Былыр-былыргыттан саха ыалдьытымсах омук. Кэлбит ыалдьыты итии чэйинэн, амтаннаах аһынан күндүлүүр үгэстээх. Биһиги оскуолабытыгар «Тарбаахаптыын астыахха» улуустааҕы күрэх буолан ааста. «Тарбаахаптыын астыахха» диэн «Саха» НКИК биэриититтэн идеятын ылан, бу күрэх 2010 сыллаахха төрүтэммитэ. Онтон ыла сыллата тэриллэн, илин эҥэр улуус оскуолаларын уолаттара кытталлар.
Бары билэрбит курдук, Иннокентий Иннокентьевич Тарбаахап саха төрүт аһын-үөлүн аан дойдуга киэҥник тарҕаппыт, ураты минньигэһин, иҥэмтэлээҕин аар саарга аатырдыбыт норуот биир киэн туттар ытык киһитэ, Саха Саарына, Таатталар биир дойдулаахпыт буолар.
Сэбиэскэй аармыйаҕа кэккэтигэр сулууспалыы сылдьан, онно повардаабыт. Аармыйа управлениета Иннокентий Иннокентиевич аһын сөҕөн, таптаан хаалларыахтарын баҕарбыттар эбит. Иннокентий Иннокентьевич олоҕун, үлэтин холобуругар асчыт диэн кэрэ киһи буоларын көрөбүт.
Былырыыҥҥыттан бу күрэххэ кыайыылаах өрөспүүбүлүкэ таһымыгар кыттар чиэһи ылар буолбута. Өрөспүүбүлүкэҕэ кыргыттар кыттыбыт буоланнар, быйылгы курэхпитигэр кыргыттар эмиэ кыттыыны ыллылар. Быйылгы күрэх урукку сыллардааҕар уратылаах. Билигин сэтинньи ый буолан, “Байанай ыйын дьоро киэһэтэ үүннэ» диэн саха төрүт аһыттан 4 киһиэхэ анаммыт бырааһынньыктааҕы фуршет остуолун бэлэмнээбиттэрэ.
Кыттааччылар ас састаабын таба наардаан, дьүөрэлээн, фуршет остуолун тардар ирдэбили тутуһан үлэлээтилэр. Үлэлииргэ уопсайа 3 чаас бэриллибитэ. Онтон кыттааччылар үлэлэрин дьүүллүүр сүбэ иннигэр көмүскээтилэр. Кинилэр үлэлэрин Таатта улууһун үөрэҕин салалтатын методическай арыаллааһын киинин салайааччыта, «Тарбаахаптыы астыахха” күрэх быстыбат тэрийээччитэ уонна эксперэ Мира Николаевна Луковцева, Иннокентий Иннокентьевич Тарбаахап үөрэнээччитэ, алтыс разрядтаах повар Ольга Ивановна Харлампьева, «Түһүлгэ» банкетнай саала салайааччыта Үүйэ Николаевна Федорова, Туора Күөл нэһилиэгин дьахталларын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Наталья Романовна Захарова састааптаах дьүүллүүр сүбэ сыаналаата.
Эриэккэс ас, тумалаах эт дыргыйар сытынан туймаардар эдэр повардар бэйэлэрин буочардарынан сандалы остуол тартылар. Хас биирдии кыттааччы олус сонун, минньигэс астаах остуолу киэргэтэ тардан кэбистилэр. Дьүүллүүр сүбэ кэрэ аҥар кыттааччылар уолаттартан ураты буочардаахтар, олус нарыннык үлэлииллэр диэн бэлиэтээтэ. Уолаттар да бары сып-сап туттан, бииртэн биир эриэккэс бүлүүдэлэри оҥорон, араастаан быһан-отон киэргэттилэр.
Түмүккэ, «Ураты көрүүлээх асчыт» анал ааты Авксентий Егорович Мординов аатынан Тааттатааҕы лиссиэй 8-с кылааһын үөрэнээччитэ Дианна Неустроева (сал. Иванова Мария Ивановна); «Кэскиллээх асчыт» – Авксентий Егорович Мординов аатынан Тааттатааҕы лиссиэй 8-с кылааһын үөрэнээччитэ Чэмэлиинэ Аргунова (сал. Иванова Мария Ивановна), «Амтаннаах асчыт» – Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Николай Поленов (сал. Габышев Семен Лукич, Сивцева Мария Владимировна), «Алгыстаах астаах» – Дмитрий Ананьевич Петров аатынан 2 №-дээх орто оскуолатын 9-с кылааһын үөрэнээччитэ Петр Трифонов (сал. Петрова Александра Петровна), «Айар астаах» – Бэс Дьарааһын аатынан Чымынаайы орто оскуолатын 11-с кылааһын үөрэнээччитэ Ньургун Кондаков (сал. Евлева Эльза Дмитриевна, Кондакова Марина Ивановна), «Баай астаах сандалы» – Владимир Ильич Ленин аатынан Уолба орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Хомустаан Афанасьев (сал. Афанасьева Тамара Софроновна),»Саха сандалытын маастара» – Иван Николаевич Гуляев аатынан Туора Күөл орто оскуолатын 9-с кылааһын үөрэнээччитэ Валера Пахомов (сал. Осипова Людмила Валерьевна, Павлова Вера Дмитриевна) ыллылар.
Күрэх III үрдэл кыайыылааҕынан Иван Николаевич Гуляев аатынан Туора Күөл орто оскуолатын 8-с кылааһын үөрэнээччитэ Максим Захаров (сал. Чупрова Сардана Васильевна, Попова Елена Ивановна), II үрдэл кыайыылааҕынан Алампа аатынан Ытык Күөл 1 №-дээх орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Борис Коркин (сал. Шестакова Александра Петровна), I үрдэл кыайыылааҕынан Дмитрий Ананьевич Петров аатынан 2 №-дээх орто оскуола 9-с кылааһын үөрэнээччитэ Урсун Большаков (сал. Петрова Александра Петровна) ааттаннылар.
Онтон «Кылаан чыпчаал» үрдук аатын Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Малышев Дьулустаан (сал. Габышев Семен Лукич, Сивцева Мария Владимировна) ылла.
Санаттан эттэххэ, Дьохсоҕон уолаттара хаһыс да сылын «Кылаан чыпчаал» аатын ыллылар. Былырыын Максим Попов улууска кыайыылаах үрдүк аатын сүгэн, өрөспүүбүлүкэҕэ Таатта улууһун көмүскээн, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Тарбаахаптыы астыахха» күрэх «Кылаан кыайыылаах» үрдүк ааты сүгэн, биир дойдулаахтарын үөрдүбүтэ. Быйыл эмиэ Дьохсоҕон оскуолатын үөрэнээччитэ кыайбыта салайааччы, кыттааччы, бүтүн оскуола үлэтин үтүө түмүгэ, кыайыыта буолар. Салайааччы Габышев Семён Лукич.
Күрэҕи өйөөн, спонсордаатылар: Таатта улууһун үөрэҕин салаата (салайааччы Дягилев И.И.), методическай арыаллааһын киинин салайааччыта Луковцева М. Н.); «Түһүлгэ» банкетнай саала (сал. Фёдорова У.Н. ); «Тотоойу» кафе (сал. П.Н. уонна М.И. Гороховтар); «Уйгу» маҕаһыын ( В.В. уонна В.М. Никифоровтар). Спонсордарбытыгар улахан махталбытын тиэрдэбит.
Бары кыттааччылары эҕэрдэлиибит уонна инникитин өссө үрдүк ситиһиилэри баҕарабыт. «Кылаан чыпчаал» ылбыт уолаҥҥа Дьулус Малышевка улахан эҕэрдэ! Уонна өрөспүүбүлүкэҕэ Таатта аатыттан кыттарыгар үрдүк ситиһиилэри баҕарабыт.
Эрчим ЕВГРАФОВ, XI кылаас,
И.Н. Гуляев аатынан Туора Күөл орто оскуолата, Таатта
Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ