Бэҕэһээ, муус устар 1 күнүгэр, спорт, үлэ бэтэрээнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, физкультура учууталын Константин Петрович Никифоров үбүлүөйдээх 75 сааһыгар аналлаах улуустааҕы хайыһар күрэхтэһиитэ Дэбдиргэҕэ буолан ааста.
Үбүлүөйдээх саастаах Константин Петрович Никифоров туһунан этэр эбит буоллахха, 1968 сыллаахха Игидэй оскуолатын бүтэрээт, Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр сулууспалаабыта. Ол кэннэ Петр Алексеев аатынан совхозка оробуочайынан үлэтин саҕалаабыта. Үөрэххэ, билиигэ тардыһыылаах буолан, онно эбии эт-хаан өттүнэн эрчиллиилээх киһи 1972 сыллаахха Иркутскайдааҕы педучилищеҕа физкультура салаатыгар үөрэнэ киирбитэ. Үөрэҕин 1974 сыллаахха ситиһиилээхтик бүтэрээт, И.М. Хатылаев аатынан Баайаҕа оскуолатыттан оҕону-ыччаты успуорт эйгэтигэр үөрэтэн-иитэн барбыта. Э.К. Пекарскай аатынан Игидэй орто оскуолатыгар 1976 сыллаахха үлэлии кэлбитэ. Онтон ыла Игидэй, Баайаҕа оскуолаларыгар, Ытык Күөлгэ пионердар дьиэлэригэр физкультура учууталынан, Игидэйгэ В.П. Андросов аатынан КСК директорынан барыта 50-ча сыл устата үтүө суобастаахтык үлэлээн кэллэ. Олоҕун бүтүннүү Таатта улууһугар успуорт сайдыытыгар анаата. Чэпчэки атлетикаҕа, сүүрүүгэ, хайыһарга билигин даҕаны успуорт солбуллубат аҕа сүбэһитэ.
Сүрдээх үчүгэй успуорт бырааһынньыга буолан ааста. Бырааһынньык бырааһынньык курдук дьиримнии оонньуур чаҕылхай сулустаах буолла. Ол сулуһунан А.Е. Мординов аатынан Тааттатааҕы лицей 4 кылааһын үөрэнээччитэ Валерия Румянцева буолла. Кини сүүрүүтүн көрбүт бары да соһуйдулар, сөхтүлэр, үөрдүлэр. «Инникитин Таатта хайыһарга сулуһа бу сүүрэ сылдьар», «Комета курдук «сур» гынна» диэн саҥа аллайыылары иһиттибит. Ол курдук кыыспыт 1 км (1-4 кылаас кыргыттарыгар) 1 миэстэ, 1 км (5-6 кылаас кыргыттарыгар) 1 миэстэ уонна 2 км. (7-8 кылаас кыргыттарыгар) эмиэ 1 миэстэни ылан соһутта. Дэбдиргэ хайыһарга трассатыгар сулустуу тыкпыт кимий, ким оҕотой?
Валерия аҕатын Румянцев Андриан Николаевичтыын кэпсэттим:
«Валерия биһиги үһүс оҕобут буолар. Ийэтэ Румянцева Вероника Дмитриевна. Биһиги дьиэ кэргэн биэс оҕолоохпут. Валерия икки убайдаах уонна бырааттаах, балтылаах. Ыал улахан кыыһа буолан ийэтигэр куруук көмөлөһөр. Иккис кылаастан саҕалаан хайыһардыыр. Үксүн бэйэбит дьарыктыыбыт. Физкультураҕа учуутала Лука Анатольевич Данилов буолар. Кини бастакы тренерэ буолар. Оҕобутун каникул кэмнэригэр куоракка киллэрэн эрчийэбит. Быйыл эмиэ эрчийдибит. Оннооҕор хаҥкыга кытта эрчилиннэ.
Улахан кыргыттары кытта киирсиитэ мээнэҕэ буолбатах. Эрдэттэн улахан кыргыттары кытта сырсан эрчиллиилээх. Бэйэтэ баҕаран туран улахан оҕолору кытта киирсэр. Мин санаабар оҕо бэйэтин тургутан көрөр. Сүрдээҕин кыайыытыттан үөрэн кэллэ. Күрэхтэһиигэ көрөөччүлэр даҕаны сөхтүлэр бэйэтинээҕэр улахан оҕолору ырааҕынан быраҕан кэлбитин. Мин санаабар, ситиһии эрчиллии баар буолан кэллэҕэ дии. Алдаҥҥа күрэхтэһэ барарга путевка ылла. Ол иннинэ үҥкүүтүн күрэхтэһиитигэр аны барар. Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Бриллиантовые нотки» фестиваль кыайыылааҕа буола сылдьыбыта. Үҥкүүгэ элбэх ситиһиилэрдээх. Музыкальнай оскуолаҕа үҥкүү кылааһыгар дьарыктанар. Эмиэ туйгуннук үөрэнэр. Салайааччыта Розалия Михайловна Иванова. Олоҥхонон эмиэ дьарыктанар. «Олоҥхоһут кыыс» улуустааҕы күрэскэ кыттыбыта. Улууска олоҥхоһут кыргыттары кытта киирсэн 3 үрдэли ылбыта.
Успуорту наһаа сөбүлүүр. Ис иһиттэн баҕаран туран дьарыктанар. Сүүрүүгэ улууска 10 кылаастары кытта кыайталаабыта. Шашкалыыр даҕаны. Учуутала, кылааһын салайааччыта Айыллаана Алексеевна Жиркова диэн. Оҕобут бары өттүнэн сайдарыгар кыһамньытын уурар. Кылаас оҕолоругар барыларыгар даҕаны олуһун кыһаллар. Хас биирдии ситиһиилэриттэн наһаа үөрэр.
Валерия иллэрээ сыл Дэбдиргэҕэ хайыһар спартакиадатыгар кыттан иккис миэстэ буолан кэлбитэ. Кып кыранан хотторон кыайан бастаабатаҕа. Онтон былырыын Дэбдиргэҕэ бастаабыта. Быйыл үс төгүллээх чөмпүйүөн буолан кэллэ».
Валерия Румянцева үөрэх туйгуна. Тааттатааҕы лицей бастыҥ үөрэнээччитэ. Улуустааҕы «Ааҕыы тула» метапредметнэй олимпиада кыайыылааҕа, Улуу Кыайыы 80 сылыгар анаммыт өрөспүүбүлүкэтээҕи «Бастыҥ буочар» конкурска эмиэ ситиһиилээх. Улуустааҕы «Хаарчаана Куо» конкурска иккитэ кыттан «Хаарчаана Куо» диэн анал ааты ылбыт, быйылгы конкурсу сценаҕа тахсан тэрээһини ыытыспыт.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин успуорка бэтэрээнэ, «Таатта улууһун сайдыытыгар кылаатын иһин” III истиэппэннээх уонна “Баайаҕа нэһилиэгин социальнай-экономическай сайдыытыгар кылаатын иһин” бэлиэлэри туппут К.П. Никифоров үбүлүөйдээх сылыгар А.Е. Мординов аатынан Тааттатааҕы лицей 4 кылааһын үөрэнээччитэ Валерия Румянцева – быйылгы хайыһар күрэхтэһиитин суолдьут сулуһа буолан тыкта! Константин Петрович Никифоров илиититтэн үс мэтээлин кэттэ, наҕараадатын тутта. Валерия биһиги инники эрэлбит…Сэмээр күүтэбит…
Гизелла Софроновна Попова, Игидэй,Таатта.