Биһиги нэһилиэкпитигэр олорон ааспыт үтүө үлэһит дьону умнубаттар. Кинилэр ааттарын үйэтитэн оҕолоро, ыччаттара нэһилиэги барытын түмэ тардан күрэхтэри ыыталлар.
Бу күннэргэ тыыл, үлэ бэтэрээнэ, элбэх оҕолоох ийэ, өр сылларга Эмистээҕи участковай балыыһаҕа медсестранан үлэлээбит, Саха өрөспүүбүлүкэтин доруобуйатын харыстабылын туйгуна Сентябрина Михайловна Уварова төрөөбүтэ 90 сааһын көрсө «Үтүө ааттаах үлэһит киһи» диэн сиэстэрэлэр күрэхтэрэ буолан ааста. Олус үчүгэй күрэҕи Сентябрина Михайловна оҕолоро, сиэннэрэ, ыччаттара көҕүлээн, тэрийэн ыыттылар.
Сентябрина Михайловна мин эбэм Прасковья Николаевна Николаева (Новикова) үөлээннээҕэ этэ. Кинилэр оҕо саастара Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр, эдэр саастара сэрии кэннинээҕи урусхалламмыт дойдуну чөлүгэр түһэрии үлэ саамай күүрээннээх кэмнэригэр, онтон олохторун оҥостор, кэскиллэрин тэринэр, оҕолорун иитэр кэмнэрэ Сэбиэскэй сойуус кэмигэр ааспыта. Ол да иһин буолуо, кырдьар саастарыгар бэйэ-бэйэлэрин олус истиҥник санаһаллара. «Паша, эн баарын наһаа да үчүгэй, киһи уруккуну-хойуккунy кэпсэтэр киһилээҕэ диэн кырдьар сааска улахан дьол», – диэн эбэбин үөрэ көрсөрө.
Сентябрина Михайловна сып-сылаас дьиэтин, сып-сырдык мичээрин өйдөөн хаалбыт буоламмын, бу тэрээһини хайаан да сырдатыахтаахпын диэн бэйэбэр сорук туруоруммутум.
Бу күн Сентябрина Михайловна Уварова 35 сыл үлэлээбит балыыһатыгар кыыһа, эмиэ медик идэлээх Саха өрөспүүбүлүкэтин уонна РФ медицинатын туйгуна, «Лотос» клиника салайааччыта Мария Васильевна Габышева үрдүк категориялаах быраастары аҕалан, нэһилиэк олохтоохторо буор босхо доруобуйаларын көрдөрдүлэр.
Кинилэр ортолоругар травмотолог-ортопед быраас Виктор Сергеевич Верёвкин, отоларинголог быраас, медицинскай наука доктора Наталья Афанасьевна Лебедева, невролог быраас, медицинскай наука доктора Татьяна Егоровна Попова, кардиоревмотолог быраас Ганна Васильевна Григорьева, УЗИ бырааһа Василий Егорович Неустроев бааллар.
Күн иккис аҥаарыгар медсестралар күрэхтэрэ саҕаланна. Алта медсестра кыттыыны ылла. Дьүүллүүр сүбэҕэ «Лотос» клиника быраастара эмиэ үлэлээтилэр. Онон кыттааччылар үрдүк категориялаах быраастар иннилэригэр күрэх тургутууларын аастылар.
Дьүүллүүр сүбэ быһаарыытынан, «Кэскиллээх эмчит» номинацияны Эмис балыыһатын сиэстэрэтэ Эльза Лебедева тутта. Кэскиллээх эмчиккэ «Көлүкэчээн» эбээлэр ансаамбыллара харчынан бэлэхтэрин анаатылар.
«Идэҕэ бэринии» номинациянан Амма нэһилиэгин “Радуга” оҕо саадын гигиениһэ Акулина Константинова наҕараадаланна. Киниэхэ Константиновтар аймах бэлэхтэрин туттардылар. «Көрөөччүлэр биһирэбиллэрин» Оксана Кривошапкина ылла. Киниэхэ аймахтар ааттарыттан бэлэҕи Л.В. Бубякина туттарда.
Онтон бастакы миэстэни Амма нэһилиэгин “Сардаана” оҕо саадын гигиениһэ Марина Стручкова, иккиһи – Эмис балыыһатын сиэстэрэтэ Айыына Рожина, үсүһү “Лотос” чааһынай клиника сиэстэрэтэ Оксана Кривошапкина ыллылар.
«Эрэкэ-дьэрэкэ» фольклорнай куруһуок салайааччыта М.И. Владимирова Айыына Рожинаҕа, М.В. Габышеваҕа бары үчүгэйи баҕаран туран бэлэхтэрин туттарда. Кыайыылаахтар бары Сентябрина Михайловна оҕолоро туруорбут бириистэринэн наҕараадаланнылар.
Сентябрина Михайловна уола Николай Васильевич Уваров дьиэ кэргэнин аатыттан Маргарита Гаврильвна «Лотос» клиника быраастарыгар махтанан туран «Элиэтиир хоһуун» атынан айаннатар турбазаларыгар путевканы бэлэхтээтэ.
Бу күн дьүүллүүр сүбэ салайааччытынан үлэлээбит улуустааҕы киин балыыһа кылаабынай медсестратыгар махтал тыллар эмиэ этилиннилэр.
Сентябрина Михайловна оҕолоро ийэлэрин кытта өр кэмҥэ бииргэ үлэлээбит, олоҕун тиһэх күннэригэр диэри кинини кытта бииргэ буолбут коллегаларыгар Мария Петровна Увароваҕа «Бэс Чагда» санаторийга, Людмила Ивановна Петроваҕа, Мотрена Гаврильевна Устиноваҕа Байкалга сынньанар босхо путёвкалары туттардылар.
***
Күрэх кэнниттэн Сентябрина Михайловна төрөппүт кыыһыттан «Лотос» клиника салайааччытыттан Мария Васильевна Габышеваттан санаатын үллэстэригэр көрдөстүм.
– Ийэбит төрөөбүтэ 90 сааһыгар анаан нэһилиэккэ көмө оҥоруохха диэн оҕолоро кэпсэтэн, Екатерина Кимовна Нестерева, Мария Романовна Захарова сүбэлээн-амалаан тэрийдибит. Биһиги ийэбит дьоҥҥо олус үтүө санаалаах этэ. Онон кини сырдык кэриэһигэр аналлаах тэрээһин дьонугар-сэргэтигэр туһалаах, көмөлөөх буолуохтаах диэн куораттан быраастары таһаара сырыттыбыт. Быраастар үлэлиир усулуобуйаларын тэрийбит нэһилиэк балыыһатын коллективыгар махтанабын. «Эмис нэһилиэгин киэн туттуута» ааты ыллым. Наһаа соһуйдум, үөрдүм. Нэһилиэкпит баһылыгар Прокопий Петрович Бубякиҥҥа махтанабын.
***
Виктор Сергеевич Веревкин, 2 №-дээх өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһа травмотолог бырааһа:
– Эмис нэһилиэгэр кэлэн олохтоох нэһилиэнньэни көрөн-истэн бардыбыт. Бэйэм көрдөхпүнэ, олохтоохторо доруобуйаларын туруктара үчүгэй. Ол да буоллар ыарытыйар, эмкэ-томко, эппэрээссийэҕэ наадыйар дьон баар. Ону көрөн, сүбэлээн биэрдибит. Киһи доруобуйата бэйэтиттэн тутулуктаах. Сөптөөхтүк таҥнан, сөпкө аһаан, туран, олорон бэйэтигэр харыстабыллаахтык сыһыаннаһан сырыттаҕына олох, үлэ, оҕо да барыта баар буолар. Доруобай киһиттэн доруобай оҕо төрүүр. Доруобай оҕо чэгиэн-чэбдик удьуору салгыыр. Биһиги, сахалар, былыр-былыргыттан уһун үйэлээх дьон буолабыт. Ону ыһыктыбакка аныгы үйэҕэ бэйэбитин көрүнэн сылдьыахпытын наада.
Мария Петровна Уварова, С.М. Уварова бииргэ үлэлээбит коллегата, Дьокуускай:
– Мин өр кэмҥэ Сентябрина Михайловнаны кытта бииргэ үлэлээбитим. Эмис балыыһатыгар 30-ча сыл фельдшердээбитим. Кэлин куоракка көһөн киирэн, медик идэбинэн үлэлии сылдьабын. Сентябрина Михайловнаны кыра эрдэхпиттэн билэбин. Ыаллыы олорбуппут. Миэхэ саҥас буолар. Кэлин бииргэ үлэлиир коллегам. Киһи быһыытынан олус элэккэй, эйэҕэс, киһиэхэ үчүгэйи эрэ баҕарар киһи этэ. Балыыһаҕа ыалдьан кэлбит дьон кини сылаас сыһыаныттан, кини үөрэриттэн-көтөрүттэн үтүөрэ түһэллэрэ. Оннук элэккэй киһи этэ. Олоҕун тиһэх күннэригэр диэри сибээспитин быспакка, наар кэпсэтэ олорбуппут.
Мария Романовна Захарова, улуустааҕы кырдьаҕстар сэбиэттэрин салайааччыта:
– Сентябрина Михайловна Уварова олоххо олус көхтөөх киһи этэ. Үлэлиирин тухары профсойуус бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Эһиил Кыайыы 80 сылын бэлиэтиибит. Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр оҕ сааһа ааспыт, улахан дьону кытта тэҥҥэ үлэлээбит тыыл бэтэрээнин бу курдук оҕолоро, сиэттэрэ үйэтитэллэрэ олус үчүгэй. «Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат» диэн сэрии кэнниттэн үлэлээбит дьону ахтан-санаан ааһарбыт ордук ыччакка наадалаах. Хас биирдии киһи инникилээх, онон историятын умнуо суохтаах дии саныыбын.
Ити курдук эбэм үөлээннээҕин Сентябрина Михайловна Уварова туһунан бу күн нэһилиэк ыччата элбэҕи билбитэ буолу диэн эрэнэбин.
Эрчим НИКОЛАЕВ, IX кылаас,
В.М. Новиков-Күннүк Уурастыырап аатынан Эмис орто оскуолата, Амма