Баһаарынай уонна дознаватель үлэтин туһунан Павел Ильин уонна эдкор Алина Колесова кэпсииллэр. Василий Пак хаартыскаҕа түһэриитэ.
Киһи барыта баһаарынай буолар кыаҕа суох
Бу баһаарынай чаас 2016 сыллааҕыта тутуллан, үлэҕэ киирбитэ. Икки массыыналаах. Автоцистерна уонна автокирилиэс куруутун бэлэм буолаллар. Уопсайа холбоон, 73 байыас үлэлиир. 203 микрооройуону көрөллөр. Ону таһынан куорат киинигэр быһылаан буоллаҕына, көмөҕө тахсаллар.
Владимир Васильевич Берг баһаарынай чааска үлэлээбитэ уонча сыл буолла. Быйыл 6 №-дээх баһаарынай чаас начальнигынан ананна. Хайа да түгэҥҥэ өрүү бэлэм сылдьар идэлээх киһи ураты эппиэтинэстээх үлэтин туһунан маннык кэпсиир:
– Киһи барыта баһаарынай буолар кыаҕа суох. Бу — эт-хаан өттүнэн үчүгэй бэлэмнээх, кытаанах санаалаах киһи үлэлиир эйгэтэ. Уот бара турар сиригэр киирэргэ өйдүүн-санаалыын бэлэм буолуохтааххын. Ол иһин байыастар эрчиллэллэригэр анаан үчүгэй усулуобуйа тэрилиннэ.
Оҕо уотунан оонньоон баһаары ыытара баар суол. Ол кыһалҕаны сытыытык туруоран, оҕоҕо өйдөтөр, сэрэтэр үлэни күүскэ ыыттахха, алдьархайтан куотуохха сөп. Онуоха бу үөрэнээччилэргэ, устудьуоннарга баһаар үөскүүр төрүөттэрин быһаарыыны, баһаар буолар түгэнигэр хайдах быыһанары, дьону быыһыыры, төлөпүөнүнэн сөптөөх иһитиннэриини оҥорору, баһаары умулларар тэриллэри сатаан тутта үөрэниини тэрийэбит.
Онон, оҕолоор, баһаартан сэрэхтээх буолуу быраабылаларын тутуһан, быһылаан тахсыбатыгар кыһаллыаҕыҥ! Иэдээнтэн сэрэниҥ, бэйэҕитин харыстаныҥ!
Ааптар: Павел Ильин
Дознаватель эт-хаан өттүнэн сайдыылаах, үрдүк үөрэхтээх буолуохтаах
Мин ыксаллаах быhыы-майгы министерствотын Саха сиринээҕи кылаабынай управлениетыгар сырыттым. Бу тэрилтэ нэhилиэнньэ олоҕор куттал суох буолуутун хааччыйар, баhаартан, халаан уутуттан уонна да атын ыксаллаах быhыыттан-майгыттан көмүскүүр, эмсэҕэлээбиттэргэ маҥнайгы көмөнү оҥорор аналлаах. Андрей Петрович Неустроевы кытта кэпсэттим. Кини званиета – старшай дознаватель.
Дознаватель баhаар буолбут төрүөтүн – биричиинэтин быhаарар, силиэстийэ онорор: “Баһаар туохтан сылтаан буолла?”, “Ким буруйдааҕый?” диэн ыйытыыларга эппиэти көрдүүр. Баhаар буолбут сиригэр тиийэр. Күл-көмөр быыhыттан уоттан ордубут матырыйааллары хомуйан, экспертизаҕа ылар. Туоhу дьону булан кэпсэтэр, докумуону толорор.
Улахан дьоҥҥо, оҕолорго баһаары утары сэрэтии үлэтин ыытар. Тэрилтэлэргэ, оскуолаларга, уһуйааннарга уруоктары ыытар.
Сылга биирдэ улууска үөрэтии эмиэ ыытар. Биирдии дьиэнэн кэрийэ сылдьан сэрэтии үлэни тэрийэр. Оскуола, уһуйаан оҕолоругар «аһаҕас аан күннэрэ», экскурсиялар буолаллар. Олохтоох дьаһалта социальнай үлэһитин, участковайы кытта сотору-сотору «социальнай кутталлаах” дьиэлэргэ рейдэҕэ сылдьар.
– Дознаватель – үрдүк үөрэхтээх юрист. Юрист буолуон баҕалаах оҕолор история, обществознание, “основы безопасности жизнедеятельности” уонна нуучча тыла предметтарыгар кыhаллан үөрэниэхтээхтэр. Үөрэҕи таhынан дознаватель эт-хаан өттүнэн доруобай, сайдыылаах буолуохтаах. Аармыйаҕа сулууспаны ааһар. Дознаватель өйө-санаата чэбдик, кытаанах уйулҕалаах, эппиэтинэстээх, туруоруммут сыалы ситиhэр, тулуурдаах буолара ирдэнэр.
Кыhалҕа тирээтэҕинэ өрөбүлэ, барааhынньыга суох үлэлииллэр. Ону ол диэбэккэ, Андрей Петрович талан ылбыт идэтин сөбүлүүр буолан, күн аайы үөрэ-көтө үлэтигэр кэлэр.
Ыксаллаах быhыы-майгы министерствотын Саха сиринээҕи кылаабынай управлениета оскуола оҕолоругар анаан араас экскурсиялары, «аhаҕас аан күннэрин», үлэни билиhиннэрэр тэрээhиннэри, тематическай декадалары ыыталлар. Бу туhунан биллэриилэри управление Интэриниэт саайтыгар http://14.mchs.gov.ru/ киирэн көрүөххэ сөп.
Ааптар: Алина Колесова, VII “А” кылаас, Саха гимназия. “Үктэл” пост.