Бүгүн CӨ биир саамай кырдьаҕас үөрэҕин кыһатыгар С.Г. Гоголев аатынан Дьокуускайдааҕы педагогическэй кэллиэскэ идэҕэ бэлэмниир үөрэх тэрилтэлэригэр саха тылын, литературатын уонна култууратын үөрэтэр усулуобуйаны тэрийии, тупсарыы туһунан кэпсэтии, уопут, санаа атастаһыы буолла.
Саха тылын, литературатын уонна култууратын учууталларын 3 өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэһин сүрүн сыала – сахалыы тылынан иитэр-үөрэтэр усулуобуйаны үөрэх эйгэтигэр итиэннэ идэҕэ бэлэмниир үөрэх тэрилтэлэригэр онуоха сөптөөх усулуобуйаны тэрийии. Дойдубут Президенэ Владимир Путин Арассыыйаҕа олорор Норуоттар төрөөбүт тылларын күнүн сылын аайы балаҕан ыйын 9 күнүгэр бэлиэтиир туһунана Укааска сэтинньи 4 күнүгэр илии баттаата. Онон төрөөбүт сахабыт тыла чэчирии сайдарыгар үөрэх тэрилтэлэригэр, кыһаларыгар, оҕо саадыгар сөптөөх усулуобуйаны тэрийии өссө күүһүрэр уонна бу сийиэскэ ылыныллыбыт быһаарыныылар дьоһуннаах үлэлэрэ кэҥии туруоҕа.
С.Ф. Гоголев аатынан кэллиэс алын сүһүөх, муусука, физкультура учууталларын, уһуйаан иитээччилэрин, эбии үөрэхтээһин учууталларын бэлэмниир. Дьокуускайдааҕы педагогическай кэллиэс учууталларын мастырыскыайа кэлбит ыалдьыттары 3 бөлөҕүнэн араардылар:
1 бөлөх –Орто үөрэхтээһин уонна үрдүк үөрэх преподавателлэрэ.
2 бөлөх – Уһуйаан иитээччилэрэ.
3 бөлөх – Алын сүһүөх кылаас учууталлара.
Педагогическай кэллиэс уһуйааччылара, устудьуоннара кэлбит ыалдьыттарга уруокка туттуллар аныгы, саҥа, сонун ньымалары билиһиннэрдилэр. Кэллиэс 2025 сылтан «Профессионал» федеральнай бырайыакка киирсэн үлэтин айымньылаахтык саҕалаабыт. Онон аныгы технологиялары туһанан оҕо саадын, алын, орто кылаас оҕолоругар аналлаах тутан-хабан көрөр, саҥа сайдарыгар наадалаах оонньуулары, эбии дьарыктары бэлэмнээбиттэр. Холобур, оҥоһуу өй көмөтүнэн уоттаах саахымакка оҕо сыыһа хаамар түгэнигэр өҥө уларыйар, сэрэтэр, бириэмэтин көрдөрөр.
СӨ судаарыстыбаннай уонна дьиҥ таһымнаах тылларын харыстааһын уонна сайыннарыы чэрчэтинэн, Саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьыта диэн анал бырайыак күөх экраҥҥа көстөр. Тылдьыт тылы төрүт олоҕунан уонна үөскээбит олоҕунан таһаарар. Ону таһынан хартыына, уруһуй көмөтүнэн ойуулук оҥоруу, саха төрүт доҕуһуоллуур тэриллэринэн уруогу сэргэхтик ыытыы ньымаларын кэпсээтилэр.
Педагогическай кэллиэс преподавателэ оҕолору күрэс төрүт көрүҥнэрэ оҕону эт-хаан, өй-санаа өттүнэн эрчийэрин уонна сайыннарарын бэлиэтээтэ. Салгыы Саха сирин тумус туттар дьон туһунан киинэлэри уонна араас хабааннаах ойуулуктары, комикстары көрдөрдүлэр. Оҕо илиитэ, бытархай моториката сайдарыгар араас оонньуулары билиһиннэрдилэр. Холобур, саха кыыһын таҥыннарыы, балаҕан иһигэр баар иһиттэри-хомуостары, сахалыы астары оҕо билэ улаатарыгар оҥоһуллубуттар. Кэлбит ыалдьыттар, учууталлар педагогическай кэллиэс бэлэмнээбит уруокка туттуллар саҥа, аныгылыы, оҕо болҕомтотун тардар ньымаларын бэрт болҕойон иһиттилэр, кэрэхсээтилэр.
Салгыы орто үөрэхтээһин уонна үрдүк үөрэх тэрилтэлэригэр саха тылын, литератуартын уонна култууратын үөрэтэр усулуобуйаны тэрийии уонна тупсарыы диэн төгүрүк остуол тула кэпсэтии буолла. Манна Н.Г. Чернышевскэй аатынан Бүлүүтээҕи профессиональнай-педагогическэй кэллиэстэн, Дьокуускайдааҕы культура уонна искусство кэллиэһиттэн, Айар уустар креативнай индустрия кэллиэһиттэн, Нам кэллиэһиттэн о.д.а үөрэтээччилэр мустан уопут, санаа атастастылар.
Н.Г. Чернышевскай аатынан Бүлүүтээҕи профессиональнай-педагогическэй кэллиэстэн Варламова Сахаяна Мироновна алын сүһүөх учууталларын салаатыгар ханнык методиканы туһаналларын, туох тэрээһиннэр, бырайыактар баалларын билиһиннэрдэ. Элбэх хайысханы тутуһан үлэлии олороллорун бэлиэтээтэ. Сатаан сөпкө саҥарарга,санааларын сайа этэргэ «Сахам мандар саҥата» диэн араас дьүһүйүүлэри, испэтээктэри туруоран оҕо артыыстаан, эмоцияларын салайыналларыгар, идиэйэлэрин этинэллэригэр, кэллэктиипкэ үлэлииллэригэр көмөлөөҕүн быһаарда. «Устудьуон-үөрэнээччи» бырайыакка үрдүкү куурус устудьуона үөрэнээччини кытта научнай үлэлэри чинчийии, дакылааттары, үлэлэри оҥорон таһаараллар. «Сэргэх сэһэн» бырайыакка киэн билиилээх учууталлары, дьону, бэтэрээннэри кытта көрсүһүү тэриллэр. Мантан да атын араас хабааннаах тэрээһиннэри устудьуон элбэх хайсыханы тутан үөрэхтээх киһи буоларыгар тэрийэллэрин кэпсээтэ.
С.Ф. Гоголев аатынан педагогическай кэллиэс саха тылын преподователэ Анемпидистова Александра Иннокентьевна нейросеть нөҥүө саха айымньыларын көрдөрүү туһунан кэпсээтэ. Үөрэнээччилэр айымньыны ааҕан баран, дьоруой сирэйин-хараҕын, быһыытын-таһаатын суруйан нейросеть нөҥүө ойуу таһаарараллар. Бу ньыманы туттуу холобурагар үөрэнээччи ааҕыыга болҕомтото үрдээбитин бэлиэтээтэ. Т.Е. Сметанин «Саллаат ахтылҕана”, «Күөрэгэй», Д.К. Сивцев-Суорун Омоолоон “Хараҥаҕа тыкпыт сырдык”, П.А. Ойуунускай “Оҕо куйуурдуу турарар”, “Таал-Таал эмээхсин”, А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй «Өрүс бэлэхтэрэ» айымньыларын үөрэнээччилэр нейросеть нөҥүө оҥорбут холобурдарын көрдөрдөөтө.
Оттон саха тылын преподавателэ Ирина Степановна Каратаева И.С. Гаврильев аатынан Намнааҕы 1 №-дээх орто оскуола норуот төрүт дьарыгын ньыматын харыстыырга көҕүлүүр күүстээх сүүрээни киллэрбитин эттэ. Ол курдук, «jubiorskills» чемпионат сорудаҕа сахалыы тылынан бэриллэр. Үлэ сорудахтар дойдуга билэриллэр сыл бэлиэтигэр ананаллар: сөрүө ньыматынан «Бөҕө Боотур» уол оҕо кура, кылынан өрүү ньыматынан киэргэл оҥоруу, дэйбиир оҥоһуутун ньымата, Кыайыы бырааһынньыгар аналлаах күн олбох оҥоруу о.д.а
Айар уустар креативнай кэллиэһин төрүт култуура преподавателэ Жукова Сардана Васильевна Айар уустар креативнай кэллиэһэ саха тыла, культурата сайдарыгар иитиигэ-үөрэтиигэ үлэлэригэр «Ойуулук» анимационнай устуудьуйаны, “Тундра” устуудьуйааны, Саха национальнай көрдөрөр-иһитиннэрэ хампаанньаны о.д.а тэрилтэлэри кытта ыкса үлэлииллэрин бэлиэтээтэ. “Айар” кинигэ кыһатын кытта холбоһук бырайыактаахтарын көрдөрдө.
Маннык курдук, ыраахтан чугастан кэлбит орто анал үөрэх преподавателлэрэ үлэлии сылдьар үөрүйэхтэрин, уопуттарын атастастылар. Иһирэх санаа атастаһыытын инники үлэлэригэр туттуохтара, дьоһуннаах бырайыактары олоххо киллэриэхтэрэ.
keskil14.ru