Сеня – устудьуон, бэйэтин эйгэтигэр биллэр вайнер уол. Бэйэтин наһаа «курутуой» уол курдук сананар киһи. Биир үтүө күн үчүгэйдик оҥостон, кыһаллан бэлэмнэнэн, Юля диэн таптыыр кыыһын киниэхэ кэргэн тахсарыгар көрдөспүт. Юлята: «Солуута суох, эппиэтинэһи бэйэтигэр ылыммат», – диэн, соһуччу аккаас биэрэр. Сеня тапталын дакаастаары, археологическай экспедицияҕа барсар. Кинини онно араас түбэлтэлэр, дэҥҥэ көстөр арыйыылар уонна көрсүһүүлэр кэтэһэллэр…
Артыыстардыын көрсөөрү олус долгуйдум. «Кинилэр хайдах дьон эбиттэрэ буолла?» диэн санааҕа түстүм. Ааны арыйааппын кытта толорооччу продюсер Геннадий Охлопков олус истиҥник көрүстэ: «Киинэҕэ уһуллубут оҕолорум кыра эрдэхтэриттэн «КВН» тэрээһиҥҥэ оонньоон, аны сайдан, артыыс буола улааттылар. Бу киинэ ис номоҕо дириҥ ис хоһоонноох, улахан эппиэтинэстээх соруктаах. Бастатан туран, манна наука тиэмэтэ хаарылынна. Бу уустук тиэмэни биһиги чэпчэки форматынан, ыччакка өйдөнүмтүө гына биэрдибит. Иккиһинэн, ыччат олоҕор сөптөөх хайысханы талан, сайдарыгар баҕа санаабытын киинэ нөҥүө тиэртибит. »
Артыыс уолаттары күөх экран нөҥүө көрөн билэр киһи элбэх. Кинилэр – КВН кыттыылаахтара, вайнердар. Билсиҥ, Айсен Тарасов, Борислав Степанов уонна Иннокентий Новгородов диэннэр. Үөрэн-көтөн, күлэн-салан бэһиэлэй уолаттар.
«КВН-ҥа кыттыахпыттан кэлэҕэйдиирим сүппүтэ»
Айсен Тарасов кыра эрдэҕиттэн кэлэҕэйдээн саҥарара. Онтон олус кыбыстара эбитэ үһү…
– Логопедка, тоҕо эрэ, сылдьыбат этим. Онтон кэлин КВН-ҥа кыттар буолуохпуттан кэлэҕэйдиирим сүтэн хаалла. Билигин, соһуйуоххут иһин, оннооҕор тамадалыыбын. Онон элбэхтик саҥарыы кэлэҕэй дьоҥҥо туһалаах эбит.
Мин Х кылааска үөрэнэ сылдьан «Тоҕус төгүл тоҕо?» диэн көрдөөх-нардаах хамаанда капитана буолбутум. Онтон соҕуруу Орлов куоракка үөрэххэ киирбитим. КВН онно үчүгэйдик сайда илик буолан, кыайарга чэпчэки этэ. Манна, дойдубутугар, быдан сайдыылаах дии санааҕа кэлбитим. Хамаандабынан таһымнаах оонньууларга кыттан, миэстэлэһэр этибит. Ол миэхэ элбэхтик көмөлөспүтэ.
Киинэ уһулларын туһунан кылгастык сэһэргээтэххэ маннык: Хамаандабытыгар барыта 30 киһи баара. Бу киинэни Гаврил Менкяров режиссердаан таһаарда. Бастакы холонуута. Эдэр ыччат, дьиэ кэргэн көрөрүгэр аналлаах.
Киинэ устуутугар оператор үлэтэ улахан суолталаах. Кини хайдах уһуларыттан, хамсаныыны хайа өттүттэн көрөрүттэн киинэ ис хоһооно өйдөнүмтүө буолан тахсар. Бу киинэ оператора – Иван Семенов.
«Киинэ артыыһа буолуохпун баҕарарым»
Кеша Новгородов (Чурапчы гимназиятын бүтэрбитэ):
– Мин Х кылааска үөрэнэ сылдьан, КВН көрөр буолбутум. Улаатан баран, киинэ артыыһа буолуохпун баҕарарым. “DETSAT” уолаттарын көрөн сөҕөр, ымсыырар этим. КВН финалын биири да көтүппэтэҕим. “Көҥүл боотурдар”, “Kэскил” киинэлэри астына көрөрүм.
2011 сыллаахха оскуолабын бүтэрэн баран, артыыс үөрэҕэр киириэм дии санаабытым… Хомойуох иһин, баҕарар үөрэҕим суох этэ. «Эһиил кэлээр», – диэбиттэрэ. Сылбын сүтэримээри, атын үөрэххэ туттарсан киирбитим. Кэтэспит, күүппүт нөҥүө сылбар бу үөрэх эмиэ суоҕа. Ол иһин ХИФУ-га, филфакка киирбитим.
Устудьуоннуур кэммэр араас тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кыттарым, үлэлиирим. Онтон 2012 сыл сайыныгар оттуу барымаары, «Азия оҕолоро» оонньууга волонтердаабытым. Онно уолаттарбын кытта онно ыкса билсибитим.
«Хамаандата тэрийиэххэ»
Борислав Степанов сыанаҕа олох чугаһаабат эбит:
– Х кылааска үөрэнэ сылдьан, куоракка мас тардыһыытын күрэҕэр кэлбитим. КВН буола турарыгар түбэһэн, киирэн көрбүтүм. Олус сэҥээрбитим, эчи, кыраһыабайдарын, саҥараллара чуолкайын, наһаа ымсыырбытым. Оскуолабар кэлэн, дириэктэргэ: «КВН хамаандатын тэриниэххэ», – диэн этии киллэрбитим. Онон “Эллэй сиэннэрэ” диэн хамаандаламмыппыт. Таҥаспытын-саппытын бэйэбит харчыбытынан ылыммыппыт. Региональнай түһүмэххэ III миэстэ буолан: «Биһиэхэ да туох эрэ баар эбит», – диэн сыаналаммыппыт.
Онтон: «Школа Актива» «босхо аһаталлар үһү», – диэни истэн киирбиппит. Хаһан да лааҕырга сылдьыбатах киһиэхэ – бу лааҕыр курдук этэ. Кешалыын онно билсэн, доҕордоспуппут. Күн аайы нүөмэр бэлэмнээн, киэһэтин көрдөрөр этибит. Уолаттарбын кытта «хамаандата тэрийиэххэ» диэн санааҕа кэлбиппит. Аат бөҕөтүн толкуйдаабыппыт, талбыппыт. «Кыргыттар» диэн хамаанда оччолорго биллэр этэ. «Арай «Уолаттар» диэтэхпитинэ?» — диэн буолла.
Араас куонкурустарга ситиһиилээхтик кыттан, кыайан-хотон баран, Инстаграмҥа вайн уһуларга сананныбыт. «Jokeasses» диэн вайнердардыын кэпсэтэр этибит.
Москваҕа КВН биэриигэ Мартиросяны илэ харахпытынан көрөн, кыттааччылар тылларын-өстөрүн истэн, элбэххэ үөрэнэн, үөрэн-көтөн кэлбиппит.
Иллээхтик-эйэлээхтик
Киинэ уопсайа 3 сыл оҥоһулунна: Бастакы сылга киинэни устуу, иккискэ — сылга ситэрэн биэрии, ону-маны уларытыы, көннөрүү, онтон үһүс сылга монтаж эбэтэр “постпродакшн”.
Бу үс сылга тас көрүҥ, эт-сиин уларыйыыта киинэҕэ биллиэ суохтаах.
Көрдөөх, кутталлаах даҕаны түгэннэр элбэхтэрэ. Холобур, Булгунньахтаах интэринээтигэр түүн иһит-хомуос тыаһыыра, киһи хаамара иһиллэрэ. Оттон үөрүүлээх түгэни ааҕан сиппэккин: ас астаан, балыктаан, оонньоон-көрүлээн, бары бииргэ иллээхтик-эйэлээхтик сылдьыбыттара. Устар кэмнэригэр Саха сирин кэрэ сирдэрин астына, дуоһуйа көрбүттэр.
Элбэхтэн биири аҕыннахха, маннык түгэн баара. Киинэни уһулалларыгар мас наада буолбут. Ону биир үлэһиттэрэ, кыһаллан туран кыһан, чочуйан оҥорон таһырдьа уурбут. Сотору соҕус буолан баран көрбүттэрэ – мастара суох. Оһоххо оттон кэбиспиттэр… Ол түгэн киинэҕэ эмиэ киирбит.
“Экспедиция” киинэ туһунан кылгастык итинник. Киинэни көр, сэргээ, санааҕын атастас.
Ааптар: Айаана Третьякова.