“Разговоры о важном” федеральнай бырагыраамманы олоххо киллэриини, ис хоһоонун оҥорууга Арассыыйа Үөрэҕин министиэристибэтин иһинэн үлэлиир оҕо саас, дьиэ кэргэн уонна иитии института иилиир-саҕалыыр. 2022 сылтан үлэҕэ киирбит бырагыраамма тирэҕин, оннун булан, Арассыыйа оскуолаларыгар бэнидиэнньик аайы ыытыллар. Ис хоһооно дириҥээн, хабар эйгэтэ кэҥээн, ыытыллар хаачыстыбата тупсан иһэр.
“Разговоры о важном” тиэмэлэригэр тирэҕирэн, федеральнай бырагыраамма ирдэбилигэр сөп түбэһиннэрэн, Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан “Кэскил” оҕо бэчээтин кыһата “Дьоһуннааҕы кэпсэтии” региональнай компонены төрдүс сылын оҥорон таһаарабыт. Бу туруору тылбаас буолбатах. Оҕолор үөрэнэр кылаастарын, саастарын таһымын учуоттаан оҥоробут. Федеральнай бырагырааммаҕа киирбит тиэмэни оҕо төрөөбүт тылынан, сахалыы толкуйунан, бэйэтин төрөөбүт дойдутугар алтыһыннары тутан иҥэринэригэр улахан болҕомтобутун уурабыт.
“Разговоры о важном” федеральнай бырагыраамма “Дьоһуннааҕы кэпсэтии” региональнай компонены оҥорон таһаарыыга научнай сүбэһиппитинэн этнопедагог, педагогика билимин хандьыдаата, “Өксөкүлээх үөрэҕэ” бырагыраамма ааптара Екатерина Петровна Чехордуна буолар.
Бүгүҥҥү күҥҥэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 651 оскуола баар буоллаҕына, сахалыы тылынан үөрэтэр оскуола ахсаана – 393. Ол аата ортотунан 30 тыһыынча оҕо төрөөбүт тылынан үөрэнэр. 2025-2026 үөрэх дьылын бастакы чиэппэрин түмүгүнэн, “Разговоры о важном” федеральнай бырагыраамма “Дьоһуннааҕы кэпсэтии” региональнай компонены сахалыы тыллаах 150 оскуола туһанар диэн ааҕан, ырытан олоробут. Ортотунан 7 тыһыынча оҕону хабабыт.
“Дьоһуннааҕы кэпсэтии” региональнай компонент нөҥүө оҕо төрөөбүт тылынан, уу сахалыы толкуйунан Арассыыйаны кытта быстыбат ситиммит, төрөөбүт дойдубут, тумус туттар дьоннорбут Арассыыйа сайдыытыгар киллэрбит, киллэрэр кылааттарын оҕо чугастык ылынан, дьонугар-сэргэтигэр сүрэҕинэн-быарынан, өйүнэн-санаатынан чугас буола улаатарыгар тирэх күүс буолара саарбаҕа суох.
Быйылгы сылга “Разговоры о важном” 3-5, 5-7 саастаах уһуйаан оҕолоругар олоххо киллэрии апробация быһыытынан Арассыыйа 23 регионугар ыытылла турар. Балаҕан ыйыгар, алтынньы, сэтинньи ыйдарга үстүү тиэмэни таҥан киллэрбиттэр.
“Кэскил” оҕо бэчээтин кыһата апробация быһыытынан киллэриллибит тиэмэлэринэн уһуйааннарга сахалыы тылынан дьарыктары ыытарга матырыйааллары бэлэмнээн https://keskil14.ru/ саайпытыгар таһаарабыт.
https://keskil14.ru/altynny-27-k-ne-hatylaa-yn-projdennyj-material-za-1-chetvert/
Бу нэдиэлэҕэ бииргэ үлэлэһэр уһуйааннарбыт иитээччилэрэ “Дьоһуннааҕы кэпсэтии” дьарыгы ыытан боруобалаан көрдүлэр.
Мэҥэ Хаҥалас улууһун Баатаратааҕы “Кэскил” уһуйаан “Сулусчаан” бөлөҕүн иитээччитэ Ирина Дмитриевна Винокурова “Дьоһуннааҕы кэпсэтиини” аан бастаан ыытта. Алтынньы үһүс бэнидиэнньигэр бэриллибит тиэмэбит “Эбэҕэ, эһэҕэ ыалдьыттыыбыт” диэн. Федеральнай тиэмэ – “Мои бабушки и дедушки”. Дьарыгы ыытарга иитээччигэ көмө матырыйаалга дьарык тутулун сценарийа, хамсаныылаах оонньуулар, оҕо бэйэтин илиитинэн тутан-хабан оҥороругар, тиэмэтигэр сөптөөх макет, плакат киирэллэр.
– Биһиги уһуйааммыт иитээччитэ Ирина Дмитриевна Винокурова “Дьоһуннааҕыны кэпсэтиини” аан бастакытын ыытта. “Кэскил” оҕо бэчээтин кыһата бэлэмнээбит көмө матырыйаалларыгар тирэҕирэн, иитээччи бэйэтин өттүттэн эбэн-сабан 25 мүнүүтэ устата ыытта. Ыалдьыт эбээ быһыытынан Светлана Гаврильевна Филиппова кэлэ сырытта. Ирина Дмитриевна дьарыгы ыытарын интэриэһиргээн көрдүбүт.
“Дьоһуннааҕы кэпсэтии” диэн аатыгар да этиллэрин курдук, дьоһуннаах, улахан эрэ оҕолорго, дьоҥҥо анаммыт курдук. Ол гынан баран, ньыматын таптахха, уһуйаан оҕолоругар чэпчэкитик киллэриэххэ сөп эбит. Холобур, интерактивка көмө матырыйаалга эбэбэр, эһэбэр бэлэхтиир аккырыыкка макета баар этэ. Ону биир дьарык иһигэр ситэ туһамматыбыт. Тоҕо диэтэххэ, ити аккырыыкканы оҕо ис хоһоонун өйдөөн оҥороругар биир дьарык буолбакка, икки-үс дьарык наада. Ол аата кини бастаан эбээ, эһээ диэн кимин билэр, онтон бэйэтин эбэтин, эһэтин туһунан билэр, кэпсиир, биллэн туран, төрөппүтүн кыттыһыннаран туран, дьэ уонна бу мин эбэбэр, эһэбэр анаан оҥоробун диэн аккырыыкканы оҥоруохтаах. Онон бу макеты “хаһааска” хааллардыбыт. Ол оннугар Ирина Дмитриевна көмө матырыйаалтан раскрасканы туһанна, – диэн санаатын үллэстэр иитээччи, суруйааччы Мусьяна Сосина.
“Кэскил” уһуйаан “Чуораанчык” сурунаалга сурутуулаах буолан, 2025 сыл 2 №-рин туһаммыттар. Бэйэлэрин ииттээччиллэрэ Мусьяна Сосина тылларыгар “Эбэм күөрчэҕэ” ырыаны истэ олорон эрчиллиини оҥорбуттар.
Үөһээ Бүлүүтээҕи “Солнышко” уһуйааҥҥа улахан бөлөххө Мария Александровна Григорьева, бэлэмнии бөлөххө Ирина Прокопьевна Адамова эмиэ аан бастакыларын “Дьоһуннааҕы кэпсэтии” дьарыгы ыыттылар.
– “Дьоһуннааҕы кэпсэтиини” уһуйаан оҕолоругар ыытыахха сөп эбит. Оҕолорбут сэргэх баҕайытык кытыннылар. Эбээ, эһээ тиэмэтиттэн тирэҕирэн, хос эбээ, хос эһээ диэн кимин биллибит. Оҕо аттыгар сылдьар биир саастыылааҕын холобуругар бу маннык өйдөбүллэри иҥэринэрэ ханнык да үөрэхтээҕэр быдан чиҥник киирэр, өйдөнүмтүө буолар. Оҕолорбут эбэлэрин, эһэлэрин туһунан наһаа үөрэн туран кэпсииллэр. Онон бу дьарык ордук оҕону иитиигэ эбээ, эһээ олоххо суолталаах дьон буолалларын өссө ордук бигэргэттэ. Биир үчүгэйэ диэн оҕо «мин эһэм, мин эбэм кимнээҕий?» диэн бэйэтигэр эргиллэн, толкуйдуур кыаҕы биэрдибит. “Дьоһуннааҕы кэпсэтии” оҕону кытта чугастык кэпсэтиигэ, кини толкуйун, санаатын арыйыыга көмөлөөх буолсу, – диэн «Солнышко» уһуйаан иитээччитэ Ирина Прокопьевна Адамова санаатын үллэстэр.
Сэтинньи ыйга “Дьоһуннааҕы кэпсэтии” бастакы тиэмэтэ: “Арассыыйа – элбэх норуот түмсэн олорор дойдута”. Дьарыгы ыытыыга көмө матырыйааллары keskil14.ru саайка “Дьоһуннааҕы кэпсэтии” рубрикаҕа киирэн, хачайдаан ылан туһаныаххытын сөп.
Сардаана МАТВЕЕВА, “Кэскил” хаһыат, “Бэлэм буол»,
“Чуораанчык” сурунааллар кылаабынай эрэдээктэрдэрэ