Тимофей Сметанин «Мэхээлэчээн булчут кэпсээннэрэ» айымньытыгар хас биирдии кэпсээн олох дьиҥ көстүүтүн, саха киһитин айылҕалыын алтыһыытын кэрэһитэ буолар. «Этэрбэс чааркаан буолбуттаах», «Сиэм диэбитэ – хата бэйэтэ сиэтилиннэ», «Сиэгэн бөҕөс», «Куттас доҕор» – бу кэпсээннэр бары биһигини Мэхээлэчээн курдук булчуттар олохторугар умсугуталлар, айылҕа сокуоннарын кытта киирсиилэригэр, кыайыыларыгар уонна хомолтолоругар кыттыһыннараллар.
«Этэрбэс чааркаан буолбуттаах» диэн кэпсээҥҥэ Мэхээлэчээн балтыныын от тиэйэ баран иһэн туһахтарын көрөллөр. Кырынаас туһахха иҥнибит буолар. Уол кырынааһы сыгынньах илиитинэн тутаары бэйэтэ дэҥнэнэр, онтон кырынаас балтын этэрбэһигэр киирэн хаалар. Бу кэпсээн ааҕааччыга айылҕа кыылларын аһыныахтаахпыт, харыстыахтаахпыт, булт сэрэхтээх дьарык буоларын умнумаҥ диэн санааны иитэр.
«Сиэм диэбитэ – хата бэйэтэ сиэтилиннэ» кэпсээҥҥэ аҕата уолугар таба тутарга сорудах биэрэр. Ол баран истэҕинэ, уол кэнниттэн бөрө эккирэтэр. Онтон бөрө маамык быа түмүгүттэн бэйэтэ хаптарар. Бу кэпсээн айылҕаҕа дьылҕа диэн баарын, куһаҕаны баҕарбытыҥ бэйэҕэр төннүөн сөп диэн этэр. Уол оҕо Мэхээлэчээн курдук бэйэтин кыаҕар эрэллээх буолуохтаах.
«Сиэгэн бөҕөскө» булчут уол сиэгэнниин көрсүһүүтүн туһунан кэпсэнэр. Уол аҕатын сорудаҕынан араҥастан дьонугар ас илдьэ барар. Араҥаска тиийбитэ: бултаабыт тайахтарын этин сиэгэн соһон эрэр буолар. Уол эккирэтэн тиийэн сиэгэни бултуур. Бу кэпсээн саха киһитин хорсунун, хайдах курдук кыахтааҕын, бэйэтин дьиэ кэргэнин туһугар туохтан да толлубатын көрдөрөр.
«Куттас доҕор» кэпсээҥҥэ Мэхээлэчээн доҕорунуун Дьааҥы тэллэҕэр бултуу сылдьалларын туһунан ойууланар. Бу кэпсээн ааҕааччыга дьиҥнээх доҕор диэн кимин, ыарахан кэмҥэ бэйэ-бэйэҕэ көмөлөһөр, өйүүр туһунан өйдөтөр. Булка куттас киһи бэйэтин эрэ буолбакка, аттыгар да баар киһитин сэрэхтээх быһыыга киллэриэн сөбүн көрдөрөр.
Түмүктээн эттэххэ, Тимофей Сметанин «Мэхээлэчээн булчут кэпсээннэрэ» кинигэтэ саха литературатын биир баай ис хоһоонноох айымньыта буолар дии саныыбын. Бу кэпсээннэр биһигини айылҕаҕа ытыктабыллаахтык сыһыаннаһарга, дьиҥнээх доҕордоһууну сыаналыырга уонна төрөөбүт дойдубут историятын харыстыырга ыҥыраллар.
Эрхан Петров, 6 «А» кылаас үөрэнээччитэ,
«Түмэн» медиа-киин эдкора,
Ф.Г. Охлопков аатынан Майа орто оскуолата
keskil14.ru