Дьокуускайга балаҕан ыйын 6-10 күннэригэр Киинэ норуоттар икки ардыларынааҕы фестивала бэһис төгүлүн буолан ааста. Киинэни таптааччылар бу бэлиэ түгэни мүччү туппатылар. П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырыгар, киинэ тыйаатырдарыгар аан дойду араас муннуктарыттан 60 киинэ көһүннэ. Киинэ эйгэтин дьоно биир идэлээхтэрин кытары көрүстүлэр, инники былааннары торумнаатылар.
– Биһиги фестивальбыт уратыта – саха киинэтигэр болҕомтону тардар, салгыы сайыннарар сыаллаах. Биллибит, сураҕырбыт «сулустарбыт» билиҥҥитэ суох эрээри, сыллата биһиэхэ кэлэн барар аан дойду ааттаах-суоллаах кинематографистара Саха сирин көрөөччүлэрэ үчүгэй киинэни сөбүлүүллэр, оттон киинэни устааччылара кэскиллээхтэр, фестиваль киэҥ, баай ис хоһоонун бэлиэтииллэр, – диир СӨ Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин солбуйааччы В.В. Левочкин.
Алексей Медведев, сүрүн куонкурус куратора, киинэ эксперэ, кириитигэ, Стивен Кинг, Клайв Баркер кинигэлэрин, «Оскар» бириэмийэтин 1-кы ханаалга тылбаасчыта:
– Быйылгы фестиваль икки сүрүн хайысхалаах: уус-уран киинэ уонна документальнай диэн. Дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлэ – ыраах Колумбияттан киинэ режиссера, «Оскар» бириэмийэ номинана Сиро Герра. Кини «Объятия змея» киинэтэ былырыыҥҥы фестивальга сүрүн бирииһи – кыһыл көмүс хаар ачыкыны ылбыта. 2015 с. Каннытааҕы фестивальга сүрүн бириискэ тиксибитэ. Онон быйыл талааннаах режиссеры илэ көрөр, кэпсэтэр түгэн тосхойдо. Куонкуруска кыттар киинэлэри ымпыктаан-чымпыктаан сүүмэрдээтибит. Швецияттан, Соҕуруу Кэриэйэттэн, Великобританияттан, Литваттан, Казахстантан, Кыргызстантан киинэлэр бааллар. Ханнык баҕарар норуот төрүттээх-уустаах, устуоруйалаах. Ол ордук суолталаах.
Киэн туттабын
Владимир Иванов, «Үргэл В» продюсердыыр киин дириэктэрэ, норуоттар икки ардыларынааҕы «Тайна Чингисхана» бырайыак ааптара, продюсера:
– «Тайна Чингисхана» киинэни Канныга, Чебоксарыга, Монакоҕа, Монреальга көрдөрө, билиһиннэрэ сылдьан, биһиэхэ, Саха сиригэр киинэ фестивала наада эбит диэн бигэ санааҕа кэлбитим. Бу айаммар Ирина Энгелис, билигин киинэ фестивалын тэрийээччитэ, Култуура министиэристибэтин киинэ салаатыгар эппиэттээх үлэһитэ барсыбыта. 2011 с. Дьокуускайга режиссер Федор Бондарчугу, «Ленфильм» киинэ устуудьуйатын сүрүн дириэктэрэ Эдуард Пичугины, продюсер Сергей Сельяновы ыҥыран, Дьокуускайга улахан киинэ тыйаатырын туттарары көҕүлээбитим. Онтон ыла Эдуард Пичугин Дьокуускайга ыытыллар киинэ фестивалын күүтүүлээх ыалдьыта, Президенэ. 2013 с. 1-кы фестивальга Лос-Анжелестан дьүүллүүр сүбэ чилиэнэ Жорж Шамшуму, Иркутскайтан киинэ пуондатын дириэктэрин солбуйааччы Александр Плохотниковы, Иркутскай уобалас губернаторын сүбэһитэ Александра Будахаеваны ыҥырбытым.
Жорж Шамшуму кытары билсиим туохтан саҕаламмытай? «Тайна Чингисхана» киинэни көрөн баран, 2010 с. кини миэхэ АХШ-тан эрийэ сылдьыбыта, Монакоҕа киинэ фестивалыгар кыттарбар ыҥырбыта. Онон 2011 с. Монакоҕа «Тайна Чингисхана» киинэнэн кыттыбытым. 2012 с. атын сахалыы киинэ кытыннын диэн көрдөспүтүгэр, Сюзанна Ооржак «Благоухающая гавань» киинэтэ, 2013 с. Монакотааҕы фестивальга «Снайпер саха» киинэ кыттыбыттара. Анал бириискэ тиксибиттэрэ. Режиссер Никита Аржаков, Ирина Энгелис бара сылдьыбыттара. Жорж Шамшум биһиги фестивальбыт таһымын биллэрдик үрдэппитэ, икки төгүл дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлээбитэ.
Оттон «Тайна Чингисхана» бырайыак – уһун олохтоох, үйэлээх бырайыак дии саныыбын. 56 дойдуга көстүбүтэ, дойдубут аатын ааттата турарыттан киэн туттабын. Бу дьыл от ыйыттан ыла 2021 сылга диэри Монголияҕа сыл аайы ыытыллар Наадам бырааһынньык кэмигэр тэлэбиисэргэ көстөр.
Жанна ЛЕОНТЬЕВА.