Эбии үөрэхтээһин тиһигэр судаарыстыба улахан болҕомтотун уурар. Эбии үөрэхтээһин хайысхата социальнай эппиэтинэстээх личноһы иитиигэ, аан дойдуга биир кыахтаах судаарыстыба быһыытынан билинэллэрин бөҕөргөтүүгэ олук уурууга улахан үлэни ыытар. «Хас биирдии оҕо ситиһиитэ» Федеральнай бырайыагынан 2024 сылга диэри 5-18 саастаах оҕолор эбии үөрэхтээһининэн 80% , ордук естественно-научнай хайысханан, хабыллыахтаахтар. Олунньу ыйга Российскай Федерация үөрэҕириитин министиэристибэтин уурааҕынан 47 региоҥҥа Экостанциялар аһылыннылар. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр РРЦ «Юные якутяне» тэрилтэ иһинэн Экостанциялары үөрүүлээх арыйыы түгэнин онлайн көрдүбүт-иһиттибит.
Экостанция сыала-соруга: оҕолор, ыччаттар тус өйдөрө-санаалара, сиэр-майгы өттүнэн сайдыыларыгар наадыйыыларын толоруу, естественнэй научнай билиини хаҥатыы, билиҥҥи кэмҥэ тоҕоостоох уонна инники кэскиллээх идэлэргэ туһулааһын усулуобуйатын тэрийии буолар.
Экостанция идэтийбит естественнай-научнай 5 хайысха бырагырааматынан үлэлиир:
«Агро» бырагыраама хайысхалара: тыа хаһаайыстыбатын, агроэнергия, агробиотехнология, тыа сирин сирдэрин көмүскээһин уонна чөлүгэр түһэрии, роботехника уонна тыа хаһаайыстыбатыгар цифровизацияны киллэрии о. д. а.
«Био» — биология, зоология, ботаника, биотехнология, «от күөх» энергетика, олох-дьаһах бөҕүн иккистээн туһаҕа таһаарыы;
«Тыа дьыалата» — ойуур дьыалата, ол иһигэр ойууру харыстааһын уонна чөлүгэр түһэрии;
«Экомониторинг» — экологическай патруллар, тулалыыр эйгэ туругун харыстабыл уонна кэтээн көрүү;
«Профи» — «от күөх» идэлэр, урбаан уонна ландшафтнай дизайн, о.д.а. боппуруостарга болҕомтону ууруу.
Экостанция үөрүүлээх арыллыытыгар ыалдьыттар эҕэрдэлэрин тиэртилэр. СӨ үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтин иитии-үөрэтии уонна эбии үөрэхтээһин отделын салайааччыта Ольга Анатольевна Яшина экологическай үөрэхтээһини уонна иитиини тиһигин быспакка ыыталларыгар, федеральнай уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи бырайыактарга кыттан, экологияны харыстыыр ис хоһоонноох айымньылаах үлэни уонна былааннары олоххо киллэрэллэригэр баҕарда.
СӨ айылҕа харыстабылын, айылҕаны туһаныы уонна ойуур хаһаайыстыбатын министиэристибэтин уу сыһыаннаһыытыгар уонна экологическай үөрэхтээһиҥҥэ департаменын салайааччытын солбуйааччыта Владислав Александрович Велигура экологическай үөрэтиигэ, судаарыстыбаннай бырагыраамалары олоххо киллэриигэ, экологическай сокуоннары ырытан суруйууга, Россиятааҕы уонна регионнааҕы бырайыактарга кыттыыга, экологическай үөрэхтээһини уонна үөрэхтээһин стратегиятын ырытан оҥорууга министиэристибэ үлэтин сырдатта.
Габышева Феодосия Васильевна, СӨ Ил Түмэн наукаҕа, үөрэххэ, культураҕа, маассабай информацияҕа уонна общественнай тэрилтэлэр дьыалаларыгар бастайааннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, Саха өрөспүүбүлүкэтин агрооскуолаларын Сойууһун бэрэссэдээтэлэ, эҕэрдэ тылыгар «Үөрэхтээһин» национальнай бырайыак сүрүн сыалынан- соругунан Россия үөрэҕин аан дойду таһымыгар тэҥҥэ күрэстэһэр, конкуренннаһар кыаҕын хааччыйыы уонна Россия үөрэҕириитин хаачыстыбатынан аан дойду уон бастыҥ дойдулар ахсааннарыгар киирсэр экостанциялары арыйыы суолтатын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Экостанция СӨ агротехнологическай үөрэхтээһини сайыннарыыга саҥа модуль буолуо диэн эрэнэрин биллэрдэ.
Варвара Альбертовна Васильева, «Юные якутяне» өрөспүүбүлүкэтээҕи ресурснай киин дириэктэрэ, Экостанция сыалын олоххо киллэриигэ «Юные якутяне» ресурснай киин кэллэктиибин иннигэр турар соруктары билиһиннэрдэ.
Анна Сергеевна Сыромятникова, Экостанция салайааччыта, старшай методист, Экостанция үлэтин хайысхаларынан, чугастааҕы былааннарын туһунан сырдатта.
Бииргэ үлэлиир туһунан икки өрүттээх Сөбүлэһиигэ илии баттааһын буолла.
Экостанция биир улахан хайысхатынан «Агро» хайысхата буолар. Манна партнердарынан Саха өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, «Арктикатааҕы государственнай агротехнологическай университет», М.Г.Сафронов аатынан Саха научнай- чинчийэр институт, «Союз агрошкол» уопсастыбаннай тэрилтэ уонна да атын профильнай тэрилтэлэр буолаллар.
ФГБОУ ВО «АГАТУ» научнай үлэҕэ уонна инновацияҕа проректор Константин Константинович Кривошапкин өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбатын испэсэлиистэрин бэлэмнээһиҥҥэ АгроНТИ, «Руками» Солянскай агрооскуоланы кытта өрөспүүбүлүкэҕэ биир бастакы лесопитомник арыллыытыгар холбоһуктаах улахан үлэлэрин туһунан кэпсээтэ.
Экостанция чинчийэр бырайыактарга научнай арыаллааһыны оҥорор научнай институттары кытта ыкса үлэлиэҕэ.
Россия Наукаларын академиятын Сибиирдээҕи салаатын биологическай проблемаларга институтуттан научнай сотруднига, биологическай наука доктора Аркадий Петрович Исаев уонна биологическай наука доктора Михаил Михайлович Черосов уонна Саха сиринээҕи тыа хаһаайыстыбатын научнай институт (ЯНИИСХ) научнай салайааччыта, ветеринарнай наука доктора Людмила Михайловна Коколова эҕэрдэ тылларын тиэртилэр.
Социальнай партнердар ааттарыттан «Эйгэ» экологическай үөрэхтээһин киинин уопсастыбаннай тэрилтэтин дириэктэрэ Валентина Иннокентьевна Дмитриева эҕэрдэлээтэ.
Эбии уопсай үөрэхтээһин бырагыраамаларын апробациялыырга опорнай туочукаларынан буоллулар:
- Амма, Таатта, Уус-Алдан, Томпо эдэр натуралистарын станциялара. Эдэр натуралистар ааттарыттан Галина Александровна Никифорова, Амма станциятын методиһа үлэлэрин билиһиннэрдэ уонна эҕэрдэлээтэ.
- Агрооскуолалар — Мэҥэ Хаҥалас улууһун В.П.Ларионов аатынан Майа орто оскуолата, Таатта улууһун С.Р.Кулачиков-Эллэй аатынан Чычымах оскуолата, А.Е.Кулаковскай аатынан Дьохсоҕон оскуолата, Бүлүү улууһун Бороҕонун оскуолата, Горнай улууһун В.Д.Лонгинов аатынан Атамай оскуолата, Өлөөн улууһун Ээйик орто оскуолата, Абый улууһун Ураһалаах оскуолата, Булуҥ улууһун Быков оскуолата, Эдьигээн улууһун Жиганскай оскуолата, Муома улууһун Н.С.Тарабукин аатынан Улахан-Чистай оскуолата, Амма улууһун Н.Е.Иванов аатынан Бөтүҥ оскуолата, Хаҥалас улууһун П.И.Шадрин аатынан Өктөм оскуолата.
Быһа холбонуунан В.П.Ларионов аатынан Майа орто оскуола үөрэтэр-иитэр үлэҕэ директоры солбуйааччыта Варвара Гаврильевна Абрамова тыл эттэ, үөрэнээччилэр музыкальнай нүөмэрдэрин көрдөрдүлэр, кыһыл лиэнтэни кырыйдылар уонна Экостанция брендбуктаах бырааһынньыктааҕы тортаах эҕэрдэлээтилэр. Онон тирэх туочукалар арыллыыларын бигэргэттилэр.
Үөрүүлээх тэрээһин кыттыылаахтарын «Кулунчук» үҥкүү ансаамбыла эҕэрдэлээтэ (уус-уран салайааччы Готовцева Дария Исаевна).
Экостанция аныгы үөрэх моделын быһыытынан эбии үөрэхтээһин хаачыстыбатын үрдэтиигэ көмөлөһүөхтээх, ону тэҥэ «Хас биирдии оҕо ситиһиитэ» федеральнай бырайыак тус хайысхаларынан толору сөп түбэһиннэрэн, сайдыылаах уонна социальнай эппиэтинэстээх личность быһыытынан иитиини хааччыйыахтаах.
Биһиги агрооскуола бу Экостанция опорнай туочукатын быһыытынан буолла. Онон барыгытын экологическай хамсааһын саҥа таһымнаах сайдыы суолугар тахсыбытынан эҕэрдэлиибин. Үөрэнээччилэр экологическай хамсааһыҥҥа кыттыһан, дойдулара чэчирии сайдарыгар олук уурдуннар диэн баҕа санаабын тиэрдэбин.
Ааптар: Дария Иванова, биология, география учуутала.
Чычымах, Таатта