Уол оҕону иитии төрдө-төбөтө дьиэ кэргэҥҥэ, чуолаан аҕаҕа сытар. Уол оҕоҕо улахан оруолу аҕа иитиитэ, сыһыана суолталаах буолар.
Ийэ киһи доруобуйаны, чөл олоҕу көрүөхтээх. Ыраас, сылаас дьиэ, минньигэс ас. Уолу өйдөөхтүк атаахтатыахха наада, сөбүнэн таптаан, сөбүнэн өйдөтөн.
Сахалар былыр-былыргыттан уолга суолта биэрэллэрэ. Уол оҕо орто дойдуга олох олороору, удьуорун уһатаары кэлэр. Кыра сааһыттан сирдээҕи аналын истэ, сэрэйэ, билэ улаатар. Өйүн-санаатын туттаҕына – ырытан, ырыҥалаан барара, толкуйу тобулан таһаарара элбээн иһэр.
Мин дьиэ кэргэним туһунан кыратык сырдатар буоллахпына маннык: Ийэм бииргэ төрөөбүттэрэ сэттэлэр, онтон алтата уол биир кыыс ийэм буолар. Ол иһин уол оҕону иитиигэ эбээ, эһээ сүбэлэрэ көмө буолаллар. Биһиги дьиэ кэргэҥҥэ иккиэбит кыра бырааттахпын. Эмиэ уолаттар буолан иитии ньымалара уол өттүнэн сыһыаннаах буолаллар. Аҕабытын кытта тэҥҥэ алтыһан, аҕабыт биһиэхэ тыыннаах холобур буолар. Аҕа уол оҕоҕо иитиитэ улахан сүрүн оруолу оонньуур.
Мин дьиэ кэргэммэр уол оҕону иитии ньымалара:
- Оонньуунан иитии. Бу оҕону кыра эрдэҕиттэн иитии биир сүрүн ньымата. Оонньууга оҕо элбэх өрүттэрэ сайдаллар. Дьоҥҥо, коллективка сыһыана, доҕордоһууга, былаанныырга, тэрийээһиҥҥэ, бэрээдэги олохтуурга, билиигэ-көрүүгэ, идэни талыыга о.д.а Уол оҕо сүүрүүлээх оонньууга кыттара кытары улахан оруоллаах. Энергиятын оонньууга да, үлэҕэ да ыыппат оҕо охсуһар, ону-маны тэбиэлиир, алдьатар.
- Аһаҕас кэпсэтиинэн иитии. Аҕа уолун кытта кыра эрдэҕиттэн кэпсэттэҕинэ, кини дьону кытта түргэнник биир тыл була, олоххо бэйэтин иннин-кэннин булар буолан сылдьар.
- Тыыннаах холобурунан иитии. А5а хас биирдии дьайыыта, тыла-өһө оҕоҕо этигэр-хааныгар иҥэн иһэрин өйдөөһүн.
- Уол оҕо эппиэтинэстээх буола улаатыахтаах. Инникитин аҕа баһылык буолуо, ол иһин эппиэтинэһэ улахан диэн өйдөбүлү кыратыттан иҥэриэххэ наада. Ийэ сиригэр, төрөөбүт дойдутугар бэриниилээх буолуохтаах. Уол оҕо, эр киһи кэрэ аҥаардарга, дурда-хахха буолар, кини ону кыра эрдэҕиттэн билэ улаатыахтаах.
- Уол оҕоҕо саамай наадалаах спорт. Бастатан туран, сөпкө туһаннахха, доруобуйа тупсар уонна бэрээдэк өттүнэн сөптөөх иитии буолар. Спорка сыстыбыт оҕо өй-санаа, эт-сиин өттүнэн сайдыылаах буола улаатар, олоххо-дьаһахха, бары өттүнэн бэлэм киһи тахсар. Аармыйаҕа да бэрт чэпчэкитик сулууспалаан кэлэр. Кэлин, ыал аҕата буоллаҕына, күүстээх санаалаах, барыга бары сыһыаннаах, бэлэмнээх буоллаҕына, киһи эрэ үөрэр. Бу түмүгэ – иллээх толору дьиэ кэргэн, уопсастыбаҕа наадалаах дьон буола үүнүү.
- Оҕону кытта үлэнэн алтыһыы – төрөппүт эбээһинэһэ буолар. Уол оҕону кыра эрдэҕиттэн үлэҕэ мускуллан, эриллэн барыахтаах. Ол курдук мин дьиэ ис тас үлэтин кыра эрдэхпиттэн барытын оҥоробун. Аҕабар, ийэбэр күүс көмө буолабын.
- Үтүө, тахсыылаах дьону холобурдаан үөрэтии – иитии эмиэ биир көрүҥэ. Оҕо хараҕа кыраҕы, улахан киһи тугу гынарын син биир көрөн-истэн үтүктэ улаатар. Хатыҥ Арыы биллиилэх дьонун остуоруйатын сэҥээрэ, көрө-билэ итсэ таарыйа араас кэнпириэнсийэлэргэ, биллиилэх дьон аатынан күрэхтэргэ кыттабын.
- Уол оҕону кыра эрдэҕиттэн айылҕаҕа бултка сыһыарыы. Булка интэриэстээх оҕо иллэҥ кэмин туһалаахтык атаара үөрэнэр, аһыныгас, харыстанньаҥ, сайаҕас майгылаах буолар. Аҕабын эһээбин кытта тыаҕа барсабын уонна айылҕаны кытта сибээс олохтоон бултуурбун сөбүлүүбүн.
- Уол оҕону кыра эрдэҕиттэн техникаҕа сыһыарыы. Мин кыра эрдэхпиттэн техникаҕа быһаарсарга үөрэнэбин. Улааттахпына права ылан тимир көлө ылыныам диэн сыалым улахан буолар.
Петров Давид,
6 “Б” кылаас үөрэнээччитэ