Бу дьыл ахсынньы 14 күнүгэр Ытык-Күөлгэ «Өй-санаа, сиэрдээх билии эргимтэтигэр көдьүүстээх алтыһыы» диэн тиэмэлээх төрөппүт форумун икки күннээх үлэтэ саҕаланна. Форум 5 площадканан ыытылынна:
- Чэгиэн турук – сайдыы төрдө.
- Эр киһи – олох уйгутун тутар күүһэ.
- Дьахтар, ийэ – ыал тэбэр сүрэҕэ.
- Дьиэ кэргэҥҥэ үгэстэри тутуһуу.
- Сиэрдээх олох суола.
Бу форумҥа общественность, улуус оскуолаларын уонна уһуйааннарын салайааччылара, педагогтар, үөрэх тэрилтэлэрин төрөппүтүн сүбэтин чилиэннэрэ, саха тылын уонна литературатын учууталлара — уопсайа 233 киһи көхтөөхтүк кыттыыны ыллылар.
Площадка 1. «Чэгиэн турук – сайдыы төрдө»
Модератордар: Сизых Галина Анатольевна- врач-гинеколог ЦРБ, Мария Ивановна – педиатр.
Колодезникова Варвара Ивановна, Кочнева Анна Софроновна, Григорьева Татьяна Степановна площадка экспертарынан үлэлээтилэр.
Кривошапкин Владимир Владимирович, улуустааҕы үөрэх управлениятын начальнига, Афанасьева Павлина Ивановна, «Тускул» Тааттатааҕы психолого-педагогической, медико-социальной киин салайааччыта үлэ хаамыытын ырыттылар. Уопсайа 42 делегат кыттыыны ылла.
Мария Ивановна аныгы үйэ технологията (телефон, компьютер, наушниктар араас көрүҥнэрэ) оҕо доруобуйатыгар охсууну оҥороллорун туһунан кэпсээтэ. Гаджеттартан хааччахтааһыны, сөпкө туһаныы бэрээдэгин төрөппүт оҕотун кытта кэпсэтэн өйдөтөрүгэр, хонтуруоллууругар сүбэлээтэ.
Галина Анатольевна кыыс оҕо кыра эрдэҕиттэн ыраас — чэнчис буоларыгар, бэйэтин көрүнэ- харыстана сылдьарыгар төрөппүттэр үлэлэһэллэригэр сүбэлээтэ, кыыс оҕо инники өттүгэр ийэ буоларын өйдөтөр кэпсэтиилэри бастайааннай ыытыллара наадатын эттэ.
Сүрүн аналитик Владимир Владимирович бэйэтин үлэтигэр оҕо сайдар – үүнэр эйгэтигэр болҕомтотун уурарын төрөппүттэргэ иһитиннэрдэ. Оҕолорго аналлаах спортивнай площадкалар, эбии үөрэхтээһин ыытыллар дьиэлэрин – уоттарын туругун тупсарар үлэ ыытыллыахтааҕын, үөрэх тэрилтэлэригэр иһэр уу хаачыстыбата тупсарыгар анал дьаһаллар ылыныллыахтаахтарын бэлиэтээтэ.
Площадка 2. «Эр киһи – олох уйгутун тутар күүһэ»
Модератор: Вырдылин Гаврил Гаврильевич, Таатта улууһун култуура уонна духуобунас сайдыытын управлениятын начальника.
Экспертар: Чупров Петр Романович, Борисов Прокопий Васильевич.
Аналитик: Дягилев Иннокентий Иннокентьевич, Таатта улууһун үөрэхтээһинин управлениятын начальнигын солбуйааччыта.
Кыттыыны 25 делегат ылла. Манна Петр Романович “Оҕону иитии дьиэ-кэргэҥҥэ аҕаттан саҕаланар, аҕата суох оҕолору үөрэтэбин, көмөлөһөбүн, пилорамабар хамнаска үлэлэтэбин, талах оллоппос оҥорорго үөрэтээри гынабыт” диэн Туора-Күөл нэһилиэгэр уол оҕону иитиигэ туһуламмыт бэрт суолталаах үлэ ыытылларын билиһиннэрдэ. Гаврил Гарильевич Вырдылин улуус оскуолаларыттан, уһуйааннарыттан, төрөппүттэриттэн уопсай Аҕа сүбэтин тэрийэргэ этии киллэрдэ.
Площадка 3. “Дьахтар, ийэ — ыал тэбэр сүрэҕэ»
Модератор: Сивцева Изабелла Александровна, к.п.н., Тааттатааҕы лицей салайааччыта.
Экспертэр: Аргунова Октислава Владиславовна, Таатта улууһун «Матери России» дьахталлар общественной тэрилтэлэрин председателин солбуйааччыта, Баланова Полина Сергеевна, Данилова Екатерина Семеновна, Павлова Маргарита Егоровна.
Аналитиктар: Луковцева Мира Николаевна, Таатта улууһун үөрэхтээһинин управлениятын Научно-методическай отделын салайааччыта, Кривошапкина Валентина Семеновна. Кыттыыны 60 төрөппүт ылла.
Сүрүннээн дьиэ кэргэҥҥэ аҕа оруолун үрдэтии, төрүт аспыт, тылбыт мөлтөөбүтүнэн сөргүтэр үлэни күүһүрдэргэ болҕомтону уурарга этиилэр киирдилэр. Оҕо доруобуйатыгар анал тэрээһиннэри туруорустулар. Саха аһын астаан челлендж оҥорорго биир күн анаан социальнай ситимҥэ таһаарар гына сүбэлэстилэр.
Площадка 4. «Дьиэ кэргэҥҥэ үгэстэри тутуһуу»
Модератор: Андросова Оксана Прокопьевна, Тааттатааҕы лицей саха тылын уонна литературатын учуутала.
Экспертэр: Тарасов Михаил Петрович, Тааттатааҕы социальнай управление начальнига, Сивцева Мария Владимировна, Прокопьева Татьяна Юрьевна, Дьяконова Татьяна Спартаковна, Ширяева Мария Николаевна.
Аналитиктар: Макаров Михаил Васильевич, Таатта улууһун үөрэхтээһинин управлениятын проектнай центрын салайааччыта, Алексеева Елена Титовна, «Сулусчаан» уһуйаан сэбиэдиссэйэ. Кыттыыны уопсайа 35 делегат ылла.
“Олох сайдыытын ирдэбилинэн үөрэх салалтата общественноһы кытта биир ситимҥэ киирэн оҕону иитэр-үөрэтэр үлэҕэ кыттыһан тэҥҥэ үлэлиир услуобуйаны тэрийии соруктара тураллар”, диэн Михаил Васильевич билиһиннэрдэ.
Михаил Петрович улуус социальнай туругун, ханнык дьаһаллар дьиэ-кэргэни өйүүргэ туһуланалларын, билиҥҥи кэм төрөппүттэртэн туох ирдэбиллэри туруорарын кэпсээтэ. Арахсыы элбээтэ диэн бэлиэтээтэ.
Елена Титовна “Оҕону төрөөбүт тылыгар үөрэтии, өбүгэ үгэһигэр уһуйааһын туһунан кэпсэтииттэн, иитииттэн, дьиэ – кэргэнтэн сайдар” диэн кэпсээтэ.
Төрүт культуура чааһа оскуола аайы баар буоллун — Үрүҥ уолан, Кыыс куо уруоктара, саха тылын кинигэлэрин учебниктарын саҥаттаан судургутук оҥотторооһун, оҕону төрөппүт, учуутал сиэргэ – туомҥа үөрэтиитэ, уол оҕолоох соҕотох ийэлэргэ оҕону үлэҕэ үөрэтиигэ лааҕырдары, түмсүүлэри тэрийиэххэ наадатын мустубут делегаттар этии киллэрдилэр.
Площадка 5. «Сиэрдээх олох суола»
Модератор: Дедюкина Елена Николаевна, Тааттатааҕы Эрэл реабилитационнай киин салайааччыта.
Экспертэр: Васильев Дмитрий Александрович, Таатта оройуонун прокурорун солбуйааччыта, Ефимова Варвара Константиновна, Павлова Вера Дмитриевна, Им Галина Федоровна.
Аналитик: Сидорова Сардана Николаевна. Уопсайа кыттыыны 41 делегат ылла. “Сиэр-туом, сиэрдээх олох төрдө” диэн өйдөбүлү ким хайдах өйдүүрүн ырытыы.
“Карта сознания” диэн практический үлэ, ырытыы, санаа атастаһыытын оҥордулар.
Площадкаҕа 5 сүрүн ырытыллыбыт кыһалҕалар:
- Оҕо дьарыктаах буолуута.
- Төрөппүт болҕомтото тиийбэтэ.
- Оҕо эбээһинэһин билбэт.
- Гаджет оҕону иитиигэ сабыдыала.
- Общество дьайыыта (куһаҕан дьаллык).
Сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор буруйу кэһиилэрин Дмитрий Александрович билиһиннэрдэ. Сиэрдээх олох төрдө — дьиэ кэргэҥҥэ иитии, сиэри — туому тутуһуу, олоҕу кытта тэҥҥэ хардыылааһын буолар диэн экспертэр түмүккэ кэллилэр. Варвара Константиновна этэринэн “сиэрдээх олоҕу тутуһарга сиэри – туому тутуһуу, төрөөбүт төрүт тылбытынан кинигэни ааҕыы, дьиэ – кэргэҥҥэ иитииттэн тутуллар”.
Площадкаларга оҕону сиэрдээхтик иитиигэ үгүс этиилэр киирдилэр, форум түмүгэр үлэ сүнньүнэн этиилэр түмүллэн рекомендациялар оҥоһуллуохтара.
Форум кыттыылаахтара Таатта улууһа муниципальнай оройуон дьаһалтатын кытта тэҥҥэ үлэлиир 28 киһиттэн турар төрөппүт сэбиэтин таллылар. Инникитин кэлэр кэнчээри ыччаппыт иитиллэр-сайдар суола кэҥииригэр, көмүскэллээх буоларыгар тэриллибит саҥа төрөппүт сэбиэтэ үлэтин көхтөөхтүк тэринэн, өй – санаа, сиэрдээх билии эргимтэтигэр көдьүүстээх алтыһыы тэриллэригэр күүс-көмө буолуохтара диэн эрэнэбит.
Медиа-студия «Сатабыл» МБУ ДО ДДТ «Сатабыл».