«Тааттаҕа Өркөн өйү эрчийии» диэн бастакы улуустааҕы фестиваль ыытылынна. Оскуолаҕа үксүн логическай толкуйга, хаҥас мэйиини сайыннарыыга кыһаллаллар. Айар дьоҕурдаах оҕолорго уҥа мэйиилэрин эрчийэллэр. Оттон сахалыы өй иккиэннэрин дьүөрэлээн, сэрэйэн-сэдиптээн, мындырдык билгэлээн анаарар, дьөлө билэр-көрөр дьоҕуру сайыннарыы буолар. Сахалыы өй төрүт тылга тирэнэр, араас таабарыннарынан, өс хоһооннорунан, ооньууларынан, оонньуурдарынан эрчиллэр.
Таатта — саха тылын биһигэ. Баһылай Бырдьахаанап эппитин курдук «Омук күүһэ – өйүгэр, өйүн күүһэ -тылыгар». «Сахаҕа “Өркөн” диэн ортоку мэйиини ааттыыллар, кини киһи сүүһүн ортотугар сүүрэлии сылдьар үһүс харах”, — диэн быһаарар Тэрис үөрэҕин салҕааччы Уйусхаана. Бу интуициянан икки мэйиини холбоон анаарар тус киһи бэйэтин толкуйа. Ол сахалыы өй, толкуй, санаа, быһаарыы, көрүү.
«Сатабыл» улуустааҕы оҕо айымньытын дьиэтэ иилээн-саҕалаан сэттэ араас хайысханан тэрийдэ, 124 кыттааччы араас кэрэхсэбиллээх өйдөөхтөрүн умсугуйан туран маннык көрүҥнэргэ көрдөрдүлэр:
• Мындыр өй. Рационализаторство. Олоххо киэҥник туттуллар техникаҕа, дьиэҕэ, араас эйгэҕэ табыгастаах тупсарыылары ситиһэр саҥа оҥоһуктары көрдөрүү уонна быһаарыы.
• Өркөн өй. Боппосовтар өйү эрчийэр тэриллэринэн күрэх.
• Тобулук өй. Саха өйү эрчийэр ньымалара уонна тэриллэрэ
• Өйү эрчийэр оонньуурдар уонна оонньуулар.
• Саха бэргэн тыла-өһө. Саҥа сахалыы таабырыннары, өс хоһооннорун айыы (дьиэҕэ бэлэмнэнэн кэлии) Бу көрүҥҥэ дьиэ-кэргэнинэн күрэх.
• Булугас тыл өйө. Сахалыы кроссвордары оҥоруу (дьиэҕэ бэлэмнэнэн кэлии). Бу көрүҥҥэ дьиэ-кэргэнинэн күрэх буолла.
• «Тииҥ мэйии” — өйгө хатыыр кыахха күрэхтэһии (образнай фигуралары өйгө хатааһыҥҥа уонна тылынан хоһоону тута үөрэтэргэ).
Тааттаҕа бу фестиваль тэриллибит өссө биир төрүөтүнэн, манна Уолбаҕа Боппосовтар диэн бэрт мындыр аҕа ууһа дьиэ-кэргэҥҥэ оҕо өйүн эрчийэр дьарыктаахтара буолар. Улахан аймах эһээтэ Владимир Трофимович Боппосов оҕо өйүн сайыннарар эҥин араас оҥоһуктары айан-оҥорон уолаттарын, сиэннэрин такайбыт. Ол түмүгэр уолаттара бары тобуллаҕас өйдөөх рационализатордар, тыа олоҕор туттуллар сүүрбэччэ араас техникаҕа тупсарыыны оҥорбуттар. Кийииттэр Анна Петровна, Зоя Петровна, сиэннэр Алиан, Андриан эмиэ дьиэлэригэр өйү эрчийэр дьарыктаахтар. Оскуолаҕа «Мындыр өй» диэн музей-куруһуок 1997 сыллаахтан оҕолору эрчийэр. Учууталлар уруоктарыгар сахалыы өйү сайыннарарга туһааннаах сорудахтары айбыттар. Онон Боппосовтар дьиэ кэргэттэрэ бу фестивалга 17 киһилээх хамаанда тэринэн Өркөн Өй хас да көрүҥүн иилээн-саҕалаан ыыттылар, күүстээх биһирэбили ыллылар, түһүмэх муҥутуур кыайыылааҕар Карина Стручковаҕа, Ытык Күөл иккис оскуолатын үөрэнээччитигэр, Михаил Боппосов оҥорбут талах курун бэлэх туттардылар. Габышев Эрчим (Ытык Күөл лицейэ) бастаата. Дедюкин Максим (Ытык Күөл 2-с оскуолата) иккистээтэ. Мосоркин Степа (Уолба) үһүстээтэ. Маннык ыал, дьиэ-кэргэн оонньуулара, оонньуурдара билиигэ-көрүүгэ тахсан, улуус ыччатын таһымын үрдэтэргэ республика атын да улуустарыгар тарҕанар кыахтаахтар.
Аныгылыы саха таабырыннарын, өс хоһооннорун, бэргэн этиилэрин айыы, сахалыы саҥа оонньуулары, оонньуурдары айыы – фестиваль күрэһин эмиэ биир көрүҥэ этэ. Манна информационнай технологиялары туттан олоҥхону туһанан комиксы сахалыы МАҔЫЙ диэн ааттаан Тааттатааҕы лицей үөрэнээччилэрэ Арыйаана Дорофеева уонна Кэрэчээнэ Маркова айбыттара бэрт кэрэхсэбиллээх. Саха бэргэн тыла-өһө түһүмэххэ дьиэ кэргэнинэн сахалыы саҥа таабырыннары, өс хоһооннорун айан кэлбит Уолба олохтоохторо Изабелла Ивановна Данилова кыыһынаан Ангелиналыын, убайдара Иван Иванович Карбакановы кытта бииргэ Саха бэргэн тыла өһө номинация кыайыылаахтарынан буоллулар. Булугас тыл өйүн күрэҕэр дьиэ кэргэнинэн сахалыы кроссворду оҥорууга Федоров Данил “Кэрэхсэбиллээх үлэ” номинацияны ылла (Ытык Күөл, лицейэ), I миэстэ — Слепцов Валентин, Прокопьев Сергей, Яковлев Максим, (“Сатабыл”, Оҕо айымньытын киинэ), II миэстэ — Даниловтар дьиэ кэргэн (Уолба), III миэстэ — Дайбанныров Аян, Баишев Женя (“Сатабыл”). “Тииҥ мэйии” — өйгө хатыыр кыахха күрэхтэһиигэ — I миэстэ — Бочурова Сайыына, Уолба орто оскуолата, I миэстэ — Стручкова Карина, Ытык Күөл 2-с оскуолата, III миэстэ — Татаринов Андрей, Ытык Күөл лицейэ.
Биһиги сахалыы толкуйбутунан, тылбытынан аан дойду таһымыгар тэҥҥэ сэргэстэһэр суолу тыырабыт, оччоҕо эрэ сонун, хатыламмат уратыбытынан аахсар дьонноох буолуохпут. Интеллектуальнай ситиһиилэрбитигэр быраап өттүнэн көмүскэллээх буоларга билиилээх, анал культуралаах буолуохтаахпыт. Ол иһин бу тэрээһиҥҥэ «Наследие Якутии» диэн интеллектуальнай быраабынан дьарыктанар тэрилтэ салайааччыта Ю.А. Бурнашова кэлэн сүбэ-ама биэрдэ, салгыы үлэлэһэргэ бэлэмин биллэрдэ. Этнопедагог Т.П. Егорова сахалыы толкуйга эрчийиилэри оҥордо, оҕону сахалыы иитии уратыларыгар болҕомтону уурда. “Арылы Кустук”диэн оскуолаҕа киирэ илик саастаах оҕолор тэрилтэлэрин холбоһуктара олоҥхо эйгэтинэн, төрүт айылҕа, дьарык матырыйаалларынан оҕо өйүн сайыннарыыга утумнаахтык, айымньылаахтык үлэлииллэрин бары биһирээтибит. Өйү эрчийэр оонньуурдары уонна оонньуулары улахан дьон билиһиннэрэн кэпсээтилэр. Н.П. Сунхалырова, С.А. Дедюкина (Ытык Күөл “Чуораанчык” оҕо уһуйаана) – I миэстэ. Нь.И. Егорова, В.И. Егоров (Ытык Күөл “Эрэл” киинэ) иккис, А.И. Колодезникова (Кыйы, “Сардаана” оҕо уһуйаана) үһүс буоллулар. Тобулук өйгө — саха өйү эрчийэр ньымаларынан уонна тэриллэринэн, ол эбэтэр интеллектуальнай тренажердарга күрэхтэһиигэ Бабанова Сайаана (Ытык Күөл “Солнышко” оҕо уһуйаанын иитиллээччитэ, сал. Д.А. Захарова) кыайыылаах таҕыста.
Улууска ыытыллар бастакы тэрээһини Таатта баһылыга Михаил Соров сэргээн көрдө-иһиттэ, быйыл биллэриллибит Туризм сылыгар туһалаах маршруттар электроннай карталарын, сахалыы мындыр уонна кэрэ сувенирдары айбыттарын кэрэхсээтэ.
Ааптар: Ульяна Винокурова, социология билимин доктора,
Психология билимин кандидата, “Өркөн өй” бырайыак ааптара