Анаабыр оҕолоро кэпсииллэр

08.03.2022 21:13

Анаабыр долган-эбэҥки национальнай улууһа таба иитиитинэн дьарыктанар. Үрүҥ Хайа орто оскуолата агро хайысхалаах буолан, таба иитиитин ымпыгын-чымпыгын оҕолор кыра кылаастан саҕалаан билэ-көрө улааталлар.

Анаабыр Герой табаһыта

Илья Константинович Спиридонов 1913 сыллаахха Анаабыр туундаратыгар төрөөбүтэ. Кини кыратыттан табалары таптыы улааппыта.

1946 сыллаахха 2 №-дээх ыстаада биригэдьииринэн анаабыттара. Кини биригэдьиирдээн саҕалаабытын кэннэ 2 №-дээх ыстаада табалара элбээбиттэрэ. Кини хоту дойду маанылдаах кыыла үксүүрүгэр улахан кылааттаах. Ону үрдүкүт сыаналаан, Илья Константиновичка 1957 с. алтынньы 1 күнүгэр Сэбиэскэй Союзка табаһыттартан маҥнайгынан Социалистическай Үлэ Геройун аатын иҥэрбиттэрэ. Геройбутунан киэн туттабыт.

Айаана Туприна, VIII кылаас,

Үрүҥ Хайа орто оскуолата, Анаабыр.

Табабыт элбии турдун!

Биһиэхэ, Анаабырга Үрүҥ Хайаҕа, сылын аайы табаһыттар күүтүүлээх бырааһынньыктара – «Сүлүөт» буолар. Онно сыарҕалаах, табалаах хайыһарынан, уучаҕынан сүүрдүү, спортивнай күрэхтэһиилэр, араас оонньуулар ыытыллаллар. Улахан дьон, оҕолор бары кыттабыт.

Мин кыра эрдэхпиттэн эбээлээх эһээбин кытта ыстаадаҕа сылдьар буоламмын, уучахха миинэ үөрүйэхпин. Сүлүөккэ уучаҕынан сүүрдүүгэ куруук кыттабын, бириистээх миэстэлэргэ тиксэбин.

Биһиги оскуолабыт агро хайысхалаах буоларын быһыытынан, хаһыс да сылын улахан кылаас оҕолоругар туспа күрэхтэһиилэр буолаллар. Онно маамыкта быраҕыыта, наартаны ыстаныы, сүүрүү, сыарҕанан, уучаҕынан сүүрдүүлэр буолаллар. Оҕолор тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кытталлар.

Иннкитин даҕаны бу көрүҥҥэ кыттар санаалаахпын. Таба сүүрдүүтэ, Сүлүөт буолар туралларыгар табабыт элбии турарыгар баҕарабын.

Сахая Заровняева, VIII кылаас,

Үрүҥ Хайа орто оскуолата, Анаабыр.

Таптыыр тугутум Кустук

Биһиги таба иитэр тэрилтэбит Үлэ Геройа Илья Константинович Спиридонов – Герой Ылдьаа аатын сүгэр. Мин кини хос-хос сиэнэ буолабын. Сайыҥҥы сынньалаҥмын төрөппүттэрбин кытта ыстаадаҕа атаарарбын туохтааҕар да сөбүлүүбүн.

Саас ыам ыйын бүтүүтэ «Буранынан» тыаҕа тахсабыт. Бастаан кыһыҥҥы болохторго олоробут. Онтон саһыырга көһөн киирдэхпитинэ, улахан болохторбутугар көһөбүт. Саһыыр диэн саас олорор сирбитин ааттыыбыт. Манна биир ый курдук олоробут. Бу кэмҥэ эр дьоннор сайын көһөр сыарҕаларын, харкаастарын, табаларын сэбиргэлин, кыһыҥҥы болохторун өрөмүөннүүллэр. Харкаас диэн сайыҥҥы муостата суох көһөр дьиэ. Ийэлэрбит, эдьиийдэрбит сайыҥҥы, кыһыҥҥы дьиэлэрин бүрүөһүнүн тигэллэр, иистэнэллэр.

Табалар төрөөн, тугуттара улааппытын кэннэ, от ыйын саҕана түөрт, биэс ыал буолан саһыырбытыттан харкааспытынан көһөбүт. Сайыҥҥы һуурпутугар үс күн өрүү-өрүү көһөн иһэбит. Оннук көһөн Лаптев муоратыгар тиийээччибит. Манна үрүҥ эһэ, овцебык, кырса, нерпа балык курдук сэдэх кыыллар, балыктар бааллар.

Аҕам сайын таба оҕотун – тугуту тутан биэрэр. Ону быанан сиэтэн, сымнатабын, киһи илиитигэр үөрэтэбин. Саамай улахан тугутум Кустук диэн ааттаах. Кини абылахаан таба. Ол аата быйыл үс сааһын туолар. Кустукпун наһаа таптыыбын, ахтабын. Ыстаадабар тахсаарыбын сайын буоларын олус күүтэбин.

Андриана Спиридонова, I «А» кылаас,

Үрүҥ Хайа орто оскуолата, Анаабыр.

Сайын ыстаадаҕа

Мин бөһүөлэгим Үрүҥ Хайа өрөспүүбүлүкэбит саамай хотугу улууһугар баар. Наһаа дьикти, кэрэ айылҕалаах. Биһиги бөһүөлэкпитигэр долганнар – аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар олороллор. Кинилэр сүрүн дьарыктара таба иитиитэ буолар.

Аҕам эһээм курдук эмиэ таба иитиитин талан үлэлии сылдьар, 4 №-дээх ыстаада биригэдьиирэ. Ийэм уонна биһиги аҕам курдук туундараҕа сылдьабыт, киниэхэ күүс-көмө буолабыт.

Мин сайын аайы киэҥ нэлэмэн туундараҕа сайылыы тахсабын. Ыстаадаҕа тахсар бириэмэм миэхэ саамай күндү түгэн буолар. Ыам ыйын бүтүүтэ саһыырга тахсабыт. Саһыырга тахсан болоххо биир ыйы быһа олоробут, көс бириэмэтигэр бэлэмнэнэбит. Бэс ыйыгар көһүү бириэмэтэ саҕаланар. Болохтон харкааска көһөбүт, кини муостата суох, таһа араас хас да хат матырыйаалынан бүрүллэр. Үс күн өрүү-өрүү көһөбүт. Көһүү бириэмэтэ эрдэттэн маршруттаах буолар. Куйаас күннэргэ таба итииргиир. Ол иһин аҕыйах километр көһөбүт. Харкааһы 19-22 таба тардар, дьиэ төһө улахан оччонон элбэх таба уонна 2-3 уучах буолар. Ыстаадаҕа сылдьарга бурааны тутталлар, аныгы техника табаһыттарга олус улахан көмөлөөх. Мин сайын уучахтанарбыттан олус астынабын. Сайын биһиэхэ оҕолорго саамай интэриэһинэй кэм. Саҥа сиргэ көһөн түстэхпитинэ хаама, көрүлүү барабыт. Ичигэс күннэргэ үрэххэ сөтүөлүүбут. Уонна киэһээ таһырдьа тахсан оонньуубут. Үөр хаайабыт, табаны туталларыгар

көмөлөһөбүт. Сайын аайы тугут ииттэллэр, харайан улаатыннаран баран төттөрү үөргэ ыыталлар. Ити курдук сайын тургэн баҕайытык ааһар.

Кыра эрдэхпиттэн тыаҕа сылдьар буолламмын, сүрэхпэр олус чугас. Киэҥ нэлэмэн туундаратын уонна сип-сибиэһэй салгынын бастакыбын сылдьар курдук астынабын, сөҕөбүн.

Биһиги сопхуоспутугар аҕыс ыстаада баар. Уопсайа уон үс тыһыынча табалаахпыт. Сайын аайы оҕолор төрөппүттэрин кытта ыстаадаҕа тахсан күүс-көме буолаллар. Күһүнүн, сааһын улахан оҕолор хараалга сылдьаллар.

Сайынын ичигэс күннэргэ ийэлэригэр тирии, тыс кыһыахтаһаллар, болох бүрүөтүн тигэргэ көмөлөһөллөр.

Прасковья Туприна, IX кылаас,

Үрүҥ Хайа орто оскуолата, Анаабыр

Тыа оҕотун оонньуута

Мин төрөппүттэрим оҕо сылдьан сынньалаҥнарын кэмигэр тыаҕа тахсаллара. Туундараҕа оскуола оҕолоро төрөппүттэрин, таба ыстаадатын кытта көһө сылдьан таба муоһунан, туйаҕын уҥуоҕунан лаптаалыы оонньууллара. Биир кэрэхсэбиллээх аралдьыйар оонньуулара – кырса (тыа кутуйаҕын) тутан ылан, таба курдук көлүйэ оонньууллара.

Сайын болоһо, самыыр кэмигэр харкаас иһигэр мустан, кумааҕынан кырыллыбыт фигураларынан оонньууллара. Таба, сыарҕа, болох, каркаас оҥоһуктарын төрөппүттэр, улахан оҕолор кумааҕыттан кырыйан биэрэллэрэ. Кыра оҕолор күннээҕи тыа олоҕун үтүктэн оонньууллара: көһүү, сыарҕаланыы, таба тутуу, уучахтаныы. Хас баҕар оҕо оонньуур. Билигин кумааҕынан кырыллыбыт оҥоһуктарынан бөһүөлэккэ олорор оҕолор дьиэлэригэр, кылааска, куруһуокка оонньуохтарын, табаһыт көс олоҕун туһунан өйдөбүлү иҥэриниэхтэрин сөп.