Манчаары Баһылай быйылгы ХХ Оонньуулара биһиги Үөһээ Бүлүүбүтүгэр үрдүк таһымнаахтык ыытылынна. Саха сирин улуустарын, куораттарын, университет уонна устудьуоннар түмсүүлэрин 37 хамаандата спорт 11 көрүҥэр күөн көрүстэ.
Үөрүөхпүт иһин, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар 13 улуус киирсибит 2-с бөлөҕөр Үөһээ Бүлүү хамаандата 23 очукуолаах дьоһуннаахтык бастаата.
Хамаандабыт хапсаҕайга, гиирэни анньыыга, саха уонна хотугу многоборье көрүҥнэригэр бастаата, оҕунан ытыыга иккис, чэпчэки атлетикаҕа үһүс миэстэлэргэ таҕыста. 31 очукуолаах Чурапчы хамаандата иккис, 45,5 очукуолаах Мэҥэ Хаҥалас үһүс миэстэлэннилэр.
Оҕунан ытыыга улууспут сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирэн, наадалаах очукуолары биэрбит Айгылаана Семеновалыын кэпсэттим.
– Айгылаана, хаhааҥҥыттан бу көрүҥүнэн дьарыктанаҕын, хайдах саҕалаабыккыный?
– Ох саанан ытыынан 13 сааспыттан дьарыктанабын. Кыра сырыттахпына Үөһээ Бүлүү Намыттан таайбыт, оскуола дириэктэрэ Аскалон Данилович Николаев биhиэхэ, Дүллүкүгэ, күүлэйдии кэлэ сылдьыбыта. Кини көбүөргэ элбэх көлөһүнүн тохпут улахан спортсмен, көҥүл тустууга ССРС спордун, хапсаҕайга САССР спордун маастара, Манчаары Баһылай Спартакиадатын хапсаҕайга чемпиона. Ол сылдьан миэхэ ох саанан ытыы диэн спорт көрүҥэ баарын олус интэриэhинэйдик кэпсээбитэ. Онтон ыла мин бу көрүҥү сэргиир буолбутум. Онтон VIII кылааска киирэрбэр таайым Нам оскуолатыгар ыҥырбыта. Онно тиийэн, үөрэҕим быыhыгар оҕунан ытыы сиэксийэтигэр сылдьыбытым. Дьарыктанан истэҕим аайы интэриэhим улам улаатан испитэ.
– Ким дьарыктыырый? Онно хаскытый?
– Тренерим Валентина Анатольевна Тимофеева. Кини оҕунан ытыыга РФ спордун маастарыгар кандидат, Нам орто оскуолатыгар математика учуутала. 2005 сыллаахха Мэҥэ Хаҥалас Майатыгар ыытыллыбыт Манчаары ХVII Оонньууларыгар II миэстэлээх, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах күрэхтэргэ элбэхтик күрэхтэспит, миэстэлэспит. Икки уол, икки кыыс буолан дьарыктанабыт.
– Туох ситиhиилээххиний?
– Классическай оҕунан ытыыга II спортивнай разрядтаахпын. Быйыл Кыайыы 72 сылыгар аналлаах улуус турнирыгар традиционнай оххо III миэстэни ылбытым. Онтон СӨ чемпионатыгар II миэстэ буолан, Манчаары Оонньууларыгар кыттар путевкаламмытым .
– Дьэ, Манчаары Оонньууларыгар буһуу-хатыы дуу? Төһө долгуйдуҥ?
– Манчаарыга уопсай түмүккэ бастакы миэстэни ылан, үөрүү бөҕө. Оҕунан ытыыбытыгар иккис буолан, хамаанда бастыырыгар көмөлөстөхпүт. Аны туран, классическай уонна традиционнай оҕунан ытыы буолбатах. Сахалыы национальнай ытыы диэн буолла. Кыттааччылар сахалыы таҥастаахтар. Аны ох саабыт бэйэ оҥоһуута, кыҥыыр эҥин диэн суох. Онон профессионал ытааччылар даҕаны соччо-бачча табыллыбатылар. Алта бөлөх баар: оскуола саастаах кыргыттар, уолаттар; дьахталлар, эр дьон уонна ветеран саастаах дьахталлар, эр дьон. Хамаанданан түмүк кинилэр уопсай көрдөрүүлэринэн ааҕыллар. Бөлөх аайы сүүмэрдээһини ааспыт 16 кыттааччы баар. Өрөспүүбүлүкэ кыайыылаахтарыттан саҕалаан, Россия, Европа, аан дойду чемпионаттарыгар, оннооҕор Олимпийскай оонньууларга кыттыбыт улахан кылаастаах охчуттар бааллар. Биһиэннэриттэн уолаттарга Алексей Яковлев чемпионнаата. Дьахталларга Александра Мухоплева, ветеран дьахталларга Сардаана Харитонова иккистээтилэр. Мин бөлөхпөр 16 кыыстан Дьокуускайтан Анастасия Маркова бастаата. Устудьуоннар түмсүүлэриттэн Надежда Тимофеева иккис, Нерюнгриттан Юлия Шобоева үһүс буоллулар. Оҕунан ытыыга олус күүстээх састааптаах Хаҥалас хамаандата бастаата. Бу дойдуга Саха сиригэр оҕунан ытыы спордун төрүттээбит САССР үтүөлээх тренерэ, сахаттан бастакы ССРС спордун маастара, СӨ ХХ үйэҕэ спорка лауреата Павел Михайлович Стасов бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. Хамаанда барытын кэриэтэ кини хаан-уруу аймахтара. Сиэнэ Павел Алексеев-Стасов эр дьоҥҥо чемпионнаата, ветераннарга Михаил Алексеев бастаата. Кыыһа РФ спордун маастара, Европаҕа миэстэлэспит Анна Алексеева-Стасова эмиэ кытынна.
Мин кыахпынан ыта сатаатым, хамаандабар очукуо аҕаллым. Инники күрэхтэһиилэрбэр сүрүн утарсааччыларым буолуохтаах кыргыттардыын билистим. Кылаастаах охчуттар тутталларын-хапталларын, кыраҕа кыһамматтарын, улахаҥҥа долгуйбаттарын сөҕө көрдүм, кинилэр курдук буолуохпун баҕардым.
– Ох саанан дьарыктанар киhи ханнык хаачыстыбалардаах буолуохтааҕый?
– Спорт бу көрүҥэ киhиттэн болҕомтолоох, тулуурдаах, холку, бигэ тирэхтээх, эт-хаан өттүнэн сайдыылаах буолары ирдиир.
– Салгыы бу көрүҥүнэн дьарыктаныаҥ дуу?
– Күрэхтэhиилэргэ кыттар баҕа баар. Сөбүлүүр дьарыгым эрэ курдук буолбакка, бу көрүҥҥэ элбэҕи ситиспит киhи дии саныыбын.
– Айгылаана, кэпсэппиккэр махтанабын. Ох курдук оҥостон, кустук курдук куоhанан, саха төрүт спордун ахсааныгар киирбит ох саанан ытыыга ситиhиилэнэргэр баҕарабын!
Кэпсэттэ
Рая Докторова.
Дүллүкү,
Үөhээ Бүлүү.