Саха уус-уран литературатын төрүттээччи Алексей Елисеевич Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй суруйан хаалларбыт «Оттоку олук алгыһа» айымньыта, мин санаабар, хас биирдии саха киһитигэр ананар. Ол курдук, кини билиҥҥи үйэҕэ бөлүһүөктүү көрүүтэ биһиги олорор үйэбитигэр олус сөпкө түбэһэр курдук. Суруйааччы бу алгыска, сүрүннээн, биһиги аан дойду дьонун кытта биир таһымҥа туруохтаахпыт, бииргэ буолуохтаахпыт, атын сайдыылаах омуктан хаалсыа суохтаахпыт диэн этэр.
«Сыспай сиэллээҕи сытаан сырыырҕат, хороҕор муостааҕы хото холбооттоо». Манан суруйааччы сылгыны-сүөһүнү иитиҥ, бу өбүгэбит төрүт үгэһин умнумаҥ, быраҕымаҥ диэн баҕа санаатын этэр. Бүттүүн омук дьылҕатын туһугар кыһаллан суруйар.
«Үрдүк үөрэхтээхтэри кытта өйөнсөн үөскээҥ.» Ол аата үөрэхтээх дьонтон хаалымаҥ диир. Ким да буоллун, эн онтон хаалсыа суохтааххын, дьону кытта тэҥ билиилээх, сайдыылаах тэҥҥэ сырыт диир.
«Албастаах санаалаах алыс хаайбатын, кубулҕаттаах толкуйдаах олус хотуппатын.» Бу ханнык баҕарар кэмҥэ араас кэмэлдьилээх дьон баар буолар: куһаҕан санаалаах, мөкү майгылаах. Оннук дьоҥҥо киирэн биэримэ диэн сүбэлиир.
«Омук одурууннааҕыттан охтон биэримэ.» диэн этиитигэр албын- көлдьүн дьоҥҥо киирэн биэримэ, хаһан да бэйэҕин атаҕастатыма диир.
«Иэримэ көмүс дьиэни иилээн — саҕалаан тэнит!»
Ол аата ыал буолан удьуоргун тэнит диэн сүбэлиир.
«Бар дьоҥҥор баттанар күннэригэр, баараҕай баҕана буол.»
Эн киэҥ билиилээх, өйдөөх киһи буолаҥҥын норуотуҥ туһугар күүскэ охсус, хаһан да дьоҥҥун- норуоккун атаҕастатыма диир.
«Суон норуоккар солбонуйар күнүгэр, суон дурда буол.»
Бу хаһан да норуоккуттан, дьоҥҥуттан тиэрэ хайыспат буол диэн сүбэлиир, этэҥҥэ сайдаҥҥын, дьон бэртэрин кытта тэҥ буолаҥҥын, Сахаҥ сирин сайыннара сырыт диэн этэр.
«Абааһы санаалаахха,
түҥнэри өйдөөххө,
үөдэн сүрэхтээххэ
хатан харахтан,
хабараан майгылан,
сытыы-кылыс тыллан!».
Бу этиитинэн кини бэйэҕин атаҕастатыма, эйигин сэнээри, куттаары гыннахтарына утары көрүс, куттаныма, чугуйума диир.
«Арыы үрдүгэр
аараҕы дагдатыма,
үчүгэй үрдүгэр
мөкүнү көбүтүмэ».
Сымыйалаама-албыннаама, бэйэҥ эрэ тускар буолбакка, норуотуҥ туһугар үчүгэйи оҥор, үтүө киһи буол диэн баҕа санаатын этэр.
«Киэргэллээх аатыҥ
кэнэҕэскигэ диэри,
кэтит Сибиир
киэлитин тохору,
кэнчээри ыччат
кэпсээнигэр киириэхтин!»
Эн оҥорбут үтүөҥ үйэлээх буоллун, кэлин дьон-сэргэ эйигин ахта сырыттын, кэпсээн оҥоһуннун диэн этэр.
«Үгүс үөрүүлээх күннэн,
уһун уруйдаах олохтон,
салпат саргылаах саастан!»
диэн үтүө алгыс тылларынан баҕа санаатын этэн айымньыны түмүктүүр.
Биһиги, эдэр көлүөнэ дьон, Өксөкүлээх Өлөксөй ыччакка сүбэлээн эппит тылларын, алгыһын ылынан, билиҥҥи сайдыылаах олоххо дьулуурдаах, сырдыкка тардыһыылаах буолуохтаахпыт. Үөрэҕи, үлэни өрө тутан, инники кэскилбитин бэйэбит оҥостуохтаахпыт.
Сааскыйа Васильева, 10 кылаас, «Эрчим» медиакиин, Дүллүкү орто оскуолата, Үөһээ Бүлүү