Өймөкөөн улууһун Н.М.Заболоцкай аатын сүгэр Томтор орто оскуолатын оҕолоро Аҕа дойду сэриитин туһунан «Девятаев», «Воздух» уонна «Солдатик» киинэлэри тыңааһыннаахтык олорон көрбүттэр. Бу киинэлэртэн билиҥҥи оҕолор историяны, сэрии туһунан билэллэр, билиилэрин хаҥаталлар…
Аурика Егорова, Х кылаас:
—Аан дойдуну атыйахтаах уу курдук аймаабыт, харах уутун үрүйэлии сүүрүгүрпүт алдьархайдаах сэрии түмүктэммитэ быйыл 79 сылын туолла. Аҕыйах ахсааннаах саха норуотугар Аҕа дойду Улуу сэриитэ өтөрүнэн өрүттүбэт охсууну оҥорбута. Омукпут чэгиэн өттүлэрэ сэриигэ барбыттара. Онтон атыттара Улуу кыайыы туһугар күүскэ үлэлээбиттэрэ. Элбэх киһи ыалдьан, аччыктаан, тоҥон өлбүтэ.
Бу иэдээни оҕолорго кэпсээн тиэрдэр дьоммут сыллата аҕыйаан иһэллэр. Биһиги бөһүөлэккэ сэрии бэтэрээннэрэ суох буолбуттара ыраатта. Билигин икки тыыл бэтэрээннэрэ Мария Ананьевна Тимирова уонна Ульяна Алексеевна Громова эрэ хааллылар. Бу ытык дьоммутун оскуола оҕолоро шефствоҕа ылан көмөлөһөбүт. Сэрии сылын оҕолоро билигин 31 киһи баар олорго хас биирдии кылаас үстүү киһини кытта үлэлэһэбит.
Билиҥҥи оҕолор историяны уруоктан, сэрии туһунан киинэлэри көрөн билэллэр, билиилэрин хаҥаталлар.
«Девятаев» диэн уус уран киинэҕэ Аҕа дойду улуу сэриитин кэмигэр летчик Михаил Девятаев хорсун быһыытын туһунан кэпсэнэр. Кини билиэңңэ түбэһиитэ, онтон куотуута, тыыннаах ордон, Сэбиэскэй сойуус геройун үрдүк аатын ылыыга ыарахан олоҕун суола ойууланар.
Киинэ бастакы 30 мүнүүтэтэ олус тургэнник барар, бастаан кѳрѳргѳ сюжет түргэнник арыллар. Ол эрээри киинэ тутаах сыаналара саҕаланнаҕына, кѳрѳѳччүнү умсугутар. Сорох хартыыналар киһини долгуталлар, аймыыр. Толкуйдатар сыаналар эмиэ бааллар, холобура, сүрүн геройга кѳмѳлѳспүт парикмахер эбэтэр тыыннаах киһини эчэппит халбаһыы.
Киинэҕэ сүрүн атааңнаһыы доҕордуулар Мишалаах Коля икки ардыларыгар буолар. Кинилэри режиссер тэңнээн утарыта туруорбут, ааттаах атастар бэйэ бэйэлэрин суох оңорор сыаллаахтар. Ол быыһыгар эмиэ да сорох кэмңэ бэйэ бэйэлэригэр кѳмѳлѳһѳллѳр.
«Девятаев» киинэни кѳрѳн сыаналыыргытыгар ыңырабын. Киһини умсугутар, кэрэхсэтэр, сүрдээх үчүгэй уус уран киинэ!
Снежана Слепцова, Х кылаас:
— Аҕа дойду улуу сэриитин туһунан элбэх уус-уран киинэлэри кѳрбүппүт. Олортон мин ѳйбѳр-санаабар хаалбыт «Девятаев» киинэ буолар. Бу киинэ миэхэ элбэх иэйиини бэлэхтээбитэ. 118 мүнүүтэни быһа күүрүүлээхтик, тыңааһыннаахтык кѳрѳҕүн.
«Девятаев» киинэ Михаил Девятаев кэргэнин, оҕолорун кытта күүлэйдии сылдьан, чугас доҕорун аҕатын кытта кѳрсүһүүттэн саҕаланар. Коля аҕата уола таңнарыахсыт буоларын билбэт эбит, доҕоро кинини соруйан бырахпытын курдук саныыр эбит. Михаилы Коля аҕата Ийэ дойдугун таңнарбыккын диэн саңарар.
Сэриигэ сылдьан сүрүн герой билиэңңэ түбэһэр. Онно сытан, хайдах мүччү туттаран куотарын толкуйдуур. Эмискэ түгэн кѳстүбүтүгэр биир санаалаахтарын кытта ѳстѳѳх самолетунан куоталлар. Бу кэмңэ кинилэри таңнарыахсыт чугас доҕоро сойуолаһар.
Мин ѳйдѳѳн хаалбытым: сүрүн геройга утары туруоруллубут герой буолар. Коля хампы түспүтүгэр олус диэн хомойбутум.
Охсуулаах-тэбиилээх киинэлэри соччо сѳбүлээбэппин эрээри, бу киинэ сүрэхпэр киирдэ. Биир саастыылаахтарбар, бу киинэни кѳрѳргүтүгэр ыңырабын! Элбэҕи кѳрүѳххүт, чуңкуйуоххут суоҕа диэн эрэннэрэбин!
Яна Сивцева, VII кылааc:
— Аҕа дойду улуу сэриитин туһунан киинэлэр киһи дууһатын таарыйаллар, элбэҕи толкуйдаталлар. Бу киинэлэр алдьархайы, иэдээни кѳрдѳрѳллѳр. Ол эрээри биһиги бу улахан сэриини умнубат туһугар маннык киинэлэри кэмигэр кѳрѳ сылдьыахтаахпыт.
2023 с. «Воздух» уус-уран хартыына мин болҕомтобун таппыта. Бу летчик дьахталлар батальоннарын туһунан киинэ. Манна кэрэ аңардар ыар сылларга эр дьонтон хаалсыбакка, Ийэ дойдуларын көмүскээри, ѳстѳѳҕү кытта тэңңэ охсуһаллара кѳстѳр. Маннык дьахталлар батальоннара сэрии кэмигэр элбэх этилэр.
Биир саастыылаахтарбын «Воздух» киинэни кѳрѳргѳ ыңырабын.
Артем Андросов, VII кылааc:
— 2019 с. тахсыбыт «Солдатик» уус-уран киинэ — хорсун быһыы уонна бэриниилээх буолуу туһунан тартарыылаах драма. Режиссердаах сценарист кѳрѳѳччүгэ саллааттар доҕордоһууларын, хорсун быһыыларын кѳрдѳрбүттэр. Киинэ сюжета дириң толкуйга киллэрэр, сэриитэ суох эйэлээх олох үрдүктүк сыаналатар.
Киинэ актердара кѳрдѳрѳр образтарын дириңник аспыттар. Сүрүн геройдар араас ыарахан мускуллартан, быһылааннартан тахсаллар. Сорох сыаналар киһини уйадытан ылаллар.
Мин санаабар «Солдатик» киинэ — тутаах уус-уран кѳрдѳрүү. Элбэххэ үѳрэтэр, элбэҕи толкуйдатар. Сэрии алдьархайын, эйэлээх олох наадатын кѳрдѳрѳр.