Оҕолоор, Аҕа дойду Улуу сэриитэ саамай ыар уонна хаан тохтуулаах сэрии этэ. Ол гынан баран, бу сэрии иэдээннээх эрэ буолбакка, норуоппут устуоруйатыгар өссө хорсун быһыы уратылаах кэрдиис кэминэн биллэр — мээнэҕэ Аҕа дойду Улуу сэриитэ диэн ааттамматаҕа. Сэрии суруллубут устуоруйата бэйэлэрин олохторун харыстаммакка Ийэ дойдуларын көмүскээбит мөлүйүөнүнэн дьон эр санааларын, хорсун быһыыларын холобурдарынан толору.
Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат!
Саха сиригэр сэриигэ хомуур
Сахабыт сиригэр эр дьоҥҥо биэс холбоһуктаах оройуон военкаматтарыттан аармыйаҕа ыҥырыы кэлэрэ. 1941 сыл от ыйыгар 18-20 саастаах ыччаттары сэриигэ ылыы буолбута. Призывниктар Дьокуускайтан от ыйыгар борохуотунан аттаммыттара. 1942 сыл кыһыныгар Дьокуускайтан уонна Чурапчыттан балтараа тыһыынча призывник массыынанан айаннаабыттара. Кэнники түөрт хомуур дьоно борохуотунан барбыттара.
Сахалар туох баар сэрии чаастарыгар барыларыга бааллара. Разведчиктар, снайпердар, сапердар, артиллеристар, быһыыларынан олус үчүгэйдик сулууспалыыллара. Саха снайпердарын албан ааттара бары боруоннарга иһиллэрэ.
Ийэ дойдуну көмүскээччилэр эрээттэригэр элбэх аймахтыы сахалар дьоруойдуу кыргыһыллара. Дьиэ кэргэнтэн иккилии-үстүү уол барыыта ахсааҥҥа киирбэт этэ. Оттон түөртүү уолу атаарбыттара: Бурнашевтар, Климентовтар, Марковтар, Протопоповтар, Поповтар, Сыромятниковтар, Скрябиннэр, Габышевтар, Егоровтар, Алексеевтар, Худаевтар, Зыковтар уо.д.а. дьиэ кэргэттэрэ.
Бүлүү улууһуттан биэс бырааттыы Борисовтар кыргыһыы толоонноругар охтубуттара. Тирскэйдэр, Реевтэр, Габышевтар дьиэ кэргэннэриттэн эмиэ биэстии буойун сэриилэспитэ. Еланкаттан биэс быраат Соколовтар — Илья, Николай, Дмитрий, Егор уонна Иван — биир байыаннай оруудьуйаҕа сэриилэспиттэрэ уонна сэрии кэнниттэн бары тыыннаах эргиллэн кэлбиттэрэ. Оттон Таатта Баайаҕатыттан Феврония Николаевна Малгина-Хобороос биэс уола бары сэрии толоонугар охтубуттара.
Хаҥалас улууһуттан С.А. Петрова-Пахомова алта уолун боруоҥҥа уонна биир уолун үлэ боруонугар атаарбыта. Уолаттара бары тыыннаах эргиллэн кэлбиттэрэ. Өлүөхүмэ оройуонун Березовая дэриэбинэтиттэн алта быраат Журавлевтар сэрии толоонугар тиийбиттэрэ.
Оттон Уус Алдантан Румянцевтар дьиэ кэргэннэриттэн сэтэ уол сэриигэ ыҥырыллыбыттара. Кинилэртэн түөртэрэ сэрии толоонугар охтубуттара. Чурапчы улууһуттан эмиэ сэттэ бырааттыы Илларионовтар уот сэриигэ киирбиттэрэ.
«75 кэпсээн: сэрии туһунан оҕолорго» кинигэттэн ылылынна, ааптар Н.В. Андросова.
keskil14.ru