Бэс ыйын 4 күнүгэр Чурапчы нэһилиэгэр мааны Маҕаайы оҕо минньигэс мичээринэн, оҕо-аймах дьоллоох күлүүтүнэн туолла. Сып-сырдык, сып-сылаас күн чаҕылыччы тыган, Ийэ сир барахсан кытта үөрбүт курдук.
Бу күн «Маҕаайы алааһа» култуурунай-этнографическай комплекска Чурапчы улууһун оҕолорун түмэр Оҕо аймах уйгулаах Үрүҥ Тунах ыһыаҕа буолан ааста.
Мин, «Кэскил» медиа оскуола юнкорун быһыытынан Чурапчы улууһугар ыытыллыбыт Оҕо аймах уйгулаах ыһыаҕын сырдатар, кэпсиир соруктаах ыалдьыттаатым.
Чурапчы улууһугар оҕону, ыччаты бары өттүнэн сайыннарар, иитэр, кэрэҕэ сирдиир «Боотур Уус сыдьааннара» муниципальнай бырагыраамма иккис сылын үлэлиир эбит. Бу бырагыраамма үлэтин биир хайысхатынан «Оҕо аймах уйгулаах ыһыаҕа» буолар. Онон Чурапчы улууһун оскуолаларын бары үөрэнээччилэрэ, оҕо саадын бары иитиллээччилэрэ Чурапчы ытык сиригэр мааны Маҕаайыга түмсэн ыһыахтыыр буолбуттара быйыл иккис сыла.
Быйылгы ыһыах Арассыыйаҕа Аҕа дойдуну, Саха өрөспүүбүлүкэтигэр Ийэ дойдуну көмүскээччилэр, Чурапчы улууһугар «Үйэлээх килбиэн» бэлиэ сылларыгар уонна Улуу Кыайыы 80 сылыгар ананан ыытылынна.
Оҕо аймах ыһыаҕын түһүлгэтэ «Аар кудук чэрчи мас» диэн киин аартыктан ыраастаныы сиэриттэн-туомуттан,үтүө алгыстан саҕаланна. Ыһыах үөрүүлээх арыллыытын түһүлгэтигэр үгэс быһыытынан, алгыс буолла. Түһүлгэҕэ кымыс үрдүн охторуу сиэрин-туомун наһаа сэргээн көрдүм.
Чурапчы улууһун үрдүнэн 16 оҕо саадыгар 1612 кырачаан иитиллэр, 26 оскуолаҕа 3961 оҕо үөрэнэр. Ыһыахха барыта 2200 киһи – улуус оскуоларын үөрэнээччилэрэ, учууталлара, оҕо саадын кырачааннара, кинилэр иитээччилэрэ бары күргүөмүнэн сахалыы таҥастаах, үөрэн-көтөн, биир сомоҕо буолан, кыттыыны ылан парадтаан киирбиттэрин көрөргө олус кэрэхсэбиллээх этэ.
Оҕо ыһыаҕын Чурапчы улууһугар сөбүлүүллэр, күүтэллэр, кэтэһэллэр эбит. Холобур, Семен Андреевич Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолатын VI «Б» кылааһын үөрэнээччилэрэ ыһыахха бары кылааһынан кэлбиттэр. Кылаас салайааччыта Александра Баягантаева ИЗО, технология учуутала.
– Улууспутугар «Боотур Уус сыдьааннара» диэн бырагыраамма үлэлиир. Онно биһиги туох ханнык хайысханы көрөн үлэлиэхтээхпитий, ол түмүгэр биһиги тугу ситиһиэхтээхпитий, иитэр суолталаах ханнык тэрээһиннэри ордук күүскэ ыытыахтаахпытый, төрөппүтү кытта биир ситимҥэ хайдах үлэлиэхтээхпитий, оҕолорбутун кытта ханнык хайысханы тутуһан үлэлиэхтээхпитий – барыта ыйыллан, суруллан сылдьар. Онон иитии өттүгэр үлэлиирбитигэр чопчу былааннаахпыт. Ол биллэн туран, үлэбитин чэпчэтэр, бэрээдэктиир, сааһылыыр. «Боотур Уус сыдьааннара» бырагыраамма биир сүрүн хайысхата бэс ыйын 1 күнүгэр Оҕо көмүскэлин күнүгэр Оҕо аймах ыһыаҕын тэрийэн ыытыы буолар. Ааспыт сылга бэс ыйын 1 күнүгэр буолбута. Быйыл халлааммыт харгыстары үөскэтэн, бүгүн, бэс ыйын 4 күнүгэр ыытылла турар. Бу ыһыаҕы биһиги наһаа күүтэбит. Сылы быһа бэлэмнэнэбит. Бу тэрээһин оҕолорбут саха норуотун сиэрин-туомун тутуһа, өбүгэ оонньууларын билэ, саха буолалларынан киэн тутта улааталларыгар улахан көмөлөөх, – диэн VI «Б» кылаас салайааччыта Александра Баягантаева санаатын үллэһиннэ.
VI «Б» кылаас үөрэнээччитэ Игорь Слепцов ыһыахха сахалыы таҥналларын сөбүлүүр эбит.
– Бу күн бары наһаа кыраһыабайдык таҥнан кэлэллэр. Ону көрөр үчүгэй баҕайы. Уонна бары көҥүллүк үөрэ-көтө сылдьаллар. Быйыл кылааһынан чабырҕахха, оһуохайга кыттабыт, – диэн кэпсиир Игорь.
Онтон VI «Б» кылаас үөрэнээччитэ Нарыйа Седалищева Оҕо аймах ыһыаҕар бастакытын кэлбит. Ол иһин киниэхэ барыта сонун, сэргэх. Маҕаайы алааска сахалыы таҥастаах оҕолор элбэхтэрин көрөн сөхпүт уонна үөрбүт. Онон Нарыйа бу ыһыаҕы умнубаттык өйдөөн хаалыа дии саныыбын.
Оҕо ыһыаҕын үөрүүлээхтик арыйыы сиэригэр-туомугар олус элбэх киһи кыттыыны ылла. Түһүлгэни биир гына саламалаах үҥкүүнү көрдөрдүлэр, Кыайыы вальсын толордулар. Кыталыктар үҥкүүлэрэ наһаа кэрэтик көһүннэ. Маны тэҥэ кыттааччылар таҥастара-саптара мааны бөҕөтө. «Киһи хараҕа халтарыйар кэрэтэ» диэн сыаналаатыбыт.
Салгыы оҕолор сааһыттан тутулуга суох ыһыах күрэхтэригэр кыттыыны ыллылар: оһуохай, чабырҕах, хомус, уһун суһуох, сахалыы таҥас, эти-хааны сайыннарар өбүгэ төрүт оонньуулара.
Атын улуус сиригэр-уотугар сылдьан элбэҕи биллим, бэйэбэр саҥаны арыйдым, бэйэм саастыы юнкордары кытта бииргэ үлэлээтим. Бу командировканы тэрийбит Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатыгар, Чурапчы улууһун үөрэҕин управлениетыгар уонна чуолаан үөрэх управлениетын специалиһыгар Лилия Афанасьевна Пермяковаҕа дириҥ махталбын биллэрэбин.
Янис СЫСОЛЯТИН, VIII кылаас, Лөгөй лиссиэй-интэринээт, Уус Алдан
С.К. Макаров аатынан Чурапчы гимназиятын VIII кылааһын үөрэнээччитэ Валерия Степанова Оҕо аймах ыһыаҕын туһунан хаартыскаларын бу сигэнэн киирэн көрүҥ https://vk.com/album-217282117_306303276