1941-1945 сс. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Саха сирэ 37 тыһыынча киһитин сүтэрбитэ. Сэрии толоонугар охтубут, сураҕа суох сүппүт, көмүс уҥуохтара төрүт буордарыгар көтөҕүллүбэтэх хорсун буойуттарбытын ахтан-санаан ааһар биһиги ытык иэспит буолар.
Егор Лукич Захаров 1903 сыллаахха Эмис нэһилиэгэр Кутуйа алааска орто хаһаайыстыбалаах бааһынай дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. 18 сааһын туолан баран Анастасия Андреевна Новикова диэн Күөрүлэ алаас олохтоох кыыһын кэргэн ылбыта. Эдэр ыал нэһилиэккэ холкуос тэриллибит сылыгар “2-с Пятилетка” колхуос чилиэнинэн киирбиттэрэ. Егор Лукич холкуоска үтүө суобастаахтык үлэлээн, 1939 сыллаахха үлэ ударнига буолбута. Аармыйаҕа ыҥырыллыар диэри Ааллаах Үүҥҥэ таһаҕас тиэйиитигэр биригэдьииринэн ананан үлэлээбитэ.
1942 сыллаахха бэс ыйын 9 күнүгэр сэриигэ ыҥырыллар бэбиэскэ туппута. Ол туһунан Егор Лукич уола Егор Егорович Захаров 1995 сыллаахха көрсөн кэпсэтэрбитигэр маннык ахтан турар: “Аҕабыт Егор Лукич сэриигэ барарыгар 8 оҕо хаалбыппыт. Мин өйдүүрбүнэн, кырдьаҕастар да ахталларынан, аҕабыт аҕыйах саҥалаах, орто уҥуохтаах, модьу-таҕа көрүҥнээх, бэйэтигэр сөп түбэһэр эттээх-сииннээх киһи этэ. Бэс ыйыгар куйаас да куйаас, бырдахтаах да бырдахтаах күн убайбын уонна ийэбин кытта Кутуйаттан Ураһалаахха диэри аҕабытын сэриигэ атаарбыппытын өйдүүбүн. Оччолорго мин 8 саастаах уол аҕам сэриигэ өлө-сүтэ барар диэн улаханнык санаабат этим. Ураһалаахха мустан, Эмистэн хас да киһи буолан Аммаҕа барбыттара. Онтон куоракка киирбиттэр. Салгыы Челябинскай уобаласка Чебаркуль диэн ааттаах станцияҕа тохтоон, онно алтынньы 8 күнүгэр диэри үөрэммиттэр. Ол кэнниттэн саллаат синиэлин, саппыкытын кэтэн, саа-саадах тутан сэриигэ дьиҥнээхтик аттаммыттар. Аҕам Сталинград куорат арҕаа өттүгэр сэриилэспит. Сэрии толоонуттан ыыппыт суругар:
Бу сэриигэ өскөтүн өлөн хаалар түбэлтэбэр мин ааппын ааттатар дьоннор хаалыахтара. Биһиги эйэлээх олохпутун аймаабыт өстөөхтөртөн саатар биир өстөөҕү өлөрбүт киһи
– диэн суруйбут этэ.
Егор Лукич сэрии толоонуттан эргиллибэтэҕэ. Сталинград кыргыһыытын толоонугар охтубута.
– 1942 сыл ахсынньытыгар аҕабыт сэриигэ өлбүтүн туһунан “хара” суругу туппуппут. Көмүс уҥуоҕа Волгоградскай уобалас Городищенскай оройуонугар Западновка дэриэбинэҕэ хараллыбыт, – диэн биһиги көрсөн кэпсэтэрбитигэр 61 саастаах уола Егор Егорович Захаров кэпсээбитэ.
Егор Лукич сэрии толоонуттан суруйбут суругар эппитин курдук, оҕолоро кини аатын ааттатар дьон буолан тахсыбыттара. Аҕыс оҕотуттан үс оҕото сэрии аас-туор кэмнэрин тулуйбатахтара. Онтон ордубут биэс оҕото дьон дьоно буолан тахсыбыттара. Улахан уола Николай Егорович Захаров Саха АССР үтүөлээх булчута этэ. Кыыһа Матрена Егоровна Дьокуускайдааҕы пединституту бүтэрэн, иитээччи идэтин баһылаан, Нам улууһун 1 Хомустаах нэһилиэгэр оҕо саадын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит, оҕону иитии эйгэтигэр бэйэтин аатын-суолун хаалларбыт киһи. Уола Егор Егорович Захаров комсомольскай-партийнай салайааччы быһыытынан дьонугар-сэргэтигэр Хомсомуол Дьөгүөр диэн аатынан биллибит, нэһилиэк биир ытыктанар кырдьаҕаһа этэ. Кини кэнниттэн кэлэр кыра уолаттара Владимир Егорович Өлүөхүмэтээҕи техникуму бүтэрэн, механик идэтин баһылаан, сааһын тухары төрөөбүт нэһилиэгэр үлэлээн-хамсаан, билигин бэйэтэ ытык саастаах киһи; Андрей Егорович Омскайдааҕы пединститут физкультурнай отделениетын бүтэрэн спорт салайааччытын быһыытынан биллэр ааттаах-суоллаах. Мас тардыһыытыгар I, III Манчаары Спартакиадатын чемпиона.
Ийэлэрэ Анастасия Андреевна сэрии толоонуттан эргиллибэтэх кэргэнин кэриэһин толорон, оҕолорун дьон дьоно гына иитэн, атахтарыгар туруоран, сиэннэрин көрөн, 1972 сыллаахха олохтон туораабыта.
1984 сыллаахха кыра бырааппыт Андрей кэргэнинээн аҕабыт уҥуоҕар бара сылдьыбыттара. Ийэбит көмүллэ сытар буоруттан илдьэн аҕабыт уҥуоҕар куппуттара. Аҕабыт барахсан “ааппын ааттатар дьоннор хаалыахтара” диэн эппит санаатын толорон, дьон буолан олоробут. Норуот кыайыытын туһугар олоҕун толук уурбут аҕабынан куруук киэн туттабын
– диэн Егор Егорович Захаров 30 сыл аннараа өттүгэр буолан ааспыт көрсүһүүбүтүгэр олус диэн уйадыйан олорон эппитэ.
Бу түгэҥҥэ мин Сталинград кыргыһыытыгар охтубут Егор Лукич Захаров уонна кини оҕолорун ытык иэстэрин холобурун көрөбүн.
Сардаана МАТВЕЕВА
keskil14.ru