«Манчаары оонньууларыгар» буулдьанан ытыыга «Хабдьы», «Тииҥ» көрүҥнэрэ киирбиттэрэ мээнэҕэ буолбатах: саха киһитэ былыр-былыргыттан булчут, бэргэн ытааччы.
1941-1945 сс. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр 45 саха снайпера 3500 өстөөҕү суох оҥорбута. Бүгүҥҥү күҥҥэ буулдьанан ытыы патриотическай өйү-санааны кытта ыкса ситимнээх.
Буулдьанан ытыы кылаабынай судьуйата Иван Маркович Гурьев олус кытаанах киһи. Кини бойобуой дьайыылар бэтэрээнэ, пограничнай сэрии полковнига. Иван Маркович: «Патриотизм мантан саҕаланар. Ол туһунан эһиги элбэхтик кэпсиэхтээххит. Онно анаан суруйаргытыгар геройдаргытын булан биэриэм. Кинилэри үчүгэйдик сырдатын», – диэн Татьяна Николаевна Яковлеваны уонна Светлана Георгиевна Лазаренконы кытта билиһиннэрдэ.
УЧУУТАЛ, МААСТАР, БЭРГЭН ЫТААЧЧЫ
Татьяна Николаевна Яковлева Үөһээ Бүлүү Хоро нэһилиэгиттэн сылдьар. Кини алын кылаас учуутала. Саамай сөбүлүүр дьарыга – буулдьанан ытыы.
– Мин бу көрүҥүнэн 2015 сылтан саҕалаан дьарыктанабын. Онон быйыл дьарыктаммытым онус сыла буолла. Үһүс «Манчаарыбар» кыттыыны ыла сылдьабын, – диэн бэйэтин билиһиннэрэр.
Татьяна Николаевна буулдьанан ытыыга Саха Өрөспүүбүлүкэтин спордун маастара. Ону таһынан кини бу көрүҥҥэ спорт элбэх маастарын иитэн таһаарбыт.
– Дьиҥинэн, буулдьанан ытыыга интэриэстээх киһи наһаа элбэх буолбатах. Тоҕо диэтэххэ, бу олус ороскуоттаах көрүҥ. Ол оннугар, киһи сыһыннаҕына, кыайан араҕан биэрбэт. Спорт маастардарын иитэн таһаарар элбэх үлэни эрэйэр. Бу олус түбүктээх үлэ, – диэн этэр кини.
Татьяна Николаевна буулдьанан ытыыны патриотическай иитиини кытта күүстээх ситимнээх диэн көрөр.
– Ытыынан дьарыктанар оҕо олоххо сатабыллаах буола улаатар. Проблеманы тутатына быһаарар кыахтанар, садаачаны эмиэ тута сатаан суоттуур буолар. Уонна саха буоларбыт быһыытынан, буулдьанан ытыыга өйбүтүнэн-санаабытынан чугаспыт, Бу биһиги бэйэбит төрүт дьарыкпыт, өбүгэбит сатабыла, мындыр толкуйа. Бу биһиги өбүгэлэрбитин кытта дьиҥнээх ситиммит, – диэн этэр.
Татьяна Николаевна эрчийбит уолаттарыттан үгүстэрэ билигин анал байыаннай дьайыыларга сылдьаллар.
– Эйэлээх олоххо илиилэригэр сааны-саадаҕы туппатах ыччаттар анал байыаннай дьайыыларга тиийэн баран, билбэттэрэ үгүс. Буулдьанан ытыы техникатын, кистэлэҥин туһунан сүбэ-ама көрдөөн телефоннаан ыйытар уолаттар эмиэ бааллар. Биһиги нэһилиэкпититтэн анал байыаннай дьайыыларга олохторун толук уурбут уолаттарбытын кэриэстээммит икки сыл субуруччу буулдьанан ытыыга өрөспүүбүлүкэтээҕи аһаҕас күрэх ыытабыт. Уолаттарбыт төрөппүттэрэ, аймахтара, үлэлээбит тэрилтэлэрэ, бииргэ үөрэммит доҕотторо спонсордыыллар. Бастакы сыл 400 тыһыынчаны спонсордаабыттара, иккис сылбытыгар – 500 тыһыынчаны. Бу күрэххэ хас да көрүҥү ыттарабыт: «Хабдьы ВПп», «Тииҥ ВПп», «Тииҥ ПС», «Снайпер» уонна «Штурмовик». Тоҕо диэтэххэ, биһиги уолаттарбыт штурмовик этилэр… – диэн Татьяна Николаевна кэпсээбитин уйадыйа иһиттибит.
Татьяна Николаевна эппитин курдук, 2017 сыллаахха Үөһээ Бүлүүгэ ыытыллыбыт «Манчаары оонньууларыгар» күрэстэһээччилэр путевканан киирбиттэр. 2021 сыллаахха Бэрдьигэстээххэ буолбут «Манчаары оонньууларыгар» икки көрүҥ буолбут: «Тииҥ ПС» уонна «Хабдьы ВПп». Онтон быйылгы «Манчаары оонньууларыгар» үс көрүҥ буолла: «Хабдьы ВПп», «Тииҥ ПС» уонна Тииҥ ВПп». «Тииҥ ПС»-ка дьахталлар уонна эр дьоннор, ону таһынан буккаас (кыргыттар, уолаттар, ветеран дьахталлар, ветеран эр дьоннор) ытар буолбуттар, бары көрүҥнэргэ финал киирбит.
Татяна Николаевна иитиллээччитэ Лейла Филиппова XXII «Манчаары оонньууларын» кыайыылааҕынан буолла. Кини 8-с кылааска үөрэнэр. Буулдьанан ытыыга 6-с кылаастан дьарыктанар.
– Бастаабыт киһи диэн миэхэ баҕа санаа эрэ курдук этэ. Онон кыайбыппыттан олус үөрдүм, – диэн үөрүүтүн үллэстэр XXII «Манчаары оонньууларын» кыайыылааҕа Лейла Филиппова.
«САХАЛАР – БЭРГЭН ЫТААЧЧЫЛАР«
Иван Маркович Гурьев иитиллээччитэ Светлана Георгиевна Лазаренко Московскай уобаластан Ногинск куораттан сылдьар. Күрэс бу көрүҥүнэн Дьокуускай куоракка 16 сааһыттан дьарыктанан саҕалаабыт. Онтон сыл буолан баран успуорт маастарын нуорматын толорбут. Бастакы тириэньэрэ Иван Маркович Гурьев. Светлана өссө Чурапчытааҕы физическэй култуура уонна успуорт институтун бүтэрбит.
– Саха дьоно олох ураты дьоннор: ыалдьытымсахтар, үтүө санаалаахтар, аһаҕастар. Буулдьанан ытыыга Саха сирин бэргэн ытааччылара оҕолорго, улахан дьоҥҥо Арассыыйа сүүмэрдэммит хамаандатыгар бааллар, Аан дойду чемпионатыгар кытталлар. Бириистээх миэстэлэри ылаллар. Сахалар Аҕа дойду Улуу сэриитигэр снайпердарынан биллибиттэрэ. Билигин анал байыаннай дьайыыларга бэргэн ытааччылар – саха уолаттара, – диэн этэр Светлана Лазаренко.
– Мин билигин буулдьанан ытыыга мишень оҥоруутунан дьарыктанабын. Саха сиригэр баар стрелковай тиирдэргэ барыларыгар биһиги оҥорон таһаарар мишенньэрбит тураллар. Кэнники сылларга буулдьанан ытыы Саха сиригэр үрдүк таһымҥа таҕыста, – диэн бэлиэтии көрөрүн туһунан санаатын үллэһиннэ.
***
XXII «Манчаары оонньууларыгар» үһүс миэстэлээх Татьяна Соловьева Өктөм орто оскуолатыгар 10-с кылааска үөрэнэр. Буулдьанан ыытыынан 4-с сылын дьарыктанар. Онон бастакы «Манчаарытыгар» миэстэлэһэбин диэн бэлэмнэнэн кэлбит.
Снежанна ГОТОВЦЕВА, VIII кылаас, Танда орто оскуолата, Уус Алдан
Алена Таппырова видеота, VIII кылаас, Уолба, Таатта
Ыытааччы Снежанна Готовцева
«Кэскил оҕо пресс-киинин эдкордара