Сэтинньи 25 күнүгэр Дьокуускай куоракка «Төрөөбүт тыл уонна литература бастыҥ учуутала» күрэс лауреаттарын, кыайыылаахтарын маастар-кылаастара ыытылынна. Тэрээһини С.Н. Доснкой-II аатынан Үөрэҕи сайыннарар уонна идэни үрдэтэр үнүстүүтүн оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах уонна оскуола салаатын хаапыдырата тэрийэн ыытта. Түһүлгэ кэлэр кэнчээри ыччат ийэ тылынан саҥарарын ситиһэр, оҕону сахалыы иитии туһугар долгуйар, бу эйгэҕэ үлэлии-хамныы сылдьар уһуйаан бары иитээччилэрин муста. Бүгүҥҥү тэрээһиҥҥэ Калмыкия өрөспүүбүлүкэтин Элиста куоратын 24 №-дээх уһуйаан иитээччитэ, Арассыыйатааҕы «Төрөөбүт тыл уонна литература бастыҥ учуутала-2024» кыайыылаҕа Екатерина Николаевна Балакаева ыалдьыттаата уонна бэйэтин уопутуттан үллэһиннэ. Ол туһунан сиһилии:
https://keskil14.ru/skazka-kak-metod-obucheniya-detej-v-doshkolnyh-uchrezhdeniyah/
Наталья Геннадьевна Григорьева, Нам сэлиэнньэтин «Чуораанчык» уһуйаан иитээччитэ. «Оҕо тылын сайыннарыыга аналлаах дидактическай матырыйааллар уонна эрчиллиилэр» тиэмэнэн сахалыы иитии маастар-кылааһын арыйда. Кини оҕону иитиигэ Монтессори ньыматын хайдах туттуохха сөбүн кэпсээтэ. Ол курдук, ньыма ааптара оҕо тыла сайдыытыгар 4 хайысханы туттар: тылы сайыннарыы, грамматикаҕа маҥнайгы хардыы, тыл састаабын байытыы, ситимнээх тылга киирии. Иитээччи көрөөччүлэри ыҥыран, кинилэр холобурдарыгар оҕону кытта хайдах үлэлиирин көрдөрдө.
Альбина Дмитриевна Иванова, Светлана Иннокентьевна Попова, Диана Дмитриевна Портнягина, Ирина Дмитриевна Захарова, Чурапчы сэлиэнньэтин «Туллукчаан» уһуйаан сэбиэдиссэйэ, иитээччилэрэ. «Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕоҕо төрөөбүт төрүт тылын сайыннарыыга сайдар эйгэ суолтата» туһунан сэһэргээтилэр. 2022 сылтан «Ой-Ай-Дай» («Ойор, айар, дайар оҕо саас тиэргэнэ») систиэмэнэн үлэлии олороллор. Хас биирдии нэдиэлэни тус-туспа хайысхаҕа арааран, араас тэрээһини ыыталлар:
- Аан күн (понедельник). Дойдуһа оҕону иитии күнэ. Оҕолор сарсыардалара линейкаттан саҕаланар, Уһуйаан сүрүн дьоруойа Туллук уол иитиллээччилэри дойдуһа буола үүнэргэ сирдиир.
- Ханыы күн (вторник). Бу күн оҕо кыаҕын сайыннарар студиялар үлэлииллэр: «ой» — оонньуу айааччылар, «дай» — хамсаныы, матыып айааччылар, «арай» — остуоруйа айааччылар, «ай» — айан-тутан таһаарааччылар.
- Орто күн (среда). Төрөөбүт тылы сайыннарар күн. Оҕолорго ытык, ньуоска көмөтүнэн тыл гимнастиката, хартыынан үлэ ыытыллаллар.
- Чэбэр күн (четверг). Уу сахалыы күн. Оҕолор күннэрэ оһуохайынан саҕаланар.
- Чөл күн (пятница). Остуоруйа түһүлгэтэ. Оҕо иэйиитин сайыннарар араас хоһоон, этюд ааҕыллар, көрдөрүллэр.
Рустам Сергеевич Седых, Амма сэлиэнньэтин «Хатыҥчаана» уһуйаан эбии үөрэхтээһин педагога. «Хотугу норуоттар үгэстэрин туһанан оҕо тылын саппааһын байытыыга уонна хамсаныылаах көҕү үрдэтиигэ аналлаах методика» тиэмэлээх оҕону эт-хаан өттүнэн сайыннарыыга ханнык үлэ ыытылларын сырдатта. Ол курдук, оҕолор куобах, кириэс тэбии, наартаны ыстаныы уо.д.а. өбүгэ онньуулларын сөбүлээн дьарыктаналлар.
Сайаана Ильинична Варфоломеева, Майа сэлиэнньэтин «Чуораанчык» уһуйаан иитээччитэ. «Оһуор аптаах эйгэтэ» диэн оҕону иитэр-үөрэтэр үлэҕэ саха оһуорун туттарын көрдөрдө. Хас биирдии оһуор суолтатын оҕоҕо чэпчэки тылынан, оонньуу нөҥүө (таабырын, болҕомтону сайыннарар, хомулук) өйдөтөр наадалааҕын кэпсээтэ.
Надежда Семеновна Семенова, Галина Владимировна Борисова, Антоновка сэлиэнньэтин «Биһик» уһуйаан иитээччилэрэ. «Оҕоҕо олоҥхону тиэрдиигэ ТРИЗ оонньуулары туһаныы» диэн маастар-кылаас ыыттылар. Оҕону иитиигэ олоҥхо биир саамай сүрүн ньыма буолар. Оҕоҕо олоҥхону тиэрдиигэ, холобур, пропп-каарта туттуллар. Ол түмүгэр оҕо ийэ тылын байытар, ситимнээх саҥатын сайыннарар, болҕомтотун, өйгө хатыыр, айар дьоҕурун чочуйар.
Оҕо сахалыы уһуйааҥҥа төрөөбүт тылынан саҥарар эйгэтин тэрийэр иитээччилэр маастар-кылаастара олус кэрэхсэбиллээхтик ааста. Хас биирдии иитээччи оҕону сайыннарыыга бэйэтин ньыматын үллэстэн, билиитин хаҥатта.
Олеся СЛЕПЦОВА
keskil14.ru