Бу дьыл ахсынньы 5 күнүгэр Кэбээйи улууһун үүнэр көлүөнэтин билим эйгэтигэр көҕүлүүр сыалтан Кэбээйи орто оскуолатыгар «Барҕарыы» диэн үөрэнээччилэр кэмпириэнсийэлэрэ быйыл 4-с төгүлүн тэриллэн ыытылынна.
Бу кэмпириэнсийэ оҕолор айар, толкуйдуур дьоҕурдарын сайыннарар, сахалыы саҥарар уонна санааларын этэр сатабылларын үрдэтэр соруктаах.
Кэбээйи, Тыайа, Куокуй, Арыттаах, Чагда, Танара, Мастаах оскуолаларыттан уопсайа 35 үөрэнээччи кытынна. Кэмпириэнсийэ дьүүллүүр сүбэтэ тылы чинчийии, литература, фольклор, история, археология, кыраайы үөрэтии, айылҕа харыстабыла, мэдиссиинэ, химия, биология, математика, физика, информатика, экономика уонна да атын хайысхаларынан дакылааттары иһиттэ.
Маны таһынан кэмпириэнсийэ чэрчитинэн, күн устата араас күрэхтэр, өй-билии тургутуктара о.д.а ыытылыннылар. «Хабылык», «Хаамыска» оонньууларыгар улуустааҕы күрэхтэһии ыытылынна. «Эдэр натуралист» диэн муниципальнай олимпиадаҕа кыттааччылар төрөөбүт дойдуларын айылҕатын баһылаабыттарын, экология туһунан дириҥ билиилэрин көрдөрдүлэр.
Күн иккис аҥарыгар аактабай саала иһэ ураты тыыннаах, долгутуулаах этэ. «Уолан» ааҕааччылар күрэхтэригэр хас биирдии кыттааччы саха тылын, төрөөбүт дойдутун, биир дойдулаахтарын улахан оруолларын тиэрдэргэ кыһаллыбыта харахха быраҕыллара. Ордук сэрии бэтэрээннэригэр уонна тыыл үлэһиттэригэр анаммыт хоһооннор сүргэни көтөхтүлэр, Кэбээйи улууһа чэчирии сайдарыгар кинилэр дьоһун кылааттарын үйэтиттилэр. Түмүккэ икки бөлөҕүнэн Кылаан чыпчаал ааттары – Кэбээйи орто оскуолатыттан «Айылгы» 5а кылаас бөлөҕө уонна Мастаах орто оскуолатын үрдүкү кылаас уолаттарын бөлөҕө ыллылар.
Оттон «Ийэ тыл илгэтинэн» олоҥхо толорооччуларын күрэҕэ саха омугун эпическэй нэһилиэстибэтигэр эдэр ыччат интэриэһэ уҕараабатын көрдөрдө. Бу тэрээһин олоҥхону киэҥ эйгэҕэ таһаарыыга, бу сайын буолаары турар Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэниигэ, көлүөнэлэр икки ардыларыгар сибээһи бөҕөргөтүүгэ, тыл баайын харыстыырга туһуламмыта.
Күрэххэ Кэбээйи улууһун араас муннугуттан кэлбит 2-8 кылаас үөрэнээччилэрэ олоҥхону толорууга үрдүк маастарыстыбаларын, дириҥ билиилэрин көрдөрдүлэр. Кинилэр артыыс быһыытынан, иэйиилээхтик толорууларынан, ону таһынан кылыһахха, тойукка дьоҕурдарынан дьүүллүүр сүбэ биһирэбилин ыллылар. Көрөөччүлэр сыанаттан көстөр эпическэй хартыыналары сэргии көрдүлэр, геройдар уонна мифическэй персонажтар эйгэлэригэр умсугутуулаахтык киирэн, иһиттилэр.
«Саха тыла — мин кутум биһигэ» диэн ааттаах тыл-баттл – саха тылын, литературатын, саха суруйааччыларын билиини тургутар улахан тэрээһин буолла. Бу күрэх сыала – эдэр ыччаты төрөөбүт тылга болҕомтотун күүһүрдүү, сахалыы саҥарарга, суруйарга үөрэтии, төрөөбүт тылбытын үйэтитии. Улуустан биэс хамаанда аҕыс араас түһүмэхтэри аастылар. Холобур, лексиканы билиигэ, саха литературатын историятыгар, биллиилээх суруйааччылар айымньыларыгар викториналар, тылынан уонна суругунан сорудахтар бэрилиннилэр. Тыҥааһыннаах күрэх түмүгүнэн Кэбээйи орто оскуолатын эйэлээхтэр хамаандата инники түһэн, кыайыы өрөгөйүн биллэ. Сэргэх тэрээһин эдэр көлүөнэҕэ саха тылын сайыннарыыга, харыстыырга уонна үйэтитэргэ кылааттарын киллэрэллэригэр улахан көмөлөөх буолла. Бу курдук тэрээһиннэр саха тылын сайыннарыыга уонна кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдиигэ улахан суолталаахтар.
Уонна кэмпириэнсийэ түмүктүүр тэрээһининэн Бастыҥнар хамсааһыннарын көхтөөх оҕолорун тэрээһининэн түмүктэннэ. Бу тэрээһин чэрчитинэн кыттааччылар хамаанданан оонньууну эрэ көҕүлүттэн туппакка, уопсай дьыалаҕа кылааттарын киллэрдилэр, маастар-кылаастарга дьарыктаннылар. Ол курдук, ох саанан ытан холонон көрдүлэр, «Илиибит сылааһа» диэн волонтерскай акциянан анал байыаннай дьайыыга сылдьар көмүскээччилэрбитигэр мөһөөччүктэри тиктилэр, хомуска маастар-кылааска, бу кыра инструментан хайдахтаах курдук дьикти дорҕооннору таһаарыахха сөбүн, билэннэр, кыттааччылар олус диэн сөхтүлэр. Онон үөрэх түмүгүнэн, улуус оҕолоро лидер быһыытынан хаачыстыбаларын арыйдылар, эбии дьарыктаах буоларга үөрэннилэр уонна бэйэ-бэйэлэрин кытта доҕордостулар.
Онон тэрийээччилэргэ, үөрэнээччилэрбитигэр, учууталларбытыгар, төрөппүттэрбитигэр уонна экспертэрбитигэр барҕа махталбытын тиэрдэбит.
Оттон бары кыайыылаахтары, олунньу ыйга өрөспүүбүлүкэтээҕи «Барҕарыы» кэмпириэнсийэтэ сахалыы тыллаах, өйдөөх эдэр ыччаты күүтэр!
Сайаана Терехова, Виолетта Левина, 11 кылаас
«Дьоҕур» медиакиин, Кэбээйи