Биһиги оскуолабыт «Сэрии тыыннаах куоластара» диэн бырайыага быйыл саас култуурунай көҕүлээһиннэргэ Арассыыйа Президенын фондатын Гранын ылбыта. Бу ылбыт Гранмыт түмүгүнэн «Сэрии тыыннаах куоластара» диэн документальнай киинэни устан таһаарыахтаахпыт. Киинэбитигэр сэрии ыар сылларын эттэринэн-хааннарынан билбит нэһилиэкпит ытык кырдьаҕастарын үйэтитэн, кинилэр туһунан кэпсиэхтээхпит.
Киинэ оҥоруутугар үлэлиэхтээх хамаанда бары тутуспутунан сайын Дьокуускай куоракка Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатыгар үөрэммиппит. Олус элбэҕи билбиппит. «Кэскил» үлэһиттэрэ ытык саастаах дьону кытта үлэлэһэрбитигэр, кинилэри уһуларбытыгар туохха болҕомтобутун ууруохтаахпытын, хайдах уһуларбытын, кэпсэтии ис хоһоонун таһаарарга сүбэлээн-амалаан биэрбиттэрэ. Ол кэнниттэн сотору буолан баран Дьокуускайга «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһата тэрийбит «Төрүччү» лааҕырыгар сылдьан, ити ылбыт билиибин өссө чиҥэппитим, бэйэбэр элбэх саҥаны арыйбытым, элбэхтик үлэлээбитим.
Саҥа үөрэх дьыла саҕаланаатын кытта киинэбитин устан саҕалаатыбыт. Бастаан киинэҕэ уһуллуохтаах кырдьаҕастарбытын хас биирдиилэрин кытта билсиһэн, оҕо саастара хайдах ааспытын, сэрии ыар сылларыгар Чурапчы оройуонун холкуостарын күүс өттүнэн хоту көһөрүллүүтүн алдьархайа кинилэр олохторугар хайдах дьайбытын туһунан кэпсэттибит, ырытыстыбыт. Ол кэнниттэн Гранмыт харчытыгар ылбыт оборудованиеларбытын тутан, ону сатаан туттарга үөрэтэн баран үлэбитин дьэ саҕалаатыбыт.
Бу күннэргэ нэһилиэкпит ытык кырдьаҕастарын эдьиийдии-балыс Марфа Васильевна Никитина уонна Александра Васильевна Софронова кып-кыра оҕолор хоту көһөрүллүүгэ түбэспиттэрин туһунан кэпсииллэрин уһуллубут. Мин камераҕа устааччынан үлэлээтим. Сэрии ыараханын билбит ытык саастаах кырдьаҕастары уһула тураммын бэйэм тэҥҥэ долгуйдум, уйадыйдым. Кинилэр кэпсээннэрэ харахпар барыта киинэ курдук көстөн ааста. Оҕо саастара олус ыараханнык ааспытын долгуйа иһиттим. Итинник ыарахаттары билбэтэх дьоллоох оҕо эбиппин. Тулабар баары барытын сыаналыы, өйдүү, бу ытык дьоннору ытыктыы улаатыахтаахпын күүскэ өйдөөтүм. Уруккуну билбэт буоллаххына, инники кэскилин суох дииллэрэ сөптөөх этии эбит. Сайын устата «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатыгар үөрэммитин туһалаах буолла. Онон бары түмсэн, үлэбитин үллэстэн, биир хамаанда буоламмыт дириҥ ис хоһоонноох киинэни оҥорон, киэн эйгэҕэ таһаарыахпыт диэн эрэллээхпин.
Аристарх ЛУКИН, Х кылаас,
С.Д. Флегонтов аатынан Хадаар орто оскуолата, Чурапчы