Мин хос эһэм Петр Николаевич Фёдоров 1909 сыллаахха Чурапчы оройуонун Мырылатыгар төрөөбүт. Кини – эбэм Татьяна Петровна Карпова аҕата, мин аҕам Павел Вячеславович Карпов эһэтэ буолар.
Хос эһэм билиигэ-көрүүгэ олус тардыһыылаах, дьон, норуот туһугар кыһаллар киһи эбит. Аҕа дойду Улуу сэриитин иннинэ Дьокуускайдааҕы педагогическай институкка нуучча тылын, литературатын ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбит. Төрөөбүт оройуонугар оскуола дириэктэринэн, үөрэх управлениетыгар инспекторынан үлэлээбит. Ол кэмҥэ дьон сатаан аахпат, суруйбат эбит. Онон хос эһэм кинилэри үөрэппит.
1942 сыллаахха атырдьах ыйыгар Аҕа дойду Улуу сэриитигэр ыҥырыллан барбыт. Аатырбыт Орловскай-Курскай тоҕой уоттаах сэриитигэр кыттыбыт.1945 сыллаахха балаҕан ыйын бүтүүтэ Польшаттан демобилизацияланан дойдутугар эргиллэн кэлбит.
Сэрииттэн эргиллэн кэлээт, Чурапчы сэттэ кылаастаах оскуолатыгар дириэктэринэн, завуһунан, методиһынан, учууталынан үлэлээбит.
Хос эһэм талан ылбыт идэтигэр өр сылларга бэриниилээхтик үлэлээбит Чурапчы биир кырдьаҕас учуутала буолар.
1972 сыллаахха олохтон туораабытын да иһин кини аатын умнубаттар, махтана, убаастыы ахталлар.
ХОС ЭҺЭМ БАРТЫБЫАЛА
Бу хос эһэм Петр Николаевич Фёдоров учууталлыырын тухары бэйэтин кытта илдьэ сылдьыбыт бартыбыала. Кини манна үөрэнээччилэрин тэтэрээттэрин, оскуолатын докумуоннарын укта сылдьыбыт. Билигин бу бартыбыалга хос эһэм докумуоннара, сэрии толоонуттан суруйбут суруктара, мэтээллэрэ угуллан сылдьаллар. Бу бартыбыал биһиги дьиэ кэргэн үйэлээх баайа.
СЭРИИ ТОЛООНУТТАН СУРУКТАР
Хос эһэм Петр Николаевич Фёдоров бартыбыалыгар кичэллик хараллан угулла сылдьар суруктар олус элбэҕи кэпсииллэр. Бу кини сэрии толоонугар сылдьан дьонугар суруйбут суруктара.
Буорах сыттаах суруктарыгар хос эһэм дьонун, төрөөбүт дойдутун хайдах курдук күүскэ таптыыра, кинилэр тустарыгар кыһаллара, кыайыыга улахан эрэллээҕэ көстөр.
1943 сыл алтынньы 22 күнүгэр суруйбут суругар маннык эппит: «Сотору өстөөҕү букатыннаахтык кыайыахпыт. Суруйун. Кэтэһиэм. Хааллым Петр».
1944 сыл атырдьах ыйын 28 күнүгэр оҕотугар Мишаҕа маннык суруйбут:
«Эҕэрдэлиибин саҥа үөрэх дьылынан. Доруобайбын. Үлэлиибин сэриилэһэр аармыйаҕа. Эһигиттэн сурук ылбатаҕым өр буолла. Суптутун эһигини саныыбын, сурук кэтэһэбин. Хайдах сылдьаргытын билиэхпин олус баҕарабын.
... Мин сотору германскай фашизмы букатыннаахтык кыайдахпытына, эһиэхэ эргиллиэм. Өйдөө! Бу үөрэх дьылын эһиги бэйэҕитинэн миигинэ суох саҕалыаххыт. Кэлэр сылтан мин эһигини кытта буолуом. Ыгатык кууһан ууруу хааллым эн аҕаҥ Петр».
ХОС ЭҺЭМ БОЙОБУОЙ СУОЛЛАРА
Хос эһэм Петр Николаевич Фёдоров бартыбыалыгар баар биир күндү мал блокнот буолар.
Кини ханнык туһаайыынан сэриигэ сылдьыбытын туһунан олус үчүгэй буочарынан суруйан хаалларбыт. Онон сирдэтэн көрдөххө, хос эһэм бойобуой суола маннык эбит:
1942 сыл балаҕан ыйыттан 1943 сыл тохсунньу 7 күнүгэр диэри Иркутскай уобаласка «Мальта» станцияҕа полевой оскуолаҕа үөрэммит.
1943 сыл тохсунньу ыйтан 1943 сыл ыам ыйыгар диэри строевой чааска сулууспалаабыт.
1943 сыл кулун тутар 8 күнэ. Бойобуой сүрэхтэниитин Харьков куорат көмүскэлигэр Дергачи станцияҕа ааспыт. Ол туһунан блокнотугар маннык суруйбут: «Прошел боевое крещение на обороне г. Харькова на станции Дергачи – 8 марта 1943 года. Часть была разбита врагом. Немногие остались в живых».
“Пошли в тыл на переформирование. Дергачи –Волчанск – 14/III – Никитовка – 22/III, где меня врачебная комиссия по состоянию здоровья направила на отдых в тыл. Таких более 20 человек».
Салгыы хос эһэм Никитовкаттан Липецк куоракка диэри сатыы кэлбиттэрин туһунан маршрутун суруйбут.
1943 сыл бэс ыйа, от ыйа Липецк куоракка госпитальга эмтэммит. Үтүөрэн баран ыскылаат сэбэидиссэйинэн сулууспалаабыт.
Хос эһэм бойобуой суола салгыы маннык буолбут:
Липецк – Харьков – Киев – Белая Церковь – Луцк – Львов куоратын Польшаҕа тиийбит.
1945 сыл Польшаттан Кыайыы көтөллөөх дойдутугар эргиллибит.
ҮЙЭТИТИИ
Хос эһэм Петр Николаевич Фёдоров 1958 сыллаахха Чурапчы оройуонугар биир бастакынан «РСФСР үөрэҕириитин туйгуна» диэн ааты сүкпүт.
Кини үлэлээбит В.С. Соловьев-Болот Боотур аатынан Хатылы орто оскуолата «Помним! Гордимся! Чтим!» диэн хос эһэм аатынан дьиэ кэргэнинэн ааҕыы фестивалын тэрийэн ыыталлар.
Быйыл Улуу Кыайыы сылыгар «Чуораанчык» сурунаалга «Дьиэ кэргэним үйэлээх баайа» бырайыак иһинэн, хос эһэм туһунан тэттик кинигэбин таһааттардым.
Алияна КАРПОВА, II «В» кылаас, А.Г. уонна Н.К. Чирээйэптэр ааттарынан
Дьокуускай куорат национальнай гимназията