн туттабыт, билигин эйэлээх олоххо олоробут диэн, мэлдьи махтана саныыбыт.
Онон билиҥҥи кэм ыччата бары ол ааспыт алдьархайдаах сэрии ыараханын, иэдээнин хаһан да умнуо суохтаах. Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр тыылга үлэлээн, улахан Кыайыыны уһансыбыт дьоммутугар өрүүтүн сүгүрүйэр ытык иэстээхпит. Аны алдьархайдаах сэрии хаһан да буолбат туһугар, “Улуу Кыайыы” акциятын сылтан сыл аайы көхтөөхтүк тэрийэн ыытан иһиэхпит.
Дмитриева Ксения, 9 кылаас, “Дьааҥы кыымнара” эдкорпост
Хаһааччыйа орто оскуолата, Усуйаана улууһа