1941 сыл бэс ыйын 22 күнүгэр фашисткай Германия биhиги дойдубутугар сэриинэн саба түспүтэ. Бу күннэргэ биһиги дойдубут атыйахтаах уу курдук аймаммыта, өлүү — сүтүү, хаан олбохтоох, амырыын күннэр бүрүүкээбиттэрэ.
Ыраах Кэбээйи сиригэр фроҥҥа ыҥырыы сэрии бастакы сылларыттан саҕаламмыта. Оччолорго Кэбээйи оройуонун киинэ Кэбээйи бөhүөлэгэр этэ. Онон Кэбээйи оройуонун тыа нэhилиэктэрин дьоно Кэбээйигэ Г.В.Егоров аатынан оскуола иннигэр мустан төрөппүттэрин, аймах-билэ дьоннорун, доҕотторун кытта быраhаайдаhан барбыттара.
Кобяков Степан Николаевич 1914 сыллаахха Кэбээйи нэhилигэр төрөөбүтэ. Сэриигэ барыар диэри «Кыhыл Кэбээйи» холкуоска араас үлэҕэ сылдьыбыта, ол курдук хонуу үлэтигэр, тутууга, онтон суоччутунан уhун кэмҥэ үлэлээбитэ.
1942 сылаахха Кыhыл Армия кэккэтигэр ыҥырыллыбыта. Кини снайперскай чааска түбэспитэ. Челябинскай куоракка биир ый үөрэнэн баран Кавказка тимир суол оҥорор военнай чааска ыыппыттара, онтон ыла муоста оҥоруутугар сылдьыбыта. Муостаны оҥоруу улахан наада этэ, кинилэр оҥорор муосталара фроҥҥа улахан көмөнү оҥорбуттара. Өстөөх суулларбыт, алдьаппыт муосталарын түргэнник чөлүгэр түhэрэллэрэ. Кини Волга, Днепр, Одер курдук улуу өрүстэргэ, Белоруссия, Украина атын да өрүстэрин, үрэхтэрин муосталарын тутуспута. Кэлин Сэрии бүппүтүн кэннэ 1948 сыллаахха диэри суолу чөлүгэр түhэриигэ үлэлээбит.
Степан Николаевич 1948 сыллаахха кулун тутар 16 күнүгэр армияттан босхолонон дойдутугар төннүбүтэ.
Сэрииттэн элбэх наҕараадалаах кэлбитэ. Аҕа дойду сэриитигэр хорсун быhыыны көрдөрөн «Бойобуой үтүөлэрин иhин», «Кавказ оборонатын иhин», «Варшаваны босхолооhун иhин», «Берлины ылыы иhин», «Германияны кыайыы иhин» уонна элбэх үбүлүөйүнэй мэтээллэринэн, «Гвардия» диэн бэлиэннэн наҕараадаламмыта.
Степан Николаевич дойдутугар эргиллэн кэлээт олоҕу чөлүгэр түhэриигэ туох баар кыаҕын биэрэн үлэлээбитинэн барбыта. Колхуоска, сопхуоска хонуу араас үлэтигэр, тутууга, кэлин сылгы көрүүтүгэр үтүө суобастаахтык үлэлээн «Үлэ ветерана» үрдүк аатын ылбыта. Пенсияҕа да тахсан баран сопхуос араас үлэтигэр илиитин ыhыктыбакка үлэлии- хасмыы сылдьыбыта.
Григорий Николаевич Сметанин 1925 сыллаахха Кэбээйи нэhилиэгэр Үрүйэ диэн сиргэ төрөөбүтэ. Сэрии саҕаланыытыгар оскуолаҕа үөрэнэ сылдьара, кинини бэс ыйын 20 күнүгэр 1943 сыллаахха сэттэ кылаастаах оскуоланы бутэрээтин кытта армияҕа ынырбыттар.
Эhэбитин кытта сэриигэ барааччылары барыларын оскуола таhыгар мунньан, атынан Турбаахыга илдьибиттэр, онтон Луҥха үрэх устун Сангаарга тиийэн борохуотунан айаннаабыттар.
Кини бастаан Монголияҕа «Селенга» диэн станцияҕа Махаринскай оройуоҥҥа алтыс кавалерийскай байыаннай чааска, үhүс эскадроныгар сулууспалаабыт. Манна сэриигэ барар аттары бэлэмнииллэрэ. Бу чааска 1943 сылтан 1945 сылга диэри сылдьыбыт, онтон Маньчжурияҕа 855 полкаҕа көспүт, бу полкаҕа кини биир дойдулаахтара Терехов Иннокентий Афанасьевич, Эверстов Тарас Алексеевич бааллар үhү.
Японияны кытта сэрии саҕаламмытыгар кинилэри Владивостокка илдьибиттэр, онно кини билиэннэйдэри харабылааhыҥҥа сылдьыбыт.
Сэрии бүппүтүн кэннэ Владивостокка 1071 батальоҥҥа хаалан араас тутууларга үлэлээбит.
1949 сыллаахха армияттан босхолонон дойдутугар төннөн кэлбитэ. Кэлээт да «Кыhыл Малыыда» холкуоска үлэлээбитэ, сопхуос тэриллибитин кэннэ бастаан кадровай булчутунан, биригэдьииринэн, онтон өр сылларга сылгыhытынан үлэлээбитэ. Кэлин пенсияҕа да тахсан баран, үлэлиирин тохтоппотоҕо, харабылынан, «Cаҕа» комсомольскай ферматыгар наставниктаабыта. Кини эҥкилэ суох үтүө суобастаах үлэтин иhин «Үлэ ветерана» буолбута уонна элбэх грамоталардаах, махтал суруктардаах, оттон сэрииттэн «Германияны кыайыы иhин!, «Японияны кыайыы иhин» уонна элбэх үбүлүөйүнэй мэтээллэрдээх.
Кини бииргэ төрөөбүт убайа Сметанин Ион Николаевич 1942 сыллаахха Кыhыл Аармыйа кэккэтигэр ыҥырыллан, 1943 сыллаахха сэрии толоонугар сураҕа суох сүппүтэ.
Мин эhэлэрим уоттах сэрии толоонугар хорсун быhыыларынан, Кыайыы туhугар турууласпыттарыттан киэн туттабыт. Кинилэр ааттара өрүү ааттана, холобур буола турдун, уостан, номохтон түспэтин. Кинилэр кыайыылара үйэттэн үйэҕэ көлүөнэттэн көлүөнэҕэ ааттана турдун.
Сайаана Афанасьева, VI кылаас
«Дьоҕур» медиакиин, Кэбээйи орто оскуолата