Үлэ баар киһини киһи гынар, инникини түстүүр, ыра санааны толорор күүс, үтүөҕэ-кэрэҕэ тардыһыы, ситиһии биир олуга.
Бүлүү куоратын олохтооҕо, үс оҕо амарах аҕата, үлэни өрө туппут, дэгиттэр талааннаах, урбаанньыт, аҕам Акимов Иннокентий Иннокентьевич туһунан киэн тутта кэпсиэхпин баҕарабын. Сатабыллаах үлэһит буолуу дьоҕура барыта киһи оҕо сааһыттан тутулуктааҕа биллэр.
Бэйэн тускунан билиһиннэриэҥ дуо?
- 1975 сыллаахха олунньу 9 күнүгэр Бүлүү куоратыгар Акимов Иннокентий Павлович уонна Акимова Анна Прокопьевна дьиэ кэргэнигэр төрдүс оҕоннон төрөөбүтүм. Бииргэ төрөөбүттэр бэһиэбит: үс эдьийдээхпин уонна биир бырааттаахпын. Үс оҕолоохпун. Улахаммыт кыыс Арина билигин бухгалтер үлэтин баһылаан биһиэхэ үлэбитигэр күүс көмө буола сылдьар. Орто оҕобут Николай Анал байыаннай дьайыыга бааһыран билигин Псков куоракка госпитальга эмтэнэ сытар. Кырабыт Акимова Лилия уон биирис класс үөрэнээччитэ, бастакы нүөмэрдээх Г.И. Чиряева аатынан оскуолаҕа үөрэнэр.
Уһанарга кимтэн үөрэммиккиний?
- Бастакы уонна саамай ытыктыыр уһуйааччыбынан аҕам Иннокентий Павлович буолар. Кини мас ууһа этэ. Дьиэ тутааччы, маһынан ону-маны барытын оҥорор буолар этэ. Аҕам миигин куруук уһанарыгар илдьэ сылдьааччы (бастакы уонна улахан уола буоламмын буолуо), ол-бу кыра үлэттэн саҕалаан, араас үлэни оҥорор этибит. Кэлин үрдүкү кылаастарга үөрэнэ сырыттахпына, тохсус кылаастан дьиэ тутуутугар бииргэ илдьэ сылдьар буолбута. Дьиэ тутуутун ымпыгын-чымпыгын аҕам үөрэппитэ. Тимиринэн уһанарым таһынан, муос кыһабын. Муос кыһыытыгар оскуолаҕа төрдүс кылааска сырыттахпына, аҕам Бүлүүтээҕи художественнай оскуолаҕа илдьэн биэрбитэ. Онон оскуоланы бүтэриэхпэр дылы Мамонтов Константин Меркурьевичка муосчут идэтин ылбытым. Оскуола кэнниттэн художественнай училищеҕэ киирэммин мас ууһун идэтигэр Яковлев Тимофей Харлампьевичка уһуйуллубутум. Художественнай оскуолаҕа үөрэниэхпиттэн анаан-минээн куруук оччолорго инструмент да көстөрө ыарахан этэ, миэхэ туттар тэриллэрим барыта баар буолар этэ. Аҕам Иннокентий Павлович олус кыһамньылаахтык барытын көрөн, матырыйаалтан саҕалаан, араас инструмеммын барытын хааччыйан биэрэр этэ. Уһанар идэбэр билигин үксүн тимиринэн уонна маһынан уһанабын. Тимиринэн уһаныы үксүн кыстыкка киирииттэн саҕаланар, сайыҥҥы кэмҥэ маһынан үлэлиибин. Кэргэним Софья Иннокентьевна эмиэ тимир ууһа, хомус оҥорор, иккиэн тимиринэн уһанабыт. Мин саха быһаҕыттан саҕалаан, араас художественнай үлэлэри оҥорорбун ордоробун.
Бэйэ дьыалатын хайдах тэринэн саҕалаабыккыный?
- 2010 сыллаахха кэргэним дойдутуттан Намтан Бүлүүгэ көһөн кэлбиппит уонна урбаанньыт быһыытынан үлэбин саҕалаабытым. Кырдьаҕас төрөппүттэрбэр чугаһаан, күүс-көмө буолаары дойдубар эргиллэн кэлбитим. Бу манна ИП быһыытынан саҕалыырбытыгар бастатан туран “Народные промыслы” диэн маҕаһыыны арыммыппыт. Бүлүү уустарын, иистэнньэҥнэрин үлэлэрин биир сиргэ хомуйан, атыылаан саҕалаабыппыт. Араас быыстапкаларга сылдьан, Бүлүү улууһугар уустар общественнай түмсүүлэрин тэрийэн үлэ бөҕөтүн үлэлээбиппит. Маны таһынан улууска Аҕа сүбэтигэр баар буоламмын сайыҥҥы кэмҥэ оҕолору үөрэтэбин. “Аҕа үөрэҕэ” диэн проектаахпыт, ол проект чэрчитинэн уол оҕону уһанарга үөрэтии диэн хайысханан үлэлиибин. Манна уолаттар, сайын икки нэдиэлэ устата, саха быһаҕын оҥорорго үөрэнэллэр. Ол кэннэ онно айылҕаҕа сылдьаннар илим түһэрииттэн саҕалаан собону үөстүүргэ, астыырга, үтэһэ оҥорорго, собону үтэһэлээн буһарарга үөрэнэллэр.
Дьон сынньанар сирин тэриммитиҥ туохтан саҕаламмытай?
2015 сылтан сир боппуруоһун быһаарсан, Хомустаах Эбэ кытылыгар, сир ылаары туруорсубуппут, оннук гынан 2016 сылга биэс га сири арендаҕа ыламмыт сахалыы балаҕаммыт тутуутун саҕалаабыппыт. Балаҕан тутуута Олоҥхо ыһыаҕыгар бэлэмнэнии курдук буолбута. Олоҥхо ыһыаҕар элбэх ыалдьыт кэлэрэ биллэр этэ, онно сахалыы астаах, саха балаҕана тутуллуохтаах диэн толкуйтан туппуппут. Бастакыттан ийэбит, Софья Иннокентьевна балаҕан улахан буолуохтаах, элбэх киһи батар, дьон-сэргэ инникитин сөбүлээн сылдьар, сынньанар сирэ буолуохтаах диэн этии киллэрбитэ. Кылааһынньыктарым, доҕотторум күүс-көмө буолбуттара. 2017 сылга Олоҥхо ыһыаҕын кэмигэр, дьон-сэргэ бөҕө сылдьыбыта. Билигин балаҕаммытыгар сыбаайбалар, үбүлүөйдэр, малааһыннар тиһигин быспакка ыытыллаллар.
Салгыы эбии үс дьиэ туттубуппут. Иккитэ сайыҥҥы, биирэ кыһыҥҥы бириэмэҕэ A-фрейм диэн сынньанар дьиэлэр. Улахан кыыспыт үөрэҕин бүтэрэн кэлэн, эдэр киһи көрүүтэ эмиэ атын саҥалыы буолан социальнай контракка кыттан туттардыбыт. Билигин бу дьиэлэргэ дьон сааскыттан саҕалаан алтынньы ыйга дылы сөбүлээн сынньанар сирдэрэ буолла.
Саҥа хайысханы Иппотерапия проегын туһунан кэпсээ эрэ.
— Былырыын 2025 сылаахха “Иппотерапия” диэн проегынан социальнай контракка кыттан, билигин икки сылгылаахпыт (Хомустаах, Дьөһөгөй). Иппотерапия диэн доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолор сылгыны кытары алтыһан, миинэн эрэ буолбакка аһатан, көрөн-истэн, уоскуйан доруобуйаларыгар туһалаах буолуо диэн санааттан. Ол аттарбытын билигин дьарыктыы сылдьабыт. Бу сылгылар ат буолуохтаахтар, мииниллэр уонна инникитин оҕолору сылгыны көрүүгэ, аты миинэргэ үөрэтэргэ баҕа санаалаахпын. Инникитин Бүлүүгэ сыарҕаланар уонна мииниллэр аттаах буолуохтаахпыт. Онон үлэбит хайысхата итинник. Үчүгэйдик үлэлиир, тыа сиригэр дьарыктаах буоларга бу биир үчүгэй хайысха.
Мин аҕам Иннокентий Иннокентьевич тимир, муос, мас оҥоһуктарынан Арассыыйа, Саха сирэ таһымнаах быыстапкаларга, кыттан элбэхтэ миэстэлэспитэ. Бу сыралаах үлэтин түмүгүнэн “Мастер народных художественных промыслов РС(Я)”, урбаанньыт “Лидер перемен РС(Я) 2015г.” диэн анал бэлиэнэн наҕараадаламмыта.
Лилия Акимова, XI кылаас үөрэнээччитэ,
Г.И. Чиряев аатынан Бүлүү 1 №-дээх оскуола
“Ориентир” медиа киин эдэр кэрэспэдьиэнэ