Ньурба улууһун Хатыы орто оскуолатын учууталлара, төрөппүттэрэ уонна үөрэнээччилэрэ биир санаанан салайтаран, араас матырыйаалтан бэйэлэрин илиилэринэн оҥоһук оҥороллоро үтүө үгэс буолбут. СӨ Үөрэҕириитин туйгуна, алын кылаас учуутала Оксана Алексеевна Тимофеева кылтан, сиэлтэн оҕолорго быстах оҥоһуктары оҥорторор идэлээх. ХI кылаас үөрэнээччитэ Михаил Семенов оҥоһуктары сэргии көрөн, бэйэтин илиитинэн тугу эрэ оҥорон таһаарар баҕаттан, учуутала Оксана Алексеевналыын тэҥҥэ үлэлээбиттэрэ иккис сыла буолбут. Кылтан оҥорбут оонньуурдарын уһуйаан иитиллээччилэриттэн саҕалаан улахан дьоҥҥо тиийэ сынньалаҥнарыгар үөрэ-көтө оонньууллар.
Оксана Алексеевна Тимофеева:
– Оҕо кылынан, сиэлинэн тутта үөрэннэҕинэ ис туруга чөл, бэйэтин кыаҕын сайыннарар, айар кыахтанар. Тутан-хабан билэр дьоҕура, тарбахтара сайдар, болҕомтолоох буолар. Оҕо тарбахтарын былчыҥнара төһө сайдар, соччонон истэр, саҥарар уорганын үлэтэ имигэс буолар.
Сибэккиилээх хонуунан айан
Биһиэхэ наада:
- Хоруопка (сакалаат хоруопката да буолуон сөп);
- Өҥнөөх кумаахы. 1 см кэтиттээх уһун көнө гына кырыйабыт;
- Фоамиранынан сибэкки оҥорон кырыйабыт;
- Сиэлинэн кыра мээчик оҥоробут. Манна биһиэхэ наада буолар: уу, сиэл, мыла уонна кыптыый;
- Хоруопкабытыгар мэһэйдээх суол оҥоробут.
Оонньуу быраабылата:
Хас да киһи оонньуон сөп. Икки мээчиги эрийэ-буруйа суолунан биэтэҕэ илдьиэхтээххин. Суолтан туора үрдүҥ да атын киһиэхэ биэрэн иһэҕин. Ким түргэнник биэтэҕэ икки мээчиги үрэн тиэрдибит бастыыр.
Оонньуу туһата:
1. Оҕо толкуйдуур дьоҕура, сатабыла сайдар;
2. Тыҥа үлэтэ тупсар;
3. Элбэх оҕону кытта бодоруһар үөрүйэҕэ үөскүүр;
4. Болҕомтолоох буолар.
Тыксаан
Биһиэхэ наада:
- Дуобат дуоската;
- 8 маҥан, 8 хара сиэлинэн оҥоһуллубут кыра 2 см диаметрдаах мээчик.
Оонньуу быраабылата:
Хас да киһи уочаратынан оонньуур. Дуобат дуоскатын икки кытыы хараҕар көнөтүк ууруллар. Бастаан икки киһи оонньуур. Ханнык өҥү талалларын быһаарсаллар. Бастаан маҥаны талбыт саҕалыыр. Маҥан тыган таптаҕына, түһэрбитин бэйэтигэр ылан уурунар. Тыга олорор мээчигэ дуоска хараҕыттан сиргэ түстэҕинэ, хара мээчиктээх киһи оонньуутун саҕалыыр. Ким элбэх мээчиги тыган бэйэтигэр ылбыт хотор. Хоппукка атын киһи оонньуу киирэр.
