Нэһилиэкпитигэр Улуу Кыайыы 80 сылыгар аналлаах 80 Албан аат Күннэрин чэрчитинэн, «Биһиги дьиэ кэргэн Өйдөбүнньүгэ» бырайыак салҕанан ыытылла турар.
Балаҕан ыйын 6 күнүгэр дойдубут өссө биир хорсун буойуттарын туһунан биллибит. Бу күн Кыайыы болуоссатыгар Гаврил Васильевич Егоров, Владимир Дионисьевич Лонгинов пааматынньыктарыгар сибэкки дьөрбөтүн ууруутун сиэрэ-туома буолла. Ол кэнниттэн Тандатааҕы И.П. Готовцев аатынан түмэлгэ биир дойдулаахтарбыт, урукку Тандыыныскай нэһилиэктэн төрүттээх Аҕа дойду Улуу сэриитин хорсун буойуннара Заболоцкайдар бойобуой суолларын, сэрии хонуутугар геройдуу охсуһууларын, билиҥҥи көлүөнэ аймах дьонун туһунан оскуола оҕолоро, нэhилиэк олохтоохторо кэлэн, сэргээн иһиттибит, быыстапкаларын көрдүбүт.
Заболоцкий Иван Иннокентьевич (1927-1988) — 1945 сыллаахха 18 сааһыгар бэс ыйыгар Ньурбаттан армияҕа ыҥыраллан барбыт. Бастаан Иркутскай куорат таһыгар баар Ангара өрүс үрдүгэр турар Мальта диэн сэлиэнньэҕэ сылдьыбыт. Иркутскайтан карантин кэнниттэн 519 рабочай батальонҥа түбэспит. Ол батальонҥа Японияны утары сэриигэ маһы бэлэмнииргэ ананан Чита уобалаһыгар барбыт. «Японияны Кыайыы иһин» мэтээлинэн наҕардааламмыт.
Заболоцкий Иван Иванович (1927-2006) — 1945 сыллаахха 18 сааһын туолан, Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр ынырыллыбыт. Япония милитаристарын кытта сэриигэ 21-с артиллерийскай полк 91-с рота састаабыгар киирбит.
Заболоцкий Гавриил Васильевич (1926— 1984) — 1945 сыллаахха бэс ыйын 1 күнүгэр Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр ыҥырыллан барбыт. Забайкальскай байыаннай уокурукка Чита уобалаһыгар 5 сыл этэҥҥэ сулууспалаан кэлбит.
Заболоцкий Прокопий Васильевич (1924-2000) — 1942 сыллаахха балаҕан ыйыгар Чурапчы военкоматыттан Кыһыл Армия кэккэтигэр ыҥырыллыбыт. 1943 сыл сайыныгар полк Маньчжурия кыраныыссатыгар укрепрайон тутуутугар сылдьыбыт, байыаннай үөрэх саҕаламмыт. Атырдьах ыйын 8 күнүгэр Аргунь өрүскэ тиийэн Японияны утары сэрии саҕаламмытын туһунан В.М. Молотов этиитин этэр. Бу кыргыһыыга хаҥас хомурҕаныгар бааһыран стройтан туораабыт. Госпитальга эмтэнэн баран 39-с отдельная стрелковай ротаҕа анаммыт.
1946 сыллаахха «1941-1945 сс. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Германияны Кыайыы иһин», «Японияны Кыайыы иһин» мэтээллэринэн, 1985 сыллаахха Аҕа дойду Улуу сэриитин ll степеннээх уорданынан,
1997 сыллаахха Жуков мэтээлинэн, 2000 сыллаахха Арассыыйатааҕы тэрийэр кэмитиэт «Фронтовик 1941-1945» бэлиэтинэн наҕаардаламмыт.
Заболоцкайдар дьиэ кэргэн хорсун буойуттарынан олуһун киэн тутталларын көрдүбүт, иһиттибит. «Оҕолорбутугар, кэнчээри ыччаттарбытыгар, сиэннэрбитигэр, хос сиэннэрбитигэр кэпсии сылдьыахпыт», – диэн эттилэр.
Бу күн дойдубут өссө биир киэн туттуута Сэбиэскэй Сойуус Геройа Владимир Дионисьевич Лонгинов төрөөбүтэ 106 сылыгар аналлаах истиҥ тэрээһин ыытылынна.
Владимир Дионисьевич Лонгинов тыыннаах ситимэ – сиэн балта Ольга Никифоровна Светлакова бэйэтинэн кэлэн кыттыыны ылбыта тэрээһини киэргэттэ, ис хоһоонун байытта.
Герой паамытынньыгар Владимир Лонгинов сиэн балта Ольга Никифоровна Светлакова, Байаҕантай нэһилиэгин баһылыга Савва Иванович Егоров, Байаҕантай нэһилиэгин аҕам саастаахтарын түмэр «Ситим» түмсүү бэрэссэдээтэлэ Степан Константинович Федоров, М.Н. Готовцев аатынан Танда орто оскуолатын үөрэнээччитэ Михаил Громов өйдөбүнньүк гирлянда уурдулар.
В.Д. Лонгинов аатынан бочуоттаах бэлиэни биһиги кэккэбититтэн туораабыт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарын тустарынан архыып матырыйаалларын хомуйууга үлэлэспит, улахан кылаатын киллэрбит Ефросинья Константиновна Колодезникова дьиэ кэргэнигэр туттардылар. Ону таһынан бу бэлиэнэн Владимир Филиппович Каркавин наҕараадаланна.
Ольга Никифоровна Владимир Дионисьевич бииргэ төрөөбүт саамай улахан эдьиийин Ольга Дионисьевна сиэнэ буолар. Кини маннык ахтан-санаан ааста: «Бүгүн миигин маннык үчүгэй тэрээһиҥҥэ ыҥырбыккытыгар улаханнык махтанабын. Олус долгуйан турабын. Аҕам өттүнэн араспаанньам Ханды диэн, кэргэмминэн Светлакова диэммин. Эбэм Ольга Дионисьевна Лонгинова Владимир Лонгинов, дяди Володя, улахан эдьиийэ буолар. Оҕо эрдэҕинээҕи кэммиттэн умнубакка өйдөөн хаалбытым диэн дядя Володяны аймахтарым сүрдээх өр көрдөөбүттэрэ – сурук бөҕөтүн суруйаллара, ирдиир, көрдүүр үлэлэри тиһигин быспакка ыыталлара. Владимир Лонгинов өр кэмнэргэ сэрии толоонугар сураҕа суох сүппүттэр ахсааннарыгар сылдьыбыта. Кини ханна көмүллэ сытарын Гоголев булбута. Дядя Володябыт Черкасскай уобаласка Каневскай оройуоҥҥа Пшеничники дэриэбинэҕэ баар братскай могилаҕа көмүллэ сытарын туһунан билэммит аймахтара олус диэн үөрбүппүт. Мин ол күнү олох умнубаппын. Дьиҥинэн, барыта судургу баҕайы эбит: дядя Володя туһунан хаһыакка араспаанньатын Лонгинов диэбэккэ, «Лонгилов» диэн суруйбуттар. Ити араспаанньата сыыһа суруллан, ханна көмүллэ сытарын өр көрдөөбүттэр эбит. Мин эбэм, аймахтарым Тандаҕа айаннаары хомуналларын олус үчүгэйдик өйдүүбүн. Тандаҕа айан биһиги аймахха ураты долгутуулаах түгэн буолара. Эһиги сэрии толоонугар охтубут геройдаргытын, бу ынырыктах уот сэриигэ кыттыбыт дьонноргутун кэриэстээн илдьэ сылдьаргытын үөрэ, долгуйа көрөбүн. Биһиги Танда дьонугар Лонгиновтар дьиэ кэргэттэригэр өйөбүлгүт иһин дириҥ махталлаахпыт. Танда дьонун өйөбүлүнэн Лонгиновтар гражданскай сэрии кырыктаах кэмнэригэр тыыннаах хаалбыттара. Таҥара дьиэлэрин суох оҥорор кэмнэригэр Тандатааҕы Николаевскай церковы харыстаан тутан илдьэ хаалбыккытыгар олус улахан махталлаахпыт. Бу церковь истиэнэлэрэ Священник Дионисий Лонгиновы, кини кэргэнин Сусанна Петровнаны, кинилэр оҕолорун тыыннарын иҥэринэн илдьэ тураллар. Лонгиновтар дьиэ кэргэттэрин туһунан докумуоннары, экспонаттары, кинилэр тутта сылдьыбыт малларын хомуйан, түмэн Тандатааҕы музейга кичэллик харайан, ууран илдьэ сылдьаргытыгар ис сүрэхпититтэн махтанабыт. Тандатааҕы музей Владимир Лонгинов аатын үйэтитиигэ ылсыбыт аан бастакы тэрилтэ буолар. Онон Лонгиновтар аймах ааттарыттан Танда дьонугар өссө төгүл дириҥ махталбын тиэрдэбин». Итинник этэн туран, музейбытыгар “Тайны якутских фамилий” диэн кинигэни бэлэх уунна.
Сэбиэскэй Сойуус Геройа Владимир Дионисьевич Лонгинов сиэн балтытыттан маннык истиҥ махтал тылларын истэн олус долгуйдубут, Тандабыт дьонунан киэн тутуннубут.
Тэрээһиммит ырыа, үҥкүү эҕэрдэлээх, Кыайыы болуоссатыгар Өйдөбүнньүк чүмэчитин ууруунан түмүктэннэ.
Күндүүнэ ЕГОРОВА, VIII кылаас,
М.Н. Готовцев аатынан Танда орто оскуолата, Уус Алдан
Туйаара Мамонтова, Валерия Готовцева хаартыскалара