Россия Президенэ В.Путин ыйааҕынан 2023 сыл Педагог уонна настаабынньык сылынан биллэрилиннэ. Өрөспүүбүлүкэ үөрэҕин эйгэтин тохсунньу ыйынааҕы сүбэ мунньах чэрчитинэн Педагог уонна настаабынньык сылын үөрүүлээхтик арыйыы буолла. Дьоро киэһэ саҕаланыытыгар ССРС норуотун, РСФСР уонна Саха ССР оскуолатын үтүөлээх учуутала Михаил Андреевич Алексеевы кэриэстээн, испэктээктэн кылгас быһа тардыыны көрдөрдүлэр.
Аны кини үөрэнээччитэ, РЛИ физикаҕа учуутала Виктор Потапов ааспыт сыл бүтүүтүгэр РФ норуодунай учуутала бочуоттаах ааты сүкпүтэ. Виктор Филипповиһы саалаҕа мустубут дьон сүһүөхтэригэр туран көрүстүлэр. Кини 9 иитиллээччитэ физикаҕа БКЭ 100 баалга туттарбыта. 120 үөрэнээччитэ аан дойдутааҕы олимпиадалар призердара, кыайыылаахтара буолаллар. Кини — «Туймаада» норуоттар икки ардыларынааҕы математикаҕа, физикаҕа, химияҕа, информатикаҕа олимпиаданы төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ.
Бу дьоро киэһэҕэ норуодунай поэтесса Наталья Михалева-Сайа суруналыыс быһыытынан ураты сүүрээни киллэрэн, ыҥырыылаах ыалдьыттартан тута интервью ылбыта сонун буолла. Чуолаан, Виктор Филипповичтан настаабынньык диэн аналын, суолтатын хайдах өйдүүрүн, үөрэхтээһин эгэтигэр туох саҥа киириэхтээҕин, физмат хайысха сайдыытын туһунан ыйыталаһан, маннык хоруйу ылла:
— Мин көлүөнэ дьон бары сэбиэскэй оскуоланы ааспыт дьоммут. Биһиги үөрэммит эйгэбит олох атын этэ. Онон аныгы көлүөнэҕэ ол эйгэ уопутуттан бэрсиэхпитин баҕарабыт. Туох саҥа киирэрин наар ыйыталаһаллар. Кэлэр уонча сылга туох да уларыйыы киириэ суоҕа. Кинигэлэр, үөрэтии литературата уларыйара сүрдээх наадалаах, үчүгэй өттүгэр баран эрэр. Физмат хайысха сайдыытын туһунан: Михаил Андреевич тыа оҕото киин сир оҕотун кытта тэҥ усулуобуйаҕа үөрэнэн, билии ыларыгар баҕарар этэ. Ол баҕата туолбута, билигин биһигини салайар дьон үксүлэрэ физмат хайысханы бүтэрбит дьон буолаллар. Оҕо наукаҕа эрдэ киирэрин ситиһиэххэ наада. Онуоха оҕону наука киһитэ үөрэтиэхтээх, оскуола учуутала буолбатах. Наука үлэһитэ бэйэтин идиэйэлэрин, бэйэлэрин санааларын оҕоҕо тиэрдиэхтээх. Ити хайысханан хамсааһын барыан наада.
Учууталларын эҕэрдэлии кэллилэр “Янолово” хампаанньа дириэктэрин солбуйааччы Александр Ларионов уонна эдэр учуонайдартүмсүүлэрин бэрэссэдээтэлэ Иван Харитонов. Иван айар толкуй 5-20 сааска диэри сайдарын, сабаҕалааһын быһыытынан төрүттэртэн бэриллэрин, оҕо айар толкуйун чопчу оскуола сааһыгар сайыннарыахха сөбүн туһунан эттэ. Онуоха оҕо айар, сабаҕалыыр, ыралыыр толкуйун хааччахтыа суохтаахтар диэн тоһоҕолоото: “Сорох оскуолалар баал, рейтинг эккирэтиитигэр, оҕо айар дьоҕуругар болҕомто уурбаттар”.
Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев эмиэ Виктор Потапов үөрэнээччитэ буолар. Кини видеосибээс нөҥүө учууталын эҕэрдэлээтэ:
— Саха сирин олохтоохторун сүрүн хамсатар күүһүнэн билии, онтон учууталга ытыктабыл биһиги уопсастыбабыт биир олугунан буолаллар. Россия Президенэ биллэрбит Педагог уонна настаабынньык сыла утумнааһын үгэстэригэр саҥа кыаҕы биэриэ диэн эрэнэбин. Уонна Виктор Филипповичка биир мөлүйүөн солкуобай бириэмийэнэн наҕараадалыылларын биллэрдэ.
Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников өрөспүүбүлүкэҕэ Педагог уонна настаабынньык сылын тэрээһинин былаана бигэргэтиллэн турарын эттэ:
— Бастатан туран, педагогическай үлэһиттэр статустарын быраап өттүнэн чопчулуохха наада. Үөрэхтээһин эйгэтин үрдүк таһымнаах үлэһиттэринэн хааччыйар сыаллаах «Земский мастер» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагыраама торумнанна. Орто анал үөрэх 25 тэрилтэлэрин дьиэлэрэ хапытаалынай өрөмүөҥҥэ барыахтаах.
Өрөспүүбүлүкэ үөрэҕин эйгэтин тохсунньу ыйынааҕы сүбэ мунньах чэрчитинэн Тыа хаһаайыстыбатын техникумугар үөрэтэр-быыстапкалыыр киин арылынна, «Школа аспирантов СПО» стратегическай сессия, виртуальнай методическай кэбиниэт, педагог настаабынньыктар өрөспүүбүлүкэтээҕи форумнара буолла.
Санатабыт, бу сыл бастыҥ 36 педагога уонна настаабынньыга 100 тыһыынча солк.бириэмийэ ылыахтара.
СӨ үөрэҕириитин уонна наукатын миниистирэ И.П. Любимова 2022 сыллааҕы публичнай отчуотун бу сигэнэн көрүөххүтүн син: https://youtu.be/BgIF7yLVkDI.
Андрей Сорокин түһэриилэрэ, ЯСИА.