Үлэ оҕо быһыытын-майгытын чочуйар. Үлэһит оҕо иллэҥ бириэмэтэ суох буолан, онно-манна мэниктии сүүрбэт, үлэлээн харчы киллэринэр. Үлэһит оҕо олоххо ыарахаттары көрсүбэт, холобурга сылдьар. Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун сүрүннүүр Саха сирин судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Гаврил Игоревич Харлампьев биһиги кэрэспэдьиэммит Павел Ильин ыйытыыларыгар хоруйдуур.
– Саха сиригэр үлэнэн хааччыллыы бүттүүн туруга хайдаҕый? Дьарыктаах буолуу киинэ оскуола оҕолорун үлэнэн хааччыйар дуо?
– Сыл ахсын Дьарыктаах буолуу сулууспатыгар 5 тыһыынчаттан тахса 14-тэн 18-гар диэри саастаах оҕолор үлэ буларга көмө көрдүү кэлэллэр. Олортон 97 бырыһыана үөрэх тас өттүттэн быстах үлэни булан дьарыгыраллар. Бу сылга 4800 сааһын ситэ илик гражданнарбытыгар үлэ булан биэрэр соруктаахпыт.
– Ханнык вакансияны ордук ыйыталаһалларый?
– Үлэ биэрэр тэрилтэлэр биир үксүн баһаатай, оробуочай, боростуой үлэ араас көрүҥэр, атыыһыт эбэтэр системнай администратор көмөлөһөөччүтэ, слесарь үөрэнээччитэ, сибэкки үүннэрээччитэ, ПК оператора, промоутер, курьер уо.д.а. үлэтигэр наадыйаллар.
– Оскуола оҕотун үлэҕэ ыларга туох докумуон нааданый, үлэ дуогабарыгар илии баттаһаллар дуо? Төрөппүт эбэтэр оҕону иитэр киһи сөбүлэҥэ ирдэнэр дуо?
– Үлэни биэрэр тэрилтэ сааһын ситэ илик оҕону кытта үлэ дуогабара түһэрсэр, онтон ол тэрилтэ дьарыктаах буолуу Киинин кытта сааһын ситэ илик оҕону быстах кэмҥэ дьарыктыыр туһунан сөбүлэҥ түһэрсэр. Оҕо 16 сааһын туола илик буоллаҕына, төрөппүттэрэ эбэтэр иитэр дьоно сөбүлэҥ сурук биэриэхтээхтэр. Саастарын ситэ илик гражданнары кытта үлэ дуогабарын түһэрсии булгуччу Трудовой кодекс чэрчитинэн оҥоһуллар уонна онно эбии тэрилтэ бэйэтин коллективнай дуогабара эбиллэн биэрэр.
– Оскуола оҕотугар этиллибит вакансияларга хамнаһа төһө буоларый? Холобур, биир сайын иһигэр төһө элбэх хамнаһы аахсыан сөбүй?
– «Үлэҕэ ылбыт тэрилтэ сааһын ситэ илик оҕоҕо хамнас алын кээмэйиттэн кырата суох төлөбүрү биэриэхтээх» диэн федеральнай сокуоҥҥа сурулла сылдьар. Трудовой кодекска олоҕуран эттэххэ, каникул кэмигэр 16-тан 18-гар диэри саастаах оҕо нэдиэлэҕэ 36 чаас, ол аата күҥҥэ 6 чаас үлэлиирэ көҥүллэнэр, онтон 14-тэн 16-гар диэри саастаах оҕо — нэдиэлэҕэ 24 чаас, ол аата күҥҥэ 4 чаас үлэлиэхтээх. Хамнаһы оҕо үлэлээбит чааһынан эбэтэр толорбут үлэтинэн аахсар кыахтаах.
Биллэн турар тэрилтэ бэйэтэ эбии төлөбүрү оҥоруон сөп. Ааспыт сылга оҕолор биир ыйдааҕы орто хамнастара 12070 солк 60 харчыга тэҥнэспитэ, онно эбии Дьарыктаах буолуу сулууспата хас биирдии оҕо ыйдааҕы хамнаһыгар эбии 4610 солк 75 харчы сууманы биэрэр.
– Оскуола оҕото үлэлиир усулуобуйатын ирдэбиллэрэ?
– Сааһын ситэ илик гражданины үлэҕэ ылыы хааччахтардаах: киһи доруобуйатын айгыратар, өй-санаа өттүнэн уйулҕаны хамсатар эбэтэр сайдары, үөрэнэр кэми мэһэйдиир үлэҕэ ылыа суохтаахтар. Оҕону үлэҕэ ыларга тэрилтэ анал «Сааһын ситэ илик гражданнары үлэнэн хааччыйыы Переченын» кытта билсэһиэхтээх, бу перечень региональнай үлэлээх буолуу уорганнарын, үөрэҕирии, доруобуйа харыстабыла уонна профсоюз көмөтүнэн оҥоһуллар. Холобур, оҕоҕо сверхурочнай үлэ оҥорторбоккун, түүҥҥү симиэнэҕэ эбэтэр өрөбүл кэмигэр ыҥырбаккын, командировкаҕа ыыппаккын.
– Билигин, коронавирус ыарыытынан сибээстээн хааччахтааһын кэмигэр вакансия баар дуо?
– Тэрилтэлэр биир үксүн ыам ыйын бүтүүтэ уонна бэс ыйын саҕаланыыта үлэһиттэргэ наадыйаллар. Дьарыктаах буолуу сулууспатыгар баар вакансиялары «Работа в России» диэн бүттүүн Арассыыйа интернет порталыгар trudvsem.ru киирэн билсиэххитин сөп.
– Оччоҕо оскуола оҕото билигин чопчу ханна тиийэн үлэ көрдөнүөн сөбүй уонна ханнык докумуоннары илдьэ кэлэрэ ирдэнэрий?
– Арассыыйа Бырабыыталыстыбатын 2020 сыл муус устар 8 күнүнээҕи 460 №-дээх уурааҕынан, коронавируснай инфекция тарҕаныытын бохсор соруктаах хааччахтаныы кэмигэр үлэни көрдөөһүн уонна үлэтэ суохтарга учуокка турууну регистрациялааһын дистанционнай бэрээдэгинэн оҥоһуллар. Сайабылыанньаны «Работа в России» интэриниэт портал нөҥүө бэриллэр (trudvsem.ru)
- «Работа в России» порталга госуслуга порталыгар баар учетнай записькыт (личнай кабинет) нөҥүө эрэ киириллэр, Өскөтүн «Госуслуга» регистрацияҕыт суох буоллаҕына, инструкцияны батыһан регистрацияланаҕыт.
- «Работа в России» порталга киирдэххитинэ «Подать заявление» кнопканы булан баттыыгыт
- «Оформить пособие по безработице» диэни талаҕыт
- «Резюме» диэн строкаҕа бэйэҕит резюмеҕытын толороҕут. Тиһиликкэ баар бары ирдэбиллэри инструкцияны батыһан толорон иһэҕит.
«Работа в России» (trudvsem.ru) порталга Россия ханнык баҕар олохтооҕо, пропискатыттан тутулуга суох сайабылыанньа биэриэн сөп, ол эрээри ханна олороҕут да, ол сиргит Дьарыктаах буолуу киинигэр тиийэн (эбэтэр онлайн) билсиэхтээххит. Докумуоннартан Россия гражданинын пааспарын дааннайдара ирдэнэр.
Коронавируснай инфекция тарҕаныытыгар бохсор хааччахтааһын бүттэҕинэ, 14-тэн 18-гар дылы саастаах гражданнар олорор сирдэригэр баар Дьарыктаах буолуу киинигэр кэлэн үлэ көрдөнүөхтэрин сөп. Ирдэнэр докумуон — Пааспар эбэтэр пааспары солбуйар докумуон.
– Дьарыктаах буолуу Киинин нөҥүө үлэ көрдөнөр оскуола оҕотугар тугу сүбэлиэ этигитий?
– Биһиги биллэриибит барыта СӨ дьарыктаах буолуутун Госкомитетын саайтыгар тахса турар. Интернеккэ «Моя работа» moya_rabota_ykt диэн фронт-офистаахпыт, онно эбии Дьарыктаах буолуу кииннэрин филиаллара бары улуустарга бааллар, социальнай ситимнэргэ да иһитиннэриилэрбитин ыыта олоробут. Дьарыктаах буолуу сулууспатын биллэриилэрин ааҕа сылдьалларыгар сүбэлиэм этэ.