Олунньу 11 күнүгэр Покровскай куоракка Г.В. Ксенофонтов аатынан кыраайы үөрэтэр түмэлгэ саха норуодунай суруйааччытын Павел Николаевич Харитоновы кытта көрсүһүү буолла. Кини биһиэхэ олоҕун, тыл туһунан кэпсээтэ, санаатын үллэһиннэ.
— Павел Николаевич, эн оҕо сылдьан төһө элбэх кинигэни ааҕар этигиний?
— Мин наһаа элбэх кинигэни аахпат этим. Дьиҥинэн, киһи кинигэни бэйэтэ талан ааҕыахтаах. Бу суруйааччы хоһоонун, кэпсээнин ааҕыахпын баҕарабын диэн туран ааҕыахтааххын. Урукку кэм дьоно утуйуохтарыгар диэри төһөлөөх элбэх кинигэни кууһа сылдьан ааҕаллара буолуой? Кинилэр биир үгэстэринэн — ааҕыы буолар этэ. Киһи аахпытын олоҕугар туттуохтаах. Бу кинигэни ааҕан турабын, онно маннык кэпсииллэр этэ диэн, улаатан баран туһаналларыгар кинигэ улаханнык көмөлөһөр. Мин урут оҕонньоттор кэпсээннэрин интэриэһиргии истэр этим, ол миэхэ хайа да кинигэлэрдээҕэр элбэх билиини биэрбитэ дии саныыбын. Урут кырдьаҕастар көрүстүлэр эрэ Эллэйтэн саҕалаан наар уруккуну кэпсэтэллэр этэ, мин ол кэпсээннэри үлэбэр туһаммытым уонна билигин даҕаны туһана сылдьабын.
— Сөбүлүүр суруйааччыҥ кимий уонна суруналыыстарга тугу сүбэлиэҥ этэй?
— Миэхэ суруйааччыга сөбүлүүр суруйааччыларым элбэхтэр буоллаҕа ди. Сахалартан Далан, Суорун Омоллоон, Амма Аччыгыйа уо.д.а суруйааччылар элбэхтэр. Уонна этиэхпин баҕарабын: билигин Арассыыйаҕа Саха сиригэр олорор буолан, сахалыы эрэ саҥарыахтаахпын, суруйуохтаахпын диэн буолбатах. Саха да буолларгын, нуучча тылынан эмиэ суруйуохха наада. Онон суруналыыс буолар диэн ыарахан суол. Эн икки тылынан суруйуохтааххын, кэпсэтиэхтээххин, хаартыскаҕа түһэриэхтээххин уонна устуохтааххын. Уонна сүрүнэ — сонуну кырдьыктыы суруйуохтааххын.
— Павел Николаевич, бэйэҥ туох үөрэхтээххиний?
— Мин орто оскуоланы ортотугар үөрэнэн бүтэрбитим, ол туһунан сэһэннэрбэр суруйбутум, онтон Намнааҕы художественнай училищены бүтэрбитим. Ол кэнниттэн оскуолаҕа үлэ уонна черчение учуутала буолбутум. Бу саамай баттыгастаах учуутал үлэтэ буолбута миэхэ. Онтон хойутуу бу үлэбин сөбүлээбэккэ саха тылыгар үөрэнэ киирбитим. Бу саха тылыгар киирэммин училищены үчүгэйдик бүтэрбитим, онтон университеккэ киирэн баран, үчүгэйдик үөрэммитим. Онно сылдьаммын саамай махтанарым диэн — ол университет үөрэҕэ этэ, саха тылын литературатын, историятын онно үөрэппитим, баһылаабытым. Ол курдук этиэхпин баҕарабын: билиҥҥи поэттар кинигэттэн тахсаллар.
— Павел Николаевич, бу аныгы үйэҕэ элбэх оҕо нууччалыы саҥарар буолла, бу кыһалҕаны хайдах көннөрүөххэ сөбүй, оҕолор бэйэлэрин тылларын сыаналыыр буолалларын курдук.
— Бу кыһалҕаҕа сахалары буруйдаама диэн этиэхпин баҕарабын. Бастакы буруйдаахтары үөһэ диэки ыйабын. Кинилэр биһиэхэ тылы хас чаас, төһө дириҥник үөрэтиэхтээхпитин, саха тылыгар, литературатыгар төһө харчы көрүллүөхтээҕин, саха тылын учууталлара төһө буолуохтаахтарын оскуолаларга ыйан-кэрдэн, былааннаан биэриэхтээхтэр. Билигин Айсен Сергеевич Николаев бу саха тылын хайдах сайыннарабыт диэн боппуруоска ити мин эппиппин эттэ уонна Феодосия Габышева саха тылын учебниктарын таһаарарга биһиги харчыбыт олус аҕыйах, ону элбэтиэххэ наада уонна саха тылын кинигэлэрэ, босуобуйалара эмиэ элбиэ диэн эттэ. Оҕолорбутун сахалыыга бэйэбит үөрэтэ сатыахпытын наада. Сахалыы уһуйаан, оскуола сүүсчэкэнэн баар буолуохтаах. Мин дьиэ кэргэним, оҕолорум бары сахалыы саҥараллар, саха тылларын убаастыыллар. Билигин үчүгэйдик сахалыы ааҕар, суруйар, кэпсэтэр оҕолор эмиэ бааллар, ол үчүгэй. Онон биһиги уонна оҕолор эмиэ бэйэлэрин саха тылларын убаастыы үөрэниэхтээхтэр уонна онон кэпсэтиэхтээхтэр уонна сыаналыахтаахтар.
— Павел Николаевич, санааҕын үллэстибиккэр махтанабын.
Бу курдук саха норуодунай суруйааччытын Павел Николаевич Харитоновы көрсөммүн олуһун дуоһуйдум, үөрдүм. Кини бу курдук муударай санаатын үллэһиннэ, онон мантан ыла сахабыт тылын ытыктыырбыт миэхэ улахан чиэс буолар. Бу курдук Покровскайга баран көрсөн кэллибит.
Аман Еремеев,
М.Е. Васильева аатынан
2 Малдьаҕар орто оскуолатын
9 кылааһын үөрэнээччитэ.