Күндү доҕоттор!
Эһигини Олоҥхо күнүнэн эҕэрдэлиибит!
Олоҥхо — саха норуотун тылынан уус-уран айымньытын саамай үрдүк чыпчаала.
2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО Олоҥхону киһи аймах тылынан уонна өйүнэн айбыт култуурунай нэһилиэстибэтин үйэттэн үйэҕэ бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду шедеврдэрин ахсааныгар киллэрбитэ. Бу улахан ситиһиибитин кэрэһилээн биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр Олоҥхо күнэ олохтоммута.
Олоҥхо уратыта — бөдөҥ айымньы, 30 тыһыынчаттан тахса строкалаах буолар. Фольклор бары жанрдара түмүллүбүт. Биир киһи өйүттэн айан ааҕар буолан, “Биир киһи театра” дииллэр. Баай хомоҕой, ойуулуур-дьүһүннүүр тыллаах.
Олоҥхо кистэлэҥэ — өлбөт-сүппэт сырдык тыыннаах идиэйэтигэр, кэрэхсэбиллээх киэбигэр, уран уус тылыгар.
Олоҥхо тутула: киириитэ (аан дойду айыллыыта, бухатыыр төрдө-ууһа, сирэ-дойдута, сэбэ-сэбиргэлэ, таҥаһа-саба), төрүөтэ (абааһы аймаҕа саба түһэр, кыыһы уорар), сайдыыта (бухатыыр сырыыта-айана), чыпчаала( өлөр-тиллэр охсуһуу мөккүөрэ), сөллүүтэ (бухатыыр кыайан, Айыы дьонун быыһаан, орто дойдуга кэлэр), түмүгэ (кинини уруйдаан, Айыы дьоно ыһыах ыһар).
Олоҥхо уобарастара — Айыы бухатыырдара (Ньургун Боотур, Эрчимэн Бэргэн, Үрүҥ Уолан уо.д.а), абааһы бухатыырдара (Уот Уһутаакы, Тимир Ыйыста Хара уо.д.а.), мифологическай уобарастар (Аан Алахчын, Үрүҥ Аар Тойон, Дьылҕа Тойон уо.д.а.), дьахталлар уобарастара (Айыы Умсуур удаҕан, Айталы Куо, Кыыс Ньургун уо.д.а).
Олоҥхо суолтата — киһи кыаҕын, күүһүн, өйүн, үтүөтүн, чулуутун уруйдуур. Киһи туһунан гимн. Киһини харыстыырга, сыаналыырга, үрдүктүк тутарга, норуот үгэстэрин тутуһарга, сахалыы сиэргэ-майгыга үөрэтэр.
Биллэр олоҥхолор — П.А. Ойуунускай “Дьулуруйар Ньургун Боотур”, П.Ядрихинскай “Дьырыбына Дьырылыатта”, И.Г.Теплоухов “Куруубай хааннаах Кулун Куллустуур”, “Кыыс Дэбилийэ бухатыыр”, Күннүк Уурастыырап “Нуоҕалдьын Кугас аттаах тойон Дьаҕарыма”, “Эрэйдээх Буруйдаах Эр Соҕотох”, “Күн Эрили”, Сергей Васильев “Эрчимэн Бэргэн”, “Үөдэн Хардааччы”.
Аатырбыт олоҥхоһуттар — Н.А. Абрамов-Кынат (1861-1941 сс.), М.И. Шараборин-Кумаров (1866-1944 сс.), И.Н. Винокуров-Табаахырап (1852-1939 сс), Д.М. Говоров (1868-1943 сс.), Е.Е. Иванова (1891-1964 сс.), Н.И. Степанов-Ноорой (1897-1975 сс.), С.А. Зверев-Кыыл Уола (1900-1973 сс.), П.П. Ядрихинскай-Бээдьэлэ (1901-1979 сс.), И.М. Бурнашев-Тоҥ Суорун (1908-1945), Т.В. Захаров-Чээбий (1966-1931 сс.) , В.О. Каратаев (1926-1990 сс.), Л.А. Томская-Чайка (1913-2008 сс.)
Олоҥхо күнэ 2006 сылтан, оччотооҕу Президент В.А. Штыров ыйааҕынан, сэтинньи 25 күнүгэр бэлиэтэнэр. Кэлэр 2026 сылга Олоҥхо Ыһыаҕа Кэбээйи улууһугар ыытыллар.
keskil14.ru