Кулун тутар 15 күнүгэр Амма улууһун Эмис нэһилиэгэр оҕо тустуутун тренерэ, көҥүл тустууга ССРС спордун маастарыгар кандидат, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна Илья Анатольевич Солдатов төрөөбүтэ 55 сылыгар аналлаах көҥүл тустууга оҕолорго Илин эҥэрдээҕи турнир буолан ааста.
Кини баара эбитэ буоллар быйыл муус устар 22 күнүгэр 55 сааһын туолуо этэ. Билигин биһиги кэккэбитигэр төһө да суоҕун иһин кини үтүө аата дьонун-сэргэтин тустуу көбүөрүн тула түмэр, сомоҕолуур.
Илья Анатольевич аатынан оҕолорго турнир быйыл 5-с төгүлүн буолан ааста. Бу иннинэ икки сыл субуруччу Дагестан республикатын Хасавюрт куоратыгар ыытыллыбыта.
2020 с. олунньу 28-29 күннэригэр Хасавюрт куоракка ыытыллыбыт турнир туһунан: https://sportyakutia.ru/novosti/borba/11917-amma-uonna-khasavyurt-sibees-b-rg-r-ta-ym-rd-r
2021 сыл кулун тутар 1 күнүгэр Хасавюрт куоракка ыытыллыбыт 2-с турнир туһунан сиһилии: https://t.me/c/2023371554/77
Быйыл И.А. Солдатов турнира 3-с сылын дойдутугар Эмискэ ыытылынна. 2022 с. кулун тутар 11-12 күннэрэ өрөспүүбүлүкэтээҕи турнир туһунан сиһилии: https://sportyakutia.ru/novosti/borba/15548-ki-ini-ki-i-jetiter-i-a-soldatov-syrdyk-kerie-iger-anallaakh-r-sp-b-l-ketee-i-turnir?ysclid=m86489cm59254327345 2023 с. муус устар 13 күнүгэр ыытыллыбыт улуустааҕы турнир туһунан: https://keskil14.ru/emis-ne-iliegin-tustuuta-s-tyynyn-ylla/
***
2022 сыллаахха Эмискэ ыытыллыбыт күрэхтэһиигэ нэһилиэк ветеран учууталлара А.И. Гаврильев, И.В. Петров: «Эмискэ тустуу сайдыытын бастакы тыына 60-70-c сылларга этэ. Иккис тыыны 1990-ус сылларга И.А. Солдатов киллэрбитэ. Билигин Эмискэ тустуу сайдыытыгар үһүс тыын киирэрин күүтэбит. Нэһилиэккэ тренер штатын көрүү боппуруоһа быһаарылларыгар эрэнэбит», – диэн эппит санааларын тэрийээччилэр сорук, накаас курдук ылынан, ситимнээх үлэ ыытыллыбытын түмүгэр бу сорук олоххо киирдэ диэн бэлиэтиэххэ сөп.
2022 сыл сэтинньи ыйтан Эмис нэһилиэгэр Илья Анатольевич чугас доҕоро, көбүөргэ бииргэ үлэлээбит коллегата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх тренерэ Аркадий Николаевич Тастыгин Эмис нэһилиэгэр тустуу тренеринэн анан кэлэн, бэйэтин тула саҥа көлүөнэ тустууктары түмэн, ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар.
Нэһилиэк депутаттарын өйөбүллэринэн, 2023 сыллаахха Эмистээҕи спортивнай саалаҕа И.А. Солдатов аата иҥэриллибитэ. Спорт хас да көрүҥэр дьарыктар, күрэхтэһиилэр ыытыллан, Валентин Павлович Николаев дириэктэрдээх спортсаала тигиниччэ үлэлии турар.
Бу туһунан Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, педагогическай үлэ ветерана, Эмис нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Анатолий Алексеевич Михайлов санаатын маннык тиэрдэр:
– Күрэхтэһии сылтан сыл аайы таһыма үрдээн, хабар географията кэҥээн иһэр. Бу тустууну сөбүлүүр оҕолор үүнэн иһэллэрин туоһута буолар. Онуоха сүрүн миэстэни тренер үлэтэ ылар. Кини оҕолорун ситиһиилэриттэн кынаттанар. Онон бүгүҥҥү күрэхтэһиигэ кэлбит оҕолор бэйэлэрин тренердэрин тугунан үөрдэллэр-көтүтэллэр диэммит улаханнык кэтэһэбит, күүтэбит. Биһиги нэһилиэкпитигэр үлэлээн ааспыт, кылгас эрээри чаҕылхай олоҕу олорбут, олоҕун барытын оҕо тустуутугар анаабыт тренер уолбут Илья Анатольевич Солдатов төрөөбүт нэһилиэгэр тустуу оскуолатын иккис тыынын ситимнээбит киһи буолар. Кини тренерскэй үлэтэ 1990-с сылларга дойду ыһыллыытын саамай уустук кэмигэр түбэспитэ. Ордук бу кэмҥэ уол оҕону иитиигэ оскуола оччотооҕу коллективыгар улахан көмөлөөх буолбута. Оскуола уолаттара бары тутуспутунан тренердэрин тула түмсүбүттэрэ. Куһаҕаҥҥа сыстар бириэмэлэрэ да суоҕа. Ол оннугар Эмис тустуук уолаттара тренердэрин кытта Саха сирин улуустарынан, нэһилиэктэринэн, Россия куораттарынан үгүстүк күрэхтэһэ айанныыллара, Эмистэрин аатын ааттаталлара. Илья Анатольевич 1992-2004 сс. үлэлээбит кэмнэригэр Эмис нэһилиэгиттэн Аан дойду кылаастаах спорт маастара Герман Устинов, Россия спордун маастара Дмитрий Новиков, хапсаҕайга спорт маастара Ньургун Наумов, Россия спордун маастарыгар уонча кандидат, улуус, өрөспүүбүлүкэ чемпионнара иитиллэн тахсыбыттара. 2004 сылтан Илья Анатольевич Аммаҕа көһөн, Н.С. Захаров-Сахаачча аатынан оҕо спортивнай оскуолатыгар үлэлии барбытын кэнниттэн, Эмискэ тустуу тохтообута. Кини олохтон туораабыта быйыл алтыс сыла буолла. Ол да буоллар, биһиги уолбут тустууга бэриниилээх үлэтэ, кини үтүө аата-суола, нэһилиэкпитигэр тустуу үһүс тыынын киллэрдэ диэн олохтоохтор олус үөрэн олоробут. Чугас доҕоро Аркадий Николаевич Тастыгин биһиэхэ ананан кэлэн, ситиһиилээхтик үлэлии сылдьарыттан олус диэн астынабыт.
Турнир үөрүүлээх арыллыытыгар Анатолий Алексеевич Михайлов бэйэтин дьиэ кэргэнин аатыттан Аркадий Николаевичка махтанан туран, уоллара Александр Михайлов анаан оҥорбут саха быһаҕын туттарда.
***
Быйылгы турнир 24 хамаанданы, 170-ча кыттааччыны түмтэ. Илин эҥэрдээҕи турнир диэн ыытылынна эрээри Горнай, Хаҥалас, Абый улуустарыттан, Алдан, Дьокуускай куораттартан хамаандалар анаан-минээн кэлэн кыттыыны ыллылар.
– Быйылгы турнирбыт спонсордар көмөлөрүнэн үрдүк таһымҥа ыытылынна. Эдэр бөҕөстөр 12 ыйааһыҥҥа икки көбүөрүнэн күрэхтэстилэр. Күрэхтэһиибит мэтээлин физическэй култуура уонна маассабай спорт управлениетын салайааччыта Роман Иванович Оконешников, чемпионнар кубоктарын Илья Анатольевич дьиэ кэргэнэ, бииргэ төрөөбүттэрэ үбүлээтилэр.
Маны таһынан дьиэ кэргэнэ, бииргэ төрөөбүттэрэ нэһилиэкпит 25 эдэр бөҕөстөрүгэр “Эмис тустууктара” диэн ааттаах анал рюкзак туттардылар.
12 ыйааһын чемпионнара бары 5-тии тыһыынча уу харчыны туттулар. Манна сүрүн спонсордар – И.А. Солдатов Эмискэ, Аммаҕа эрчийбит уолаттара (Александр Ларионов, анал байыаннай дьайыылар кыттыылааҕа Вячеслав Чемезов, Остап Дмитриев, Роберт Окороков, Руслан Смирников, Алексей Николаев, Герман Устинов, Владислав Попов, Дмитрий Новиков, Василий Неустроев, Ньургун Наумов, Алексей Захаров, Никита Иванов, Уххан Бологур, Мерсиаз Пахомов, Григорий Неустроев, Артем Ефремов, Егор Петров-Басан, Степан Артемьев, Николай Афанасьев, Ярослав Новиков, Валентин Николаев, Павел Уваров), ону таһынан Эмис аҕыс кылаастаах оскуолатыгар бииргэ үөрэммит доҕотторо (Василий Бубякин, Степан Константинов, Ариан Иванов, Павел Николаев, Аграфена Николаева, Ия Новикова, Татьяна Новикова, Саргылана Солдатова) уонна Илья Анатольевич иитэн таһаарбыт уола, РФ Ис дьыла министиэристибэтин ветерана, чааһынай урбаанньыт, спорт маастарыгар кандидат Семен Гаврильев.
2-с, 3-с миэстэлээхтэр Эмис нэһилиэгин олохтоох дьаһалтата туруорбут бириистэринэн наҕараадаланнылар. Турнир саамай улахан сүрүн бириистэрин: электро велоспиды Илья Анатольевич бииргэ төрөөбүт быраата Константин Солдатов, Илья Анатольевич дьиэ кэргэнэ, бииргэ төрөөбүттэрэ, аймахтара Феодосия Трофимовна Солдатова, Илья Николаевич Солдатов, Константин Барашков 45 тыһ. уу харчыны чемпионнар ортолоругар ыытыллыбыт лотереяҕа туруордулар. Илья Анатольевич аймаҕа Дмитрий Степанович Левин убаһа, улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениета оҕус ньирэй бириистэри туруордулар. Маны таһынан спонсорскай көмөҕө Ил Түмэн депутата Александр Иванович Корякин, Дьокуускай куорат физическай култуураҕа уонна спорка управлениетын начальнига Эдуард Васильевич Ефимов, улуустааҕы физическай култуура уонна спорт управлениета, улуустааҕы үөрэх управлениета, Н.С. Захаров-Сахаачча аатынан оҕо спортивнай оскуолатын тренердэрэ, улуустааҕы ОДьКХ профсоюзтара, Амма нэһилиэгин дьаһалтата, И.А. Солдатов бастакы тренерэ Руслан Семенович Попов, Илья Анатольевич иитиллээччилэрэ Европа юниорга чемпиона, Россия спордун маастара Андрей Мидловец, Европа чемпиона, Средиземноморскай оонньуулар боруонса призера, Россия спордун маастара Владимир Егоров, Аан дойдутааҕы спорт маастара Герман Устинов, анал байыаннай дьайыылар кыттыылааҕа Игнат Устинов, Илья Анатольевич бастакы чемпиона Мерсиаз Пахомов, Егор Дьячковскай, Василий Неустроев, Илья Анатольевич аймахтара Валентин Павлович Николаев, Николай Павлович Николаев, Прокопий Павлович Николаев, Аммаҕа олорор биир дойдулаахтарбыт, Илья Анатольевич доҕотторо Ньургун Валерьевич Иванов, Дмитрий Иванович Новиков, Николай Семенович Иванов, Ньургун Константинович Неустроев, Владимир Владимирович Иванов, Федор Григорьев, тустуу көбүөрүгэр бииргэ үлэлээбит коллегалара Николай Николаевич Прохоров, Николай Прокопьевич Сивцев, нэһилиэкпит бары тэрилтэлэрэ – балыыһа, оскуола, ОДьКХ, ”Чуораачнык” оҕо саада, култуура киинэ, нэһилиэк дьаһалтата, нэһилиэк олохтоохторо Алексей Ильич Гаврильев, Иосиф Васильевич Петров, Анатолий Алексеевич, Ольга Саввична Михайловтар, Татьяна Романова Иванова дьиэ кэргэнэ, нэһилиэкпит баһылыга Прокопий Петрович Бубякин, Илья Ильич Пестерев, Дария Владимировна Захарова, Федор Васильевич, Галина Константиновна Неустроевтар, Анжелика Александровна Иванова, София Егоровна Соловьева, Туяра Петровна Устинова, Степан Петрович Новиков, Эмис кэрэ аҥардара, нэһилиэк эр дьонноро, Афанасий Афнасьевич Бубякин, “Талер”, “Сардаана” маҕаһыыннар кыттыһан, хамаандалар бары бириистээх үөрэн-көтөн, махтанан тарҕастылар.
Онон Илья Анатольевич Солдатов быйылгы турнирын дьоно-сэргэтэ “норуот турнира” диэн сүрэхтээбитэ оруннаах. Турнир уопсай сууматын 500-кэ тыһыынча диэн аахтыбыт. Мантан аҥара уу харчынан киирдэ.
Мин бэйэм спорду тэрийээччи быһыытынан үлэбэр Илья Анатольевыһы кытта бииргэ алтыһан үлэлээбит сылларбын наһаа сыаналыыбын. Киниттэн ордук спорду көҕүлүүргэ, күрэхтэһиилэри тэрийиигэ, спорт туһугар дьону кытта сатаан кэпсэтэргэ үөрэммитим. Тустуу туһугар чахчы бэриниилээх олоҕу олорон ааспыт буолан, “турнир буолар эбит, тугунан көмөлөһөбүт, төһөнү кыттыһабыт” диэн дьон бэйэтэ кэлэр. “Миэхэ эппэтэх эбиккит” диэн хомойбут дьон эмиэ бааллар. Илья Анатольевич дьиэ кэргэнин, бииргэ төрөөбүттэрин өттүлэриттэн сүрдээх улахан өйөбүллээх. Кэргэнэ Мария Тарасовна, оҕолоро Александра, Айыына, Өркөн, бииргэ төрөөбүттэрэ Владимир Анатольевич, Туяра Анатольевна, Оксана Анатольевна Солдатовтар, Сардаана Анатольевна Матвеева, Матрена Анатольевна Пестерева, бырааттара Константин Анатольевич Солдатов улахан көмөнү, өйөбүлү оҥороллор. Дьон-сэргэ бэйэтэ ис сүрэҕиттэн баҕаран кыттыспыт буолан, турнирбыт ураты чэпчэкитик, үөрэ-көтө, барыта орун оннугар ыытылынна, – диэн кэпсиир турниры тэрийэр кэмитиэт чилиэнэ, Эмис нэһилиэгин спортивнай инструктора, Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическай култуураҕа уонна спорка туйгуна Нонна Николаевна Ноговицына.
– Илья Анатольевич Солдатов төрөөбүтэ 55 сылыгар аналлаах турниры нэһилиэк дьоно бары түмсэн үрдүк таһымнаахтык ыыттыбыт.
Быйылгы турнирга Илья Анатольевичпыт иитиллээччилэрэ Европа чемпионнара Андрей Мидловец, Владимир Егоров, Илья Анатольевич бастакы тренердэрэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх тренердэрэ Руслан Семенович Попов, Александр Анатольевич Софронов, ССРС спордун маастара, Россия үтүөлээх тренерэ, өрөспүүбүлүкэ тоҕус төгүллээх чемпиона, Василий Егорович Стручков-Абый Бааска, Илья Анатольевич бииргэ үөрэммит доҕотторо Аан дойдутааҕы кылаастаах спорт маастара Ньургун Валерьевич Иванов, Россия спордун маастара Дмитрий Иванович Новиков, ОМОН комнадира Вячелав Татаринов курдук тустуу эйгэтигэр биллэр ааттаах-суоллаах дьон кыттыыны ылбыттара тэрээһин таһымын лаппа үрдэттилэр.
Турнирбыт Европа эдэрдэргэ чемпиона, Россия спордун маастара Андрей Мидловец маастар-кылааһынан саҕаланна уонна Европа чемпиона, Средиземноморскай оонньуулар боруонса призера, Россия спордун маастара Владимир Егоров маастар-кылааһынан түмүктэннэ.
Эдэр бөҕөстөр Андрей Мидловеһы, Владимир Егоровы тутан олорон биир көбүөргэ дьарыктанан ааспыттарын, бука, олохторун устата умнубаттара буолуо.
Турнир кылаабынай судьуйатынан Илья Анатольевич чугас доҕоро, ССРС спордун маастара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна Андриан Аркадьевич Захаров сэрэкэрэтээринэн Илья Анатольевич Амматааҕы оҕо спортивнай оскуолатыгар бииргэ үлэлээбит тренерэ Афанасий Афанасьевич Адамов үлэлээтилэр.
Саха сиригэр биллэр спортивнай комментатор Валериан Иннокентьевич Неустроев бэйэтинэн кэлэн күрэхтэһиибитин иилээн-саҕалаан ыытта. Илья Анатольевичпыт турнирын нэһилиэк дьоно бары көмөлөөн үрдүк таһымнаахтык ыыттыбыт, – диэн кэпсиир Эмис нэһилиэгин баһылыга Прокопий Петрович Бубякин.
Бу күн Эмис нэһилиэгин спортивнай инструктора Нонна Николаевна Ноговицына “Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическай култуураҕа уонна спорка туйгуна” үрдүк ааты тутта. Аркадий Николаевич Тастыгин Ил Түмэн ыччат дьыалаларыгар, физическэй култуураҕа уонна спорка сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Георгий Балакшин Махтал суругунан наҕараадаланна. Турнир тэрээһинин сүрүннээччилэр нэһилиэк дьаһалтатын, улуустааҕы физическай култуура уонна спорт управлениетын Махтал суругун туттулар.
“КӨБҮӨРГЭ ОХСУҺАН БУОЛБАККА, ТУСТАН КЫАЙАҔЫН»
Турнир комментатора Валериан Иннокентьевич Неустроев тустуу көбүөрүгэр киирбит оҕо биир бастакынан сиэрдээх-майгылаах буолуохтаах. Кыайтарар да кыайар да түгэнигэр киһилии майгытын киһи ыһыктыа суохтаах. Көбүөргэ охсуһан буолбакка, тустан кыайаҕын, – диэн бэйэтэ эмиэ туспа иитэр үлэлээхтик хайысхалаан, ис хоһонноон бу турниры иилээн-саҕалаан ыытта.
И.А. Солдатов турнирыгар чаҕылхай хапсыһыылары көрдөрбүт эдэр бөҕөстөр чемпион, призер аатын ылан, мэтээл, бириис таһынан, спонсордар туруорбут анал бириистэрин эмиэ туттулар.
“Эмис нэһиилэгин бастыҥ бөҕөһө” анал ааты нэһилиэк тустууга Даниэл Петров ылан, анал кубогынан уонна Илья Анатольевич бииргэ төрөөбүт быраата Константин Анатольевич Солдатов туруорбут электро велосипедынан наҕараадаланна.
Илья Анатольевич аймаҕа Дмитрий Степанович Левин анаабыт убаһа бирииһин 23 кг диэри 2016 с. т. уолаттарга 18 кыттааччыттан чемпионнаабыт Эмис нэһилиэгин эдэр бөҕөһө Костя Платонов тутта. Илья Анатольевич иитиллээччитэ, Европа чемпиона, Россия спордун маастара Владимир Егоров: “Костяны сүрдээх үчүгэй техникалаах тустуук диэн көрдүм. Инникитин ону өссө сайыннаран үлэлээ”, – диэн этэн туран бэйэтин биирииһин Костя Платоновка туттарда.
Улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениета туруорбут оҕус ньирэйин хаһаайынынан Алтан нэһилиэгин эдэр бөҕөһө, 30 кг диэри 2014 с.т. уолаттарга 21 кыттааччыттан чемпионнаабыт Аман Николаев буолла.
Чапчылҕан нэһилиэгин бөҕөһө Айхал Уваров Илья Анатольевич иитиллээччитэ, Европа эдэрдэргэ чемпиона, Россия спордун маастара Андрей Мидловец бирииһин – фирменнай борцовканы тутта.
Аан дойдутааҕы кылаастаах спорт маастара Герман Устинов бирииһин (10000 солк.) Эмис бөҕөһө Игнатий Устинов тутта. Герман ийэтэ, Герой-Ийэ Т. П. Устинова анал биириһин (5000 солк.) Сандамал Васильевка (Бөтүҥ) анаата.
Турнир саамай кыра ыйааһыннаах (19 кг) кыттааччыта Абыйтан сылдьар бөҕөс Кирилл Андреев Эмис нэһиилэгин олохтооҕо И.И. Пестерев бирииһин тутта. Эмис нэһиилэгин олохтооҕо Д.В. Захарова турнир саамай кыра саастаах кыттааччытыгар Эрхан Скрябиҥҥа (Амма) бэйэтин бирииһин (лобзик) анаата. “Бырааттыы тустууктар” анал аатынан Семен, Маркел, Ян Васильевтар наҕараадаланнылар уонна “Сардаана” маҕаһыынтан палатка бириис туттулар. Айастаан Новиков “Талер” маҕаһыын бирииһин тутта.
Эмис нэһилиэгин олохтооҕо, Татьяна Романовна Иванова дьиэ кэргэнин кытта туруорбут “Лучший бросок” анал бирииһин (3000 солк.) Горнай улууһун бөҕөһүгэр 65 кг. диэри 2008 с.т. уолаттарга чемпион Вадим Константиновка туттарда.
Эмис нэһилиэгин олохтоохторо Анатолий Алексеевич, Ольга Саввична Михайловтар дьиэ кэргэттэрин 4-түү тыһыынча харчынан анал бириистэрин 30 кг диэри 2016 с.т. уолаттарга 2-с миэстэлээх Эльдар Стрекаловскай (Матта) уонна Павловскайтан сылдьар 30 кг диэри 2014 с.т. уолаттарга 2-с миэстэлээх Роберт Шамаев, Федор Васильевич, Галина Константиновна Неустроевтар дьиэ кэргэн бириистэрин Аман Николаев, Айсиэн Неустроев, Герман Ларионов туттулар.
Эмис нэһилиэгин баһылыга П.П. Бубякин бирииһин (сваркалыыр аппарат) Эрхан Ефремовка (Хатас) анаата. Амма нэһилиэгин дьаһалтатын баһылыга М.А. Артемьев бирииһин (колонка) Кирилл Дьяконов (Хачыкаат), Дьокуускай куорат физическай култуураҕа уонна спорка управлениетын начальнига Э.В. Ефимов анал бирииһин ( мини-мойка) 36 кг диэри 2014 с.т. уолаттарга 3-с миэстэлээх Артем Шарай (Алдан), улуустааҕы үөрэх управлениетын бирииһин (колонка) 30 кг диэри 2016 с.т. уолаттарга 3-с миэстэлээх Денис Разуваев (Алдан), Тумул нэһилиэгин баһылыга Н.П. Сивцев бирииһин (колонка) Лев Алексеев (Абый), А.А. Бубякин (“Гамма” маҕаһыын) бирииһин (массажер) Саша Лазерев (Майа), Аммаҕа олорор Эмистэн төрүттээхтэр бириистэрин (3000 солк.) Айдын Иванов (Дириҥ) Нь.В. Иванов бириистэрин: спортивнай көстүүм – 58 кг диэри 2014 с.т уолаттарга 2-с миэстэлээх Егор Григорьев (Горнай), спортивнай бэргэһэ – Чаҕыл Конников (Абаҕа). Эмис нэһилиэгин кэрэ аҥардарын бирииһин: 3100 солк. – Ким Саввин (Болугур), 3100 солк. – Игнатий Максимов (Сулҕаччы), Ил Түмэн депутата А.И. Корякин бирииһин Егор Никитин (Алтан), улуустааҕы физическай култуура уонна спорт управлениетын биириһин Гаврил Марков (Тумул), Нь.К. Неустроев бирииһин (3000 солк.) Арсений Егоров (Бөтүҥ), Е.А. Захарова аатынан култуура киинин бирииһин Эркин Гуляев (Аллараа Бэстээх), Степановтар дьиэ кэргэн анал бирииһин (“Алиса” колонка) уонна Д.И. Новиков анал бирииһин (3000 солк.) 65 кг. диэри 2008 с.т. уолаттарга 3-с миэстэлээх Дархан Потапов (Амма), ОДьКХ Эмистээҕи учаастагын бириистэрин – 54 кг диэри 2012 с.т. уолаттарга 3-с миэстэлээх Семен Васильев (Эмис), 30 кг диэри 2014 с.т. уолаттарга чемпион Аман Николаев (Алтан), Н.Н. Ноговицына бирииһин (рация) Сарыал Степанов (Соморсун), “Чуораанчык” оҕо саадын бириистэрэ: 3000 солк. – Владик Гоголев (Дьокуускай), 3300 солк — Дьокуускай куорат ДЮСШ-9 хамаандата, Аммаҕа олорор Эмистэн төрүттээхтэр бириистэрин (3000 солк.) тренер Егор Вардамов (Мугудай) туттулар. Юрий Николаевич, Анна Васильевна Солдатовтар анал бириистэрин – “өйдөөх” швабраны И.А. Солдатов аатынан спортивнай саалаҕа туттардылар.
Турнир бастыҥ тренеринэн Егор Десяткин (Тумул) ааттанна уонна анал кубогынан, 6 тыһ харчынан наҕараадаланна (спонсор Н.С. Захаров-Сахаачча аатынан оҕо спортивнай оскуолатын тренердэрэ). Турнир бастыҥ судьуйатынан Мичил Попов (Бөтүҥ) ааттанна анал кубогынан уонна 6000 солк. харчынан наҕараадаланна (спонсор Н.С. Захаров-Сахаачча аатынан оҕо спортивнай оскуолатын тренердэрэ). Турнир комментаторыгар Валериан Иннокентьевич Неустроевка нэһилиэк дьаһалтата 5000 солк. сертификат туттарда. Күрэхтэһии кылаабынай судьуйатыгар Андриан Аркадьевич Захаровка Илья Анатольевич быраата Константин Анатольевич Солдатов “Байанай” маҕаһыынтан 15000 солк сертификат анаата. Турнир сэкэрэтээригэр Афанасий Адамовка Ил Дархан көмөлөһөөччүтэ А.В. Уваров анал бирииһин (массажнай набор) туттардылар.
Илья Анатольевич тренер быһыытынан уолаттара имигэс буолууларын акробатика көрүҥүн нөҥүө күүскэ эрчийэрэ. 30-ча сыл аннараа өттүгэр иҥэриммит сатабылларын Илья Анатольевич уолаттара күүскэ иҥэринэн илдьэ сылдьаллар. 40 саастарын чугаһаппыт, 100-тэн тахса киилэлээх уолаттар сальто биэрэн, акробатикалаан эдэр бөҕөстөрү хас турнир аайы сөхтөрөллөр. Эрчийбит уола Александр Ларионов дойдутугар Эмискэ «Чыпчаал» кулууп тэрийэн, нэһилиэк оҕолорун эрчийэр. Турнир иһинэн үгэс буолбут “Турнир бастыҥ акробата” күрэҕи бэйэтэ иилээн-саҕалаан ыытар.
Быйылгы турнир бастыҥ акробатын аатын Иван Павлов (Амма) ылла уонна А.Ф. Матвеев туруорбут бирииһин (5000 солк.) тутта.
И.А. Солдатов турнирыгар Эмис аатын көмүскээбит эдэр бөҕөстөр биир дойдулаахтара анаабыт бириистэрин туттулар.
Кулун тутар 18 күнүттэн Эмис сэттэ тустууга тренердэрин А.Н. Тастыгины кытта Москва куоратынан эргийэн Кабардино-Балкария өрөспүүбүлүкэтин киин куоратыгар Нальчикка айанныахтара. Онон биир дойдулаахтара уолаттарыгар ситиһиилээх сырыыны баҕаран туран бириистэрин анаатылар . Аммаҕа олорор Эмис нэһилиэгиттэн төрүттээхтэр (10000 солк.), Окороковтар дьиэ кэргэн (10000 солк.) Эмис хамаандатыгар (тренер А.Н. Тастыгин), П.П. Николаев (15000 солк.) 58 кг диэри 2011 с.т. уолаттарга 3-с миэстэлээх Айгылаан Николаевка, Окороковтар дьиэ кэргэн (5000 солк.) 54 кг диэри 2012 с.т. уолаттарга 3-с миэстэлээх Семен Васильевка, А.А. Иванова (3000 солк.), Окороковтар дьиэ кэргэн (2500 солк.) Алик Ноговицыҥҥа, КАЗС коллектива (4000 солк.), В.В. Неустроев (4000 солк.) Даниэл Петровка, анал байыаннай дьайыылар кыттыылааҕа И.Д. Устинов (5000 солк.) Алеша Захаровка, А.А. Иванова (3000 солк.), Окороковтар дьиэ кэргэн (2500 солк.) Эрсан Васильевка, В.П. Николаев (5000 солк.) Матвей Тимофеевка туттардылар.
Маны таһынан Костя Платонов А.И. Гаврильев, И.В. Петров (6000 солк.), И.А. Солдатов бастакы теренрэ Мерсиаз Пахомов (5000 солк.), Сайнаар Левин Егор Дьячковскай (5000 солк.), Маркел Васильев Эмистээҕи участовай балыыһа (5000 солк.), Эрхан Захаров Эмис нэһилиэгин кэрэ аҥардарын (3100 солк.), Ильяр Солдатов, Дамир Солдатов Илья Анатольевич Аммаҕа бииргэ үөрэммит доҕотторун (4-түү тыһ. солк.), Игнатий Устинов Илья Анатольевич Аммаҕа бииргэ үөрэммит доҕотторун (3000 солк.), Семен Васильев Аммаҕа олорор Эмистэн төрүттээхтэр (3300 солк.), Эрдем Наумов Эмис нэһиилэгин дьаһалтатын (5000 солк.), Алеша Николаев Илья Анатольевич чугас доҕоро Н.С. Иванов (5000 солк.) бириистэрин туттулар.
Турнир биир саамай кэтэһиилээх уонна тыҥааһыннаах түгэнинэн 12 ыйааһыҥҥа чемпионнар ортолоругар ыытыллыбыт лотерея буолла. 12 чемпиоҥҥа 12 бириис оонньонно. Спонсордар – Илья Анатольевич Солдатов тренерэ Р.С. Попов (инструмент набора), Эмис орто оскуолата (көбүөр), Н.Н. Прохоров (балыктааһыҥҥа туттуллар иһит набора), А.А. Бубякин (туристическай набор), Н.П. Николаев (2000 солк.), С.Е. Соловьева (1000 солк.), Эмис нэһилиэгин эр дьонноро ( 5300 солк.) бириистэрэ уонна Илья Анатольевич дьиэ кэргэнэ, бииргэ төрөөбүттэрэ, аймахтара Феодосия Трофимовна Солдатова, Илья Николаевич Солдатов, Константин Барашков туруорбут 45 тыһ. уу харчылара оонньонно.
12 чемпион бастаан лотереяны тардар уочараттарын нүөмэрдэрин тардан ыллылар. Ол кэнниттэн лотереяны тардыы саҕаланна. Турнир саамай улахан бирииһин хаһаайынынан Горнайтан сылдьар 65 кг. диэри 2008 с.т. уолаттарга чемпион, Т.Р. Иванова дьиэ кэргэнэ туруорбут “Лучший бросок” бирииһин туппут Вадим Константинов буолла.
Вадим 16 саастаах. С.П. Данилов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолатын 10 кылааһын үөрэнээччитэ.
– Бэйэм ыйааһыммар 12 кыттааччыттан чемпион буоллум. Уопсай счетум 42:0. Кимиэхэ да балл биэрбэтим. Тустуунан дьарыктаммытым уон сыл буолла, алта саастаахпыттан дьарыктанабын. Илья Анатольевич турнирыгар иккис кыттыым. 2022 сыллаахха кэлэ сылдьыбытым, ыйааһыммар чемпионнаабытым. Онно эмиэ лотерея оонньоппуттара, сүрүн бирииһи атын оҕо ылбыта. Онон бу турнир буоларын истэн, күүскэ дьарыктанан, оҥостон кэлбитим. Илья Анатольевич Солдатов турнира атын турнирдартан ураты тэрээһиннээх, киһи биирдэ ылла да умнан кэбиспэт туспа фишкалардаах. Сотору кэминэн Орел куоракка 18-гар диэри саастаах уолаттарга ыытыллар Россия Первенствотыгар кытта барыахтаахпын. Кулун тутар 20 күнүгэр Москваҕа көтөбүт. Онон бу лотереяҕа улахан харчыны сүүйбүтүм миэхэ анаан кэлбит курдук буолла. Лотереяны тардан баран, «арааһа, ыллым быһыылаах» диэн санаа хайдах эрэ охсуллан ааспыта. Тэрийээччилэргэ уонна бу турнирга “Лучший бросок” диэн анал бирииһи анаабыт Эмис нэһилиэгин олохтооҕор Татьяна Романовна Ивановаҕа дириҥ махталбын тиэрдэбин, – диэн Вадим Константинов санаатын үллэһиннэ.
– Бүгүҥҥү күрэхтэһии тэрээһинэ куруук буоларын курдук, үрдүк таһымҥа барда. Олус элбэх бириистээх. Акробатика көрүҥэр кытта туспа күрэхтэһиилээх. Маннык турнирдар оҕо тустуутун сайыннарарга олус наадалар. Икки уолу аҕалан кытыннардыбыт. Онтон биир уолбут бастаата, биир уолбут 58 кг. иккис миэстэ буолла. Өссө эбии Вадим Константинов супер бирииһи сүүйдэ. Онон табаарыһым Илья Анатольевич Солдатов турнира биһиэхэ соргулаах буолла. Үөһэттэн бэйэтэ көрөн, анаан көмөлөстө быһыылаах, – диэн Горнай улууһун тренерэ, Илья Анатольевич чугас доҕоро, бииргэ үлэлээбит коллегата Николай Николаевич Прохоров үөрүүтүн үллэһиннэ.
Оҕо тустуутун тренерэ, көҥүл тустууга ССРС спордун маастарыгар кандидат, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна Илья Анатольевич Солдатов төрөөбүтэ 55 сылыгар аналлаах көҥүл тустууга оҕолорго Илин эҥэрдээҕи турнир чемпионнара уонна призердара
Кулун тутар 15 күнэ 2025 с., Эмис нэһиилэгэ, Амма улууһа
23 кг диэри 2016 с.т. төрүөх уолаттар (18 кыттааччы): 1 миэстэ – Платонов Костя ( Эмис, Амма, тренер А.Н. Тастыгин); 2 миэстэ – Николаев Артур (Аллараа Бэстээх, Мэҥэ Хаҥалас, тренердэр Винокуров А.А., Власов К.); 3 миэстэ – Николаев Айсен (Алтан, Амма, тренер Харлампьев А.А.); Скрябин Эрхан (Амма, тренердэр Адамов А.А., Скрябин С.М., Карпов И.И., Павлов К.И.).
30 кг диэри 2016 с.т. уолаттар (15 кыттааччы): 1 миэстэ – Ларионов Даниил (Майа, Мэҥэ Хаҥалас, тренердэр Колесов К.Е., Сидоров Д.С.); 2 миэстэ – Стрекаловскай Эльдар (Матта, Мэҥэ Хаҥалас, тренер Дьячковскай М.А.); 3 миэстэ – Мартынов Айсиэн (Бөтүҥ, Амма, тренер Попов М.С.); Разуваев Денис (Алдан, тренер Маланин Ю.Н.).
26 кг. диэри 2015 с.т. уолтаттарга (16 кыттааччы): 1 миэстэ – Марков Ганя (Тумул, Мэҥэ Хаҥалас, тренердэр Десяткин Е.В., Власов С.Н.); 2 миэстэ – Петров Даниэл (Эмис, Амма, тренер Тастыгин А.Н.); 3 миэстэ – Арлыхан Өркөн (Бөтүҥ, Амма, тренер Попов М.С.); Неустроев Артур (Соморсун, Амма, тренер Васильев П.А.).
28 кг диэри 2015 с.т. уолаттарга (15 кыттааччы): 1 миэстэ – Гуляев Эркин (Аллараа Бэстээх, тренердэр Власов К.Г., Винокуров А.А.); 2 миэстэ – Гоголев Владислав (Дьокуускай); 3 миэстэ – Винокуров Эрхан (Амма, тренердэр Адамов А.А., Скрябин С.М., Карпов И.И., Павлов К.И.); Иванов Павлов (Хатас, тренер Осипов А.П.).
30 кг диэри 2014 с.т. уолаттарга (21 кыттааччы): 1 миэстэ – Николаев Аман (Алтан, Амма, тренер Харлампьев А.А.); 2 миэстэ – Шамаев Роберт (Павловскай, Мэҥэ Хаҥалас, тренер Герасимов К.П.); 3 миэстэ – Эверстов Эрэлхан (Аллараа Бэстээх, Мэҥэ Хаҥалас, тренердэр Власов К.Г., Винокуров А.А.); Софоронов Виктор (Дириҥ, Чурапчы, тренер Иванов Д.Ф.).
36 кг диэри 2014 с.т. уолаттар (20 кыттааччы): 1 миэстэ – Эверстов Эрчимэн (Аллараа Бэстээх, Мэҥэ Хаҥалас, тренердэр Власов К.Г., Винокуров А.А.); 2 миэстэ – Кириков Дмитрий (Майа, Мэҥэ Хаҥалас, тренердэр Колесов К.Е., Сидоров Д.С.); 3 миэстэ – Герасимов Петр (Павловскай, Мэҥэ Хаҥалас, тренер Герасимов К.П.); Шарай Артем (Алдан, тренер Маланин Ю.Н.).
28 кг диэри 2013 с.т. уолаттарга (10 кыттааччы): 1 миэстэ – Степанов Айсиэн (Тумул, Мэҥэ Хаҥалас, тренердэр Дестякин Е.В., Власов С.Н.) 2 миэстэ – Попов Дамир (Амма, тренердэр Адамов А.А., Скрябин С.М.); 3 миэстэ – Неустроев Евгений (Амма, тренердэр Адамов А.А., Скрябин С.М., Карпов И.И., Павлов К.И.); Егоров Прокопий (Бөтүҥ, Амма, тренер Попов М.С.).
44 кг диэри 2012 с.т. уолаттарга (12 кыттааччы): 1 миэстэ – Никифоров Николай (Амма, тренердэр Адамов А.А., Скрябин С.М., Карпов И.И., Павлов К.И.). 2 миэстэ – Игнатьев Дамир (Майа, Мэйэ Хаҥалас, тренердэр Колесов К.Е., Сидоров Д.С.); 3 миэстэ – Лыткин Эрсан (Дириҥ, Чурапчы, тренер Иванов Д.Ф.); Аркадьев Сайаан (Хаҥалас, тренер Елисеев С.И.).
54 кг диэри 2012 с.т. уолаттарга (9 кыттааччы): 1 миэстэ – Капитонов Спартак (Павловскай, Мэҥэ Хаҥалас, тренер Герасимов К.П.); 2 миэстэ – Соловьев Вадим (Майа, Мэҥэ Хаҥалас, тренер Колесов К.Е., Сидоров Д.С.); 3 миэстэ – Аталлыров Дима (Матта, Мэҥэ Хаҥалас, тренер Дьячковскай М.А.); Васильев Семен (Эмис, Амма, тренер А.Г. Тастыгин).
58 кг диэри 2011 с.т. уолаттарга (7 кыттааччы): 1 миэстэ – Сариев Ильдар (Хатас, тренер Осипов А.П.); 2 миэстэ – Григорьев Егор (Горнай, тренер Прохоров Н.Н.); 3 миэстэ – Николаев Айгылаан (Эмис, Амма, тренер Тастыгин А.Н.);Павлов Иван (Амма, тренер Адамов А.А., Скрябин С.М.).
42 кг диэри 2010 с.т. уолаттарга (8 кыттааччы): 1 миэстэ – Сивцев Максим (Хатас, тренердэр Осипов А.П.); 2 миэстэ – Попов Давид (Амма, тренердэр Адамов А.А., Скрябин С.М., Неустроев М.М.); 3 миэстэ – Осипов Виктор (Хатас, тренер Осипов А.П.); Дьяконов Кирилл (Хаҥалас, тренер Елисеев С.И.).
65 кг. диэри 2008 с.т. уолаттарга (12 кыттааччы): 1 миэстэ – Константинов Вадим (Горнай, тренер Сивцев П.А.); 2 миэстэ – Потапов Дархан (Амма, тренер Адамов А.А., Скрябин С.М.); 3 миэстэ – Осипов Петр (Горнай, тренер Захаров А.Г.); Романов Сандал (Сулҕаччы, Амма, тренер Неустроев М.М.).
Мэниктээбэккин манна, бу тустуу!
Турнир чаҕылхай түгэннэрэ
И.А. Солдатов турнирын хаартыскаларын, видеоларын https://t.me/+fnsemAkkXPVkMzli көрүҥ.
Сардаана МАТВЕЕВА
Лада Степанова, Эрчим Николаев, Прокопий Бубякин хаартыскалара
Александра Левина видеолара
keskil14.ru